Od naszego korespondenta z Wielkiej Brytanii

Odebrałam z lotniska mojego gościa z Ameryki i poszliśmy do samochodu. „Usiądź z przodu” — zaproponowałam, na co on skierował się do drzwi od strony kierowcy. Zaraz jednak się zreflektował: „Całkiem zapomniałem. Przecież wy tutaj jeździcie złą stroną drogi”.

Gdybym to ja znalazła się w Stanach Zjednoczonych, prawdopodobnie zareagowałabym tak samo. Ale w drodze do domu zaczęłam się zastanawiać, dlaczego w niektórych krajach jeździ się lewą stroną, skoro większość świata jeździ prawą. Postanowiłam to sprawdzić.

Ruch drogowy w dawnych czasach

Cofnijmy się o dwa tysiąclecia do czasów, kiedy Brytanię zajmowali Rzymianie. Na pewien trop dotyczący ówczesnych zasad ruchu drogowego wpadli archeolodzy podczas prac wykopaliskowych. W roku 1998 natknęli się na dobrze zachowaną drogę prowadzącą do rzymskiego kamieniołomu w okolicach angielskiego miasta Swindon. Koleiny po jednej stronie są znacznie głębsze niż po drugiej, co wskazuje, że w jednym kierunku jeździły puste wozy, a wracały załadowane. Układ kolein pozwala wnioskować, że — przynajmniej po tej drodze — Rzymianie jeździli lewą stroną.

Zdaniem części badaczy w starożytności lewą stroną drogi poruszali się też jeźdźcy na koniach. Lewą ręką trzymali wodze, a prawą, którą większość ludzi ma sprawniejszą, mogli pozdrowić mijanego jeźdźca lub w razie potrzeby dla obrony dobyć miecza.

Zmiana na prawą stronę

W takich krajach jak Stany Zjednoczone zmiana na ruch prawostronny nastąpiła pod koniec XVIII wieku, kiedy do użytku weszły duże wozy ciągnione przez kilka par koni. Zaprzęgi te nie miały siedziska dla furmana, więc dosiadał on tylnego konia z lewej strony, a w prawą rękę brał bat. Powożąc z tego miejsca, wolał, by inne pojazdy mijały go z lewej strony, gdyż wtedy łatwiej mu było zachować bezpieczną odległość. Właśnie dlatego zaczęto jeździć prawą stroną drogi.

 Jednak w Anglii nadal obowiązywał ruch lewostronny. Tamtejsze wozy były mniejsze, a woźnica siadał na koźle, zazwyczaj po prawej stronie. Z tego miejsca mógł swobodnie posługiwać się długim batem trzymanym w prawej ręce, bez ryzyka wplątania go w ładunek znajdujący się z tyłu. Aby zachować bezpieczną odległość od mijanych pojazdów, trzymał się lewej strony. Kraje wchodzące w skład imperium brytyjskiego przyjęły ruch lewostronny, choć zdarzały się wyjątki. Na przykład Kanada przeszła na ruch prawostronny, by ułatwić jazdę po przekroczeniu granicy ze Stanami Zjednoczonymi.

Duży wpływ na zasady ruchu drogowego miały wydarzenia polityczne rozgrywające się we Francji. Przed wybuchem rewolucji w roku 1789 powozy arystokracji jeździły lewą stroną, zmuszając prostych ludzi do korzystania z drugiej. Ale w czasie rewolucji możnowładcy koniecznie chcieli ukryć swą tożsamość i dla niepoznaki podróżowali wraz z pospólstwem prawą stroną drogi. W roku 1794 rząd francuski wprowadził ruch prawostronny w Paryżu, co z czasem przyjęło się w innych rejonach Europy kontynentalnej, podbitych przez armię napoleońską. Napoleon wolał ruch prawostronny, ponieważ sam był leworęczny. Jak czytamy w pewnym źródle, „chciał mieć swoje wojska po prawej stronie, by ręka, którą władał bronią, była od strony ewentualnego wroga”.

Kraje europejskie, które oparły się Napoleonowi, były wierne lewej stronie. Rosja i Portugalia przeszły na ruch prawostronny na początku XX wieku, zaś Austria, Czechosłowacja i Węgry pod koniec lat trzydziestych, gdy znalazły się pod okupacją niemiecką. Obecnie ruch lewostronny obowiązuje tylko w czterech krajach Europy: w Irlandii i Wielkiej Brytanii oraz na Cyprze i Malcie. Rzecz ciekawa, lewą stroną jeżdżą również mieszkańcy Japonii, która przecież nigdy nie była kolonią brytyjską.

Statki, samoloty, pociągi i piesi

Jak odbywa się ruch na wodzie i w powietrzu? Ogólnie biorąc, zarówno statki, jak i samoloty trzymają się prawej strony. A pociągi? W niektórych krajach na dwutorowych trasach kolejowych tor jazdy wyznacza sygnalizacja. W wypadku dużych nowoczesnych linii pociągi często mogą kursować po obu torach w dowolnym kierunku. Jednak tam, gdzie zainstalowane są starsze urządzenia sygnalizacyjne, po danym torze pociąg porusza się tylko w jednym kierunku, zależnie od ustaleń obowiązujących w określonym kraju.

A co z pieszymi? Zaleca się, by tam, gdzie nie ma chodnika ani żadnej ścieżki, iść przodem do nadjeżdżających pojazdów. Tak więc jeśli samochody poruszają się prawą stroną, piesi powinni korzystać z lewej. Natomiast w Wielkiej Brytanii, gdzie obowiązuje lewostronny ruch pojazdów, niezmotoryzowani chodzą prawą stroną. Ale oczywiście mój gość z Ameryki robi akurat odwrotnie!