Czy wszystkie drogi prowadziły do Rzymu?

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z AUSTRII

DROGI cesarstwa rzymskiego umożliwiały stolicy utrzymywanie ścisłego kontaktu z odległymi prowincjami. Wiodły od gęstych lasów Galii do miast Grecji, od Eufratu aż po dzisiejszy kanał La Manche. Przede wszystkim ułatwiały legionom dotarcie do każdej części terytorium, co umacniało dominację Rzymu. Od głównych arterii komunikacyjnych odchodziły liczne rozgałęzienia w głąb prowincji. Nic więc dziwnego, że ukuto przysłowie: „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”.

Obszar imperium przecinało ponad 80 000 kilometrów dróg. Jak można dzisiaj dowiedzieć się czegoś więcej o tych szlakach oraz zrozumieć ich wpływ na świat antyczny? Pomocna okazuje się XIII-wieczna mapa — tak zwana Tablica Peutingera.

Zdaniem historyków jest to kopia mapy sporządzonej w czasach, gdy owe słynne drogi przemierzali jeszcze żołnierze rzymscy. W roku 1508 Konrad Peutinger, burmistrz Augsburga leżącego w południowych Niemczech, wszedł w posiadanie tej ręcznie wykonanej kopii, do której z czasem przylgnęło jego nazwisko. Obecnie znajduje się ona w Bibliotece Narodowej w Wiedniu, opatrzona łacińskim tytułem Tabula Peutingeriana.

Świat rzymski w jednym zwoju

Dzisiaj w szkołach uczniowie często korzystają z prawie kwadratowych map ściennych. Natomiast Tablica Peutingera to zwój o wymiarach 0,34 na 6,82 metra. Początkowo składała się z 12 zlepionych arkuszy pergaminu, z czego do naszych czasów przetrwało 11. Mapa ta przedstawia świat z okresu świetności cesarstwa rzymskiego, rozciągającego się od Brytanii po Indie. Nawet jeśli ktoś zna ten obszar ze współczesnych map, może się pogubić, gdy  po raz pierwszy ogląda tę zabytkową mapę. Dlaczego?

Otóż Tablica Peutingera nie została sporządzona dla współczesnych geografów, lecz dla dawnych podróżnych. Ma postać zwoju i dlatego łatwo było z niej korzystać w drodze. Ale żeby zmieścić potrzebne szczegóły, kartograf musiał zmniejszyć odległości z północy na południe i znacznie zwiększyć odległości ze wschodu na zachód. W rezultacie powstała zdeformowana mapa. Za to łatwo ją było otworzyć, znaleźć coś na niej, a potem zwinąć i nieść dalej. Podróżny mógł się szybko zorientować, którędy powinien iść. Było to dla niego ważniejsze niż rzeczywisty kształt Italii, wielkość Morza Czarnego czy kierunek, w którym się posuwał. *

Mapa Peutingera została sporządzona w kilku kolorach. Drogi są zaznaczone na czerwono, góry na brązowo, a rzeki na zielono. Uwzględniono na niej setki miast, które figurują jako pojedyncze budynki, czasem z dziedzińcem otoczonym murem albo wieżami. Najwyraźniej symbole te informowały o dostępnych udogodnieniach. Podano również, jakie odległości dzielą miasta oraz gdzie są zajazdy.

Na Tablicy Peutingera zaznaczono kilka miejsc, w których rozegrały się wydarzenia biblijne. Przy górze Synaj widnieją dwa łacińskie napisy. Jeden z nich głosi: „Pustynia, po której przez 40 lat wędrowali synowie Izraela pod wodzą Mojżesza” (Jozuego 5:6). A drugi objaśnia: „Tu, na górze Synaj, otrzymali prawo” (Kapłańska 27:34).

Przy Jerozolimie podano nową nazwę miasta — Aelia Capitolina. W II wieku n.e. nadał ją od swego imienia cesarz rzymski Publius Aelius Hadrianus, lepiej znany jako Hadrian. Na mapie występuje również łacińska nazwa Góry Oliwnej (Łukasza 21:37).

Czy wszystkie drogi prowadziły do Rzymu?

Niektóre drogi prowadziły do Akwilei, miasta w północno-wschodniej Italii. Na mapie Akwileja ma grube mury i wieże strażnicze. Ponieważ leżała na skrzyżowaniu głównych szlaków i miała wspaniały port, była jednym z najważniejszych miast w cesarstwie rzymskim.

Via Egnatia (Droga Egnatyjska) wiodła od wybrzeży Adriatyku przez Półwysep Bałkański do Bizancjum, później zwanego Konstantynopolem, a teraz Stambułem. Na Tablicy Peutingera zaznaczono to miasto symbolem bogini siedzącej na tronie, ale gotowej do wojny. Kilka dróg biegło do Antiochii Syryjskiej, obecnie tureckiego miasta Antakya. Antiochia była po Rzymie i Aleksandrii trzecią co do wielkości metropolią cesarstwa. W tym miejscu na mapie znajduje się wizerunek siedzącej bogini w aureoli.

Mapa pokazuje 12 dróg wiodących do Rzymu. Jedna z nich to Via Appia, czyli Droga Apijska. Dzieje Apostolskie donoszą, że wędrował nią apostoł Paweł podczas swej pierwszej podróży do Rzymu. Kiedy jeszcze był w drodze, grupa chrześcijan wyszła mu naprzeciw i spotkali się przy Trzech Gospodach. Miejsce to też uwidoczniono na mapie (Dzieje 28:15).

 Jakim symbolem oznaczono Rzym? Przedstawiono go jako cesarzową w purpurowych szatach, siedzącą na tronie. W ręku trzyma kulę ziemską i berło, symbolizujące władzę nad światem, którego ośrodkiem jest stolica imperium.

Czy rzeczywiście wszystkie te drogi prowadziły do Rzymu? Tak, jeśli wziąć pod uwagę liczne odgałęzienia od głównych arterii. Tablica Peutingera ukazuje, jak główne trakty poszerzały zasięg władzy cesarstwa. Dzięki tej sieci komunikacyjnej Rzym rządził prowincjami przez pół tysiąca lat. Wciąż możesz zwiedzić cesarstwo rzymskie, przemierzając owe starożytne szlaki — ale musisz skorzystać z wyobraźni i Tablicy Peutingera.

[Przypis]

[Mapa na stronach 13-15]

[Patrz publikacja]

Tablica Peutingera — niezwykła mapa drogowa

HISZPANIA

MAROKO

WIELKA BRYTANIA

FRANCJA

NIEMCY

AUSTRIA

Akwileja

Rzym

Powiększenie na stronie 15

WŁOCHY

AFRYKA

GRECJA

Stambuł

EGIPT

TURCJA

Góra Synaj

Jerozolima

SYRIA

Antakya

Morze Kaspijskie

IRAN

INDIE

[Mapa na stronie 15]

[Patrz publikacja]

Fragment Tablicy Peutingera ukazujący Rzym i okolice

Rzym

Akwileja

Stambuł

Jerozolima

Antakya