Od naszego korespondenta z Hiszpanii

GDY ktoś po raz pierwszy znajdzie się w tropikalnym lesie deszczowym, może doznać rozczarowania. Spodziewał się ujrzeć egzotyczną faunę, tymczasem zwierzęta przeważnie prowadzą nocny tryb życia, a wielu ptaków nie sposób dojrzeć w koronach drzew.

„Las kipi bujnym życiem — świadczą o tym niezliczone oznaki, na przykład zewsząd dochodzą najróżniejsze dźwięki” — pisze John Nichol w książce The Mighty Rain Forest (Potężny las deszczowy). Ale „jeśli ktoś nie lubi czekać i brak mu cierpliwości do prowadzenia czasochłonnych obserwacji, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie ujrzy żadnych zwierząt oprócz motyli” — dodaje autor. Lecz gdyby nawet tak było, wycieczka do lasu deszczowego i tak będzie niezapomnianą przygodą — dzięki przepysznej urodzie i jaskrawemu ubarwieniu tropikalnych motyli.

Tym, co wyodrębnia motyle dżungli spośród pozostałych, są ich rozmiary, barwy i duża różnorodność. Można się im przyjrzeć na polanach, gdzie zieleń lasu stanowi idealne tło dla ich skrzydeł połyskujących błękitem, czerwienią lub żółcią. Są to kolory najczęstsze, jakkolwiek nie jedyne — na przykład w Ameryce Południowej żyje gatunek o skrzydłach przezroczystych. Zdarza się też, że skrzydła są efektowniejsze od spodu niż z wierzchu. Stosunkowo ubogo ubarwione „motyle-sowy” zdobi wyraźny ornament w kształcie dużych sowich oczu, rysujący się na brązowym tle. Istnieje też pewna liczba motyli, które nie chcą zwracać na siebie uwagi, i tylko naprawdę bystry obserwator zdoła sobie uświadomić, że właśnie patrzy na owada, a nie na jakiś zeschnięty listek.

Już same rozmiary tropikalnych motyli często przyciągają wzrok. Niektóre są większe od małych ptaszków i fruwają lub szybują z podobną do nich zwinnością. Na wzmiankę zasługuje także niebywała liczebność gatunków motyli zasiedlających las deszczowy. Dżungle malezyjskie stanowią siedlisko prawie tysiąca gatunków, a peruwiańskie — aż czterech tysięcy (20 procent łącznej liczby wszystkich gatunków motyli dziennych żyjących na świecie).

Chociaż skrzydełko motyla mieni się bogactwem odcieni, z reguły nie jest to rezultatem występowania licznych pigmentów. Skrzydełko tworzy przezroczysta błona, wyściełana tysiącami mikroskopijnych łusek, a każda z nich ma zazwyczaj jedną barwę. Ale ponieważ poszczególne łuski różnią się barwami i występują w rozmaitych układach, obserwator widzi dodatkowe kolory — jak wtedy, gdy ogląda obraz wyświetlany na ekranie telewizyjnym, złożony z mnóstwa barwnych pikseli.

Mogłoby się wydawać, że te urodziwe owady najłatwiej obserwować w chwili, gdy unoszą się nad kwiatami, jednak w lesie deszczowym to nie takie proste. Większość kwiatów znajduje się bowiem  wysoko w koronach drzew, toteż motyl pobierający nektar z kwiatu nie jest widoczny dla kogoś stojącego na ziemi. Na szczęście samczyki sfruwają na dół po sól. Prawdopodobnie w procesie kopulacji tracą niezbędne substancje mineralne, więc żeby uzupełnić niedobory, spijają wilgoć z ziemi. Dla miłośników motyli idealnym punktem obserwacyjnym w dżungli jest zatem wilgotna ścieżka lub brzeg strumyka.

W miejscach, w których motyle lubią wypoczywać, można napotkać ich całe stadka. Wspólne sjesty są dość charakterystyczne dla motyli tropikalnych. W czasie porannego wygrzewania się na liściu niejeden z nich pozwoli się do siebie zbliżyć. Są też gatunki, które przypuszczalnie bardzo rzadko gdziekolwiek przysiadają, ale i one wielce umilają turystom pobyt w tropikalnym lesie, fruwając obok nich i skrząc się feerią barw.

[Ramka i ilustracje na stronie 18]

Konkurs motylej piękności

Oczywiście nie sposób zawyrokować, który motyl jest najpiękniejszy, ale pewne grupy niewątpliwie wyróżniają się niezwykłą urodą. *

Pazie (Papilionidae)

Liczna rodzina różnobarwnych motyli. U wielu z nich wydłużone końce tylnych skrzydeł tworzą charakterystyczne ogonki. Doskonale latają. Często żerują na kwiatach w koronach drzew.

Morfidy (Morphidae)

Występują wyłącznie w Ameryce Południowej i Centralnej. Odznaczają się przepiękną barwą skrzydeł: błękitną o metalicznym połysku. Ten opalizujący kolor powstaje w następstwie zjawiska rozszczepiania (dyfrakcji) światła. W miarę powolnego poruszania się motylich skrzydełek intensywny błękit raz się pojawia, raz znika — w zależności od kąta padania promieni słonecznych.

Pazie rajskie (Ornithoptera)

Ich ojczyzną jest południowo-wschodnia Azja oraz tropikalna Australia. To olbrzymie motyle — niejeden ptak nie dorównuje im wielkością skrzydeł. Są na wagę złota, i to nawet w dosłownym sensie, gdyż ze względu na rzadkość występowania i niezwykłą atrakcyjność bywają bardzo drogie.

Uranie (Uraniidae)

Te bajecznie piękne owady częściej zalicza się do motyli nocnych niż do dziennych, chociaż fruwają też w ciągu dnia. Należy do nich Chrysiridia madagascariensis z Madagaskaru, motyl mieniący się wszystkimi barwami tęczy, nazywany najpiękniejszym owadem świata.

[Przypis]

[Prawa własności]

Morfidy: Zoo, Santillana del Mar, Kantabria, Hiszpania; pozostałe motyle w ramce: Faunia, Madryt

[Ilustracja na stronie 16]

Przezroczyste skrzydła motyla „Hypoleria oto”

[Ilustracja na stronie 16]

Ogończyk „Thecla coronata”. Jego skrzydła są równie strojne od spodu (po lewej), jak z wierzchu (powyżej)

[Ilustracja na stronach 16, 17]

Paź rajski „Ornithoptera goliath” (wielkość naturalna)

[Ilustracja na stronie 17]

Skrzydełka „motyli-sów” od spodu

[Ilustracja na stronie 17]

Motyl udający liść

[Ilustracja na stronie 18]

Motyle tropikalne spijające z ziemi słone krople wody

[Prawa własności do ilustracji, strona 16]

Hypoleria oto: Zoo, Santillana del Mar, Kantabria, Hiszpania; pozostałe zdjęcia: Faunia, Madryt

[Prawa własności do ilustracji, strona 17]

Motyl liściopodobny oraz żółty: Zoo, Santillana del Mar, Kantabria, Hiszpania; pozostałe zdjęcia: Faunia, Madryt