W japońskich cieplicach

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z JAPONII

Z CZYM kojarzy się nam Japonia? Z majestatyczną górą Fudżi? Z superszybką koleją? Z megamiastem Tokio? W krainie wschodzącego słońca jest znacznie więcej atrakcji. Ze względów leczniczych lub dla relaksu miliony ludzi udaje się do uzdrowisk onsen — japońskich gorących źródeł (cieplic). W jednym z ostatnich lat przez hotele i zajazdy sąsiadujące z termami onsen przewinęło się jakieś 140 milionów gości. Czemu miejsca te zawdzięczają taką popularność?

Trochę historii

Kąpieli w wodach termalnych Japończycy zażywają od dawien dawna. O wykorzystywaniu cieplic wspominają dokumenty datowane na VIII wiek n.e. Prawdopodobnie w XVI wieku pan feudalny Takeda Shingen zaczął propagować lecznicze właściwości wód mineralnych. Razem z samurajami zwykł po bitwach moczyć się w cieplicach, by przyśpieszyć gojenie się ran od miecza, zrastanie kości oraz leczenie innych obrażeń  i potłuczeń. Zanurzanie się w gorących źródłach stosowano też dla złagodzenia napięcia psychicznego. Kąpieli w nich zażywali wojownicy sposobiący się na wojnę.

Oczywiście kąpiel taka wiązała się z ryzykiem — w razie niespodzianego ataku nieuzbrojony samuraj mógł stać się łatwym łupem wroga. Właśnie dlatego Takeda Shingen urządził kąpielisko w odosobnionym, trudno dostępnym miejscu. Nazwano je później Tajnym Kąpieliskiem Shingena. Co ciekawe, w tych samych wodach zanurzają się dzisiaj sportowcy, między innymi zapaśnicy sumo i baseballiści, w nadziei na poprawę kondycji.

Niezwykłe warunki naturalne

Japonia ma idealne warunki geograficzne do występowania cieplic. Na Wyspach Japońskich jest aż 245 wulkanów, w tym 86 czynnych. Ich groźne sylwety przypominają o procesach bezustannie zachodzących w głębi ziemi. Co się tam dzieje?

Wyspy Japońskie położone są na zbiegu płyt litosfery — wielkich fragmentów zewnętrznej, sztywnej warstwy kuli ziemskiej. Uważa się, że właśnie tam, na styku gigantycznych płyt, powstaje magma, a jej zewnętrzne ujścia, wulkany, usytuowane są bezpośrednio nad liniami styku. Wzdłuż tych szwów litosfery ciągną się strefy geotermiczne, które obfitują w gorące źródła, ogrzane ciepłem pochodzącym z wnętrza ziemi. Ciepło to oddają wodzie rozpalone skały i magma; do wody przenikają wtedy substancje mineralne. W rezultacie powstają cieplice, do których zaliczają się termy onsen. W pewnym opracowaniu poświęconym japońskim źródłom termalnym trafnie zauważono: „Żaden kraj na świecie nie jest tak bogaty w cieplice jak Japonia” (The Hot Springs of Japan). I rzeczywiście, naliczono ich tam aż 2839, o czym informuje spis z 1998 roku.

Źródła te różnią się między innymi wielkością, barwą czy kształtem. Japoński urząd ochrony środowiska sklasyfikował je, biorąc pod uwagę właściwości lecznicze, i podzielił na dziewięć kategorii chemicznych. Nazwy cieplic często sygnalizują istnienie jakiejś cechy charakterystycznej. Na przykład wody  żelaziste pozostawiają na ręczniku rudoczerwone ślady — w odnośnych nazwach pojawia się więc przymiotnik „czerwony”. Kąpieliska „solne” lub „solankowe” to oczywiście te, których wody obfitują w sól. Czy jednak ktoś miałby chęć popływać w zdrojach „węgorzowych”? Nie brzmi to zbyt zachęcająco. Ale bez obaw, węgorzy wcale tam nie ma. Chodzi o to, że po wyjściu z kąpieli jest się śliskim jak węgorz, co wynika z alkaliczności wody.

Uroda krajobrazu

Kąpiel w wodach termalnych w malowniczym otoczeniu gór, dolin i łąk, w pobliżu rzek lub morza to naprawdę przyjemne i długo wspominane chwile. Japońskie uzdrowiska onsen często urządza się na otwartej przestrzeni, więc podczas kąpieli można oglądać piękne pejzaże. Sufitem takich pływalni jest błękitne niebo, a ścianami łańcuchy górskie. Do uszu dociera urocza muzyka: poranny śpiew ptaków czy melodyjny szmer wolno toczących się strumieni. Pobyt w takiej scenerii dostarcza więc mnóstwa miłych wrażeń.

A co myślimy o popluskaniu się pod wodospadem? Nic nie stoi na przeszkodzie! Spadające  strugi zapewniają doskonały masaż, a zarazem jest to kolejny charakterystyczny element kąpieli w stylu japońskim. Można też wykąpać się w jednej z grot — gorąca woda napływa tam z głębokich szczelin skalnych. Niektóre źródła tryskają w pobliżu rzek, a inne na plażach, skąd świetnie widać zachody słońca.

Niezależnie od lokalizacji i typu źródła jednego bądźmy pewni: zanurzając się w nagrzanych ciepłem geotermalnym zdrojach, na chwilę uwolnimy się od stresów codzienności. Wynurzymy się zrelaksowani i nieco lepiej wtajemniczeni w japoński styl życia. Jeśli więc miałbyś sposobność odwiedzić krainę kwitnącej wiśni, koniecznie zakosztuj kąpieli w japońskiej cieplicy onsen!

[Ramka i ilustracja na stronie 14]

TERMY SZOGUNÓW

Wodę mineralną szczególnie ceniono w okresie Edo (za panowania dynastii Tokugawa), czyli w latach 1603-1867. Z polecenia namiestników wojskowych zwanych szogunami wodę tę transportowano w drewnianych beczkach, które tragarze za pomocą specjalnych drążków nosili na ramionach. Dźwigano ją z miasta Atami do odległego o przeszło 100 kilometrów Edo (ówczesna nazwa Tokio). Trasa podzielona była na etapy. Po każdym z nich następowała zmiana nosicieli, dzięki czemu cenny towar bardzo szybko docierał do celu. Podczas napełniania beczek woda prawie wrzała; na zamku w Edo, dokąd docierała po jakichś 15 godzinach mozolnego dźwigania, była już znacznie chłodniejsza — w sam raz taka, żeby szogun mógł zażyć odświeżającej kąpieli!

[Prawa własności]

Dzieje miasta Atami — tablica chronologiczna

[Ramka i ilustracja na stronie 16]

Savoir-vivre w cieplicach onsen

Dobry zwyczaj nakazuje, by przed zanurzeniem się w gorącym źródle najpierw poza jego obrębem namydlić się, umyć i starannie opłukać. Dopiero wtedy można skorzystać z kąpieli w czystym zdroju mineralnym. * Zanurzać należy się powoli, ponieważ temperatura wody w niektórych cieplicach bywa dość wysoka. Po kąpieli w wodzie mineralnej niewskazane jest opłukiwanie się inną wodą; wystarczy osuszyć ciało ręcznikiem. Wchłaniane przez skórę składniki mineralne podobno ją zmiękczają.

[Przypis]

[Ilustracje na stronie 17]

W wodach termalnych można się kąpać przez cały rok

[Prawa własności]

Jesień: Yubara, prefektura Okayama; zima: The Mainichi Newspapers

[Prawa własności do ilustracji, strona 15]

Hakkoda Onsen Yusen