OD NASZEGO KORESPONDENTA Z WIELKIEJ BRYTANII

„NIE mam pojęcia, co bym zrobiła bez pomidorów!” — śmieje się włoska pani domu. Podobnie myślą rzesze mistrzów rondla na całym świecie. Pomidor odgrywa znaczącą rolę w sztuce kulinarnej wielu narodów. Cieszy się rekordową popularnością u właścicieli przydomowych ogródków. A czym właściwie jest konsumowany przez nas pomidor — owocem czy warzywem?

Z botanicznego punktu widzenia jest owocem, ponieważ zawiera nasiona. Ściślej mówiąc, owocem jagodowym. Ale na ogół uważa się go za warzywo, gdyż nierzadko stanowi ważny składnik głównych posiłków. Rodząca te smaczne owoce roślina ma bardzo interesującą przeszłość.

Barwne dzieje

W Meksyku Aztekowie uprawiali pomidor jako roślinę jadalną. Na początku XVI wieku konkwistadorzy powracający do Hiszpanii przywieźli ze sobą jego nasiona. Ze słowa tomatl, zapożyczonego z języka nahuatl, powstało hiszpańskie słowo tomate. Nowy przysmak stał się wkrótce popularny w koloniach hiszpańskich we Włoszech, w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie.

Około połowy XVI wieku pomidor zawędrował do Europy północnej. Uważany początkowo za roślinę trującą, uprawiany był w ogrodach jako krzew dekoracyjny. Wprawdzie aromatyczne liście oraz łodyga pomidora — przedstawiciela rodziny psiankowatych — są toksyczne, jednak owoce okazały się zupełnie nieszkodliwe.

Pierwsze pomidory sprowadzone do Europy widocznie były żółte, skoro Włosi nazwali tę roślinę pomodoro (stąd nasz „pomidor”) — „złote jabłko”. Anglicy posługiwali się zapożyczonym słowem tomate, które z czasem przekształciło się w tomato. Popularne, także w staropolszczyźnie, było określenie „jabłko miłości”. Z Europy pomidor wrócił przez Atlantyk do Ameryki Północnej i w XIX wieku był tam już powszechnie stosowanym surowcem kulinarnym.

Liczne odmiany i wielka popularność

Gdy zapytać kogoś o kolor pomidorów, prawdopodobnie odpowie: czerwony. Ale czy wiesz, że istnieją też odmiany żółte, pomarańczowe, różowe, purpurowe, brązowe, białe i zielone? I że można spotkać pomidory prążkowane? Poza tym nie każdy pomidor jest okrągły. Występują odmiany o owocach spłaszczonych lub mających kształt śliwki czy gruszki. Bywają pomidorki malutkie jak ziarnka grochu, inne zaś osiągają wielkość męskiej pięści.

Pomidory uprawia się powszechnie — na północy i na południu, od Islandii po Nową Zelandię. Do głównych producentów należą Stany Zjednoczone i kraje Europy południowej. W chłodniejszych klimatach stosuje się uprawy szklarniowe, a tam, gdzie gleby są suche — uprawy hydroponiczne, czyli bezglebowe, na pożywkach wodnych.

Pomidor to ulubiona roślina ogrodników amatorów. Łatwo go hodować i jest wydajny — potrzeby małej rodziny zaspokoi już kilka krzewów. Tym, którzy nie mają ogródków, poleca się odmiany dobrze plonujące w skrzynkach i donicach (ustawianych na dziedzińcach, tarasach czy balkonach).

Różne porady i wskazówki dietetyczne

Ponieważ niskie temperatury niekorzystnie wpływają na smak pomidorów, lepiej nie przechowywać ich w lodówce. Proces dojrzewania przyśpieszymy przez rozłożenie ich na nasłonecznionym parapecie lub przechowywanie w temperaturze pokojowej, zwłaszcza gdy do miski, w której je umieścimy, włożymy też dojrzałego pomidora lub banana; możemy je także potrzymać przez kilka dni w zamkniętej papierowej torebce.

Jedzenie pomidorów służy zdrowiu. Zawierają witaminy A, C i E, jak również potas, wapń i sole mineralne. Ponadto okazały się bardzo bogatym źródłem likopenu, silnego przeciwutleniacza,  który — jak się przypuszcza — zmniejsza ryzyko raka, chorób serca i innych schorzeń. Dobra wiadomość dla tych, którzy boją się przytyć: pomidory zawierają 93—95 procent wody i są wyjątkowo niskokaloryczne.

Smakowity w najróżniejszych postaciach

Jakie pomidory najchętniej kupujemy? Te klasyczne czerwone dobrze nadają się na sałatki, zupy i sosy. Drobne odmiany czereśniowe, o barwie czerwonej, pomarańczowej lub żółtej, zawierają sporo cukru, są więc bardzo słodkie i świetnie smakują na surowo. Do przyrządzania pizzy lub dań z makaronem odpowiednie są pomidory owalne, kształtem przypominające śliwkę, o zbitym miąższu. Masywne pomidory odmiany Beefsteak, nazywane tak ze względu na zwarty, jędrny miąższ, idealnie nadają się do faszerowania i pieczenia. A pomidory zielone, niekiedy w charakterystyczne prążki, doskonale podnoszą smak potraw. Doprawdy, mnóstwo dań — zarówno warzywnych, jajecznych, makaronowych, mięsnych, jak i rybnych — bardzo zyskuje dzięki dodatkowi aromatycznych, kolorowych pomidorów. Jeśli trudno gdzieś o świeże, to zazwyczaj dostępne są w sklepach w postaci przetworzonej.

Każdy kucharz ma swoje ulubione przepisy na dania z pomidorów, ale może warto wypróbować następujące propozycje:

1. Szybka, kolorowa przystawka: pomidor, ser mozzarellę i awokado pokrajać w plastry. Ułożyć je na przemian, jedne na drugich. Polać oliwą zmieszaną z czarnym pieprzem i przybrać listkami bazylii.

2. Sałatka grecka: wymieszać pocięte na kawałki pomidory, ogórki i fetę z posiekaną czerwoną cebulą i czarnymi oliwkami. Doprawić do smaku solą i pieprzem. Polać sosem z oliwy i soku cytrynowego.

3. Meksykańska salsa: pokrajać w kostkę pomidory, zieloną, ostrą paprykę, posiekać cebulę, liście kolendry i wymieszać to wszystko z sokiem limonowym lub cytrynowym.

4. Łatwy przepis na smaczny sos do makaronu: do rondla włożyć pokrojone pomidory z puszki, dodać szczyptę cukru lub nieco keczupu, oliwę z oliwek, zmiażdżony ząbek czosnku, trochę przypraw (takich jak bazylia, liść laurowy, oregano) oraz sól i pieprz do smaku. Mieszaninę doprowadzić do wrzenia, a następnie dusić na wolnym ogniu mniej więcej przez 20 minut, aż sos zgęstnieje. Sosem tym polewa się ugotowany i odcedzony makaron.

Występujący w tylu odmianach i dający się przyrządzić na tak wiele sposobów pomidor to tylko jeden z licznych przykładów, jak urozmaicona jest żywność dana nam przez Boga.