Praga — klejnot Czech

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z CZECH

CZY chciałbyś zwiedzić miasto o ponadtysiącletniej historii, w którym można podziwiać najróżniejsze style architektoniczne — od budowli romańskich z X wieku poprzez gotyk, renesans, barok, rokoko, klasycyzm aż po XX-wieczną secesję? Wybierz się więc z nami do Pragi — klejnotu Czech.

Praga leży nad Wełtawą. W centrum miasta można wyróżnić pięć historycznych dzielnic (zobacz mapę na stronie 23). Pierwsza usytuowana jest na zachodnim brzegu Wełtawy, na wysokim wzgórzu. Tu znajduje się Zamek Praski, a otacza go gród założony około 1320 roku — Hradczany. Nad wzgórzem zamkowym góruje olbrzymia gotycka katedra św. Wita, której budowę rozpoczęto w roku 1344, a ukończono dopiero w 1929. Mieści się w niej grobowiec księcia Wacława. Przechowuje się tam także insygnia królewskie. Na zamek można dotrzeć pieszo albo korzystając z komunikacji miejskiej. Ponieważ podejście jest strome, warto włożyć wygodne buty. Będąc w obrębie kompleksu zamkowego, koniecznie trzeba się przespacerować Złotą Uliczką z baśniowymi miniaturowymi domkami, w których obecnie sprzedaje się pamiątki. Domki te zostały zbudowane pod koniec XVI wieku dla straży pałacowej. Później, w XVII stuleciu, zamieszkali w nich złotnicy, którym uliczka zawdzięcza nazwę.

Na południe od wzgórza zamkowego leży Mała Strana. W pewnym przewodniku napisano: „W dzielnicy tej znajduje się wiele okazałych barokowych pałaców oraz kamienic zdobionych ciekawymi godłami”. Praga bywa nazywana miastem stu wież, ale w rzeczywistości jest ich tam znacznie więcej. Stanowią pamiątkę po okresie, kiedy mieszkańcy Czech byli bardzo religijni. Na Małej Stranie nie brak strzelistych kościołów. Teraz jednak, w erze postkomunistycznej, mało kto do nich uczęszcza.  Jednym z najsłynniejszych obiektów sakralnych jest kościół św. Mikołaja. Roboty budowlane przy nim trwały od roku 1703 aż do 1761. I chociaż w prace zaangażowani byli dwaj architekci — ojciec i syn — żaden nie dożył ich ukończenia.

Po drugiej stronie Wełtawy

Na wschodnią stronę Pragi można się przedostać co najmniej siedmioma mostami łączącymi brzegi Wełtawy. Najsłynniejszy z nich to przeznaczony dla pieszych most Karola (Karlův Most). Jeżeli nie przeszedłeś tego półkilometrowego mostu, to nie znasz Pragi. Warto się nim przespacerować wczesnym rankiem i wieczorem. Różnorodne efekty świetlne wynagrodzą ten wysiłek.

Most Karola łączy lewobrzeżną Małą Stranę z prawobrzeżnym Starym Miastem. Zazwyczaj mnóstwo na nim turystów, handlarzy i ulicznych artystów tworzących miłą atmosferę. Można tu posłuchać świetnego nowoorleańskiego jazzu w wykonaniu bardzo dobrego zespołu czeskiego, a nawet kupić płyty i kasety z ich porywającymi interpretacjami. Studenci, chcąc trochę zarobić, sprzedają przepiękne porcelanowe miniaturki najsłynniejszych zabytków staromiejskiego rynku. W domu na półce z pamiątkami można sobie odtworzyć praktycznie cały rynek — łącznie ze słynnym zegarem astronomicznym!

Po obu stronach mostu Karola znajduje się kilkadziesiąt rzeźb katolickich „świętych”. Dużo mówią one o historii religii w Czechach. Pierwszy został tam umieszczony posąg św. Jana Nepomucena (1683), a do ostatnich należą rzeźby przedstawiające Cyryla i Metodego (1938). Jednakże na wielu czytelnikach Biblii największe wrażenie robi figura Chrystusa, datowana na rok 1629. Dlaczego wzbudza szczególne zainteresowanie?

Rzeźba otoczona jest wieńcem złotych liter zawierającym tetragram — zapisane po hebrajsku imię Boże, Jehowa. W hebrajskiej części Biblii pojawia się ono prawie 7000 razy.

Zaskakujące Stare Miasto

Droga wiodąca przez most Karola i wieżę Mostową (na jej wschodniej fasadzie poszukaj wyrzeźbionego zimorodka, ulubionego symbolu Wacława IV) prowadzi wprost na Stare Miasto, na którym trudno przestać robić zdjęcia! Dzielnica ta pod względem architektonicznym stanowi niekończącą się ucztę dla oczu. Z mostu wchodzi się wprost w ulicę Karola (Karlova), prowadzącą do labiryntu wąskich, krętych uliczek z mnóstwem sklepików i tłumem klientów. Zwróć tam uwagę na różnorodność fasad w renesansowym i barokowym stylu.

Ani się spostrzeżesz, gdy spacerując uliczkami, dojdziesz do rynku Starego Miasta. Zapewne od razu rzuci ci się w oczy tłum ludzi wpatrzonych w zegar, szczególnie jeśli zbliża się pełna godzina. To fascynujący zegar ratuszowy, nazywany Orloj. Choć jest zegarem astronomicznym, nie należy się po nim spodziewać wyjątkowej dokładności. Skonstruowano go w czasach, gdy ludzie wciąż jeszcze wierzyli, że Ziemia jest centrum wszechświata, a Słońce i gwiazdy krążą wokół niej. Mimo to Orloj jest arcydziełem zegarmistrzostwa i inżynierii. * (Zobacz ramkę na następnej stronie).

Jesteśmy teraz na rynku Starego Miasta. Widok pięknych budowli i bogactwo architektury wprost urzeka. Sam plac ma tak imponujące rozmiary, że nawet tłumy wyglądają na nim niepozornie. Można tu dużo zobaczyć,  ale nie śpiesz się i korzystaj z przewodnika, by sprawdzić, co podziwiasz. W oddali stoi olbrzymi kościół Marii Panny, zwany „przed Tynem”, z dwoma wieżami i kilkunastoma iglicami. Pochodzi z roku 1365. Kolejną wspaniałą budowlą na tym niezwykłym placu jest rokokowy pałac Golz-Kinských. Nie sposób tu jednak wszystko szczegółowo opisać.

Na środku rynku znajduje się masywny pomnik upamiętniający czeskiego reformatora religijnego Jana Husa (1372-1415). Chociaż był katolickim duchownym, ściągnął na siebie gniew hierarchii kościelnej, ośmielił się bowiem obnażyć zepsucie moralne kleru oraz wystąpić przeciw sprzedaży odpustów. Gwarantowano mu bezpieczeństwo pod warunkiem, że uda się na obrady soboru w Konstancji i wyjaśni swoje przekonania. Tam jednak uznano go za heretyka i spalono na stosie.

Żydowska przeszłość Pragi

Nie należy też pominąć czwartej części miasta — żydowskiej dzielnicy Josefov. Nazwano ją tak na cześć Józefa II, który w roku 1784 przyczynił się do załagodzenia uprzedzeń wobec Żydów. Wyjątkowym zabytkiem tej dzielnicy jest synagoga Staronová, zbudowana około 1270 roku. To najstarsza działająca synagoga w Europie oraz jeden z najstarszych budynków gotyckich Pragi. Udostępniono ją zwiedzającym i jeśli się dobrze przyjrzysz, znajdziesz zapisane po hebrajsku imię Boże. Nie próbuj jednak nic fotografować. Gdybyś zlekceważył ten zakaz, strażnik mógłby cię szybko wyprowadzić na zewnątrz.

W sąsiedztwie synagogi możesz obejrzeć, choćby przez bramy, stary cmentarz żydowski, gdzie na tysiącach nagrobków widnieją  hebrajskie inskrypcje. W pobliżu mieści się ratusz dzielnicy Josefov. Uwagę zwiedzających przyciągają dwa zegary — na tarczy jednego godziny są oznaczone cyframi rzymskimi, a na drugim literami hebrajskimi.

Pobliska synagoga Pinkasa „jest teraz poświęcona pamięci 77 297 czeskich i morawskich Żydów, którzy z rąk hitlerowców stracili życie w komorach gazowych”. Ich imiona, w tym 36 000 Żydów z Pragi, są wypisane na wewnętrznych ścianach (Prague Art and History).

Wielowiekowe Nowe Miasto

Ostatnia część Pragi, którą zwiedzimy, to Nowe Miasto. Chociaż nazwano je nowym, tak naprawdę powstało za panowania Karola IV, w roku 1348. W dawnych czasach odbywały się tam targi końskie. Obecnie najbardziej znanym punktem tej dzielnicy jest plac Wacława (Václavské námĕstí) — „centrum handlowe współczesnej Pragi”. Warto obejrzeć kilka budowli secesyjnych, na przykład piękny hotel Evropa, ale największe zaciekawienie budzi posąg św. Wacława na koniu, wzniesiony w 1912 roku.

Wycieczka po Pradze byłaby niekompletna, gdybyśmy zapomnieli o jej dziedzictwie kulturalnym, zwłaszcza o muzyce. Nie przeocz więc okazji zwiedzenia Teatru Narodowego (Národní Divadlo) oraz Opery Narodowej. Słynnej IX Symfonii „Z Nowego Świata” Antonina Dvořáka wysłuchało już miliony wielbicieli muzyki klasycznej. Jego muzeum mieści się w barokowym pałacyku w kolorze ochry i piasku. Za „ojca muzyki czeskiej” uznawany jest Bedřich Smetana, „kompozytor o prawdziwie czeskim sercu” — jak to ujął Franciszek Liszt. Smetana szczególnie zasłynął cyklem poematów symfonicznych „Má Vlast” (Moja ojczyzna), z których jeden opiewa Wełtawę — rzekę przepływającą przez Pragę. Muzeum Bedřicha Smetany usytuowane jest na Starym Mieście, nad samym brzegiem rzeki.

W Pradze jeszcze niejedno można — i warto — zobaczyć! Przyjedź więc, by zwiedzić to miasto o tysiącletniej historii i kulturze!

[Przypis]

[Ramka i ilustracja na stronie 23]

Zegar astronomiczny

Zegar ten składa się z trzech części. U góry o pełnych godzinach otwierają się dwa okna, w których się ukazuje orszak apostołów. Co ciekawe, Judasza Iskariota i Jakuba, syna Alfeusza, zastąpiono Pawłem i Barnabasem, niezaliczanymi w Biblii do grona dwunastu apostołów. Poniżej widać szkielet, symbol Śmierci, która daje sygnał do rozpoczęcia całej procesji. W lewej ręce wznosi klepsydrę i ją odwraca. Pozostałe ruchome figurki to piejący kogut, potrząsający głową Turek, Próżność wpatrzona w lustro oraz skąpy lichwiarz uosabiający Chciwość.

Zegar ten odmierza czas w trzech różnych systemach: według dawnego systemu czeskiego, z godzinami oznaczonymi cyframi arabskimi, według obecnie przyjętego — cyframi rzymskimi, a także w systemie babilońskim uwzględniającym podział dnia na 12 części. Dokładne przyjrzenie się temu ozdobnemu zegarowi wymaga trochę czasu!

[Mapa na stronie 23]

[Patrz publikacja]

Centrum Pragi

Zamek Praski i Hradczany

Mała Strana

Wełtawa

Dzielnica żydowska

Stare Miasto

Nowe Miasto

[Ilustracja na stronie 22]

Hebrajski napis z tetragramem

[Ilustracja na stronie 24]

Pałac w stylu secesyjnym z barokowymi zdobieniami

 [Ilustracja na stronach 24, 25]

Most Karola

[Ilustracja na stronie 25]

Staromiejska wieża ratuszowa i kościół św. Mikołaja

[Ilustracja na stronie 25]

Wnętrze katedry św. Wita

[Ilustracja na stronie 25]

Plac Wacława