ZAPADA zmierzch. Ciszę chłodnego jesiennego wieczora nagle przerywa klangor stada gęsi. Jest ich około 20. Majestatycznymi uderzeniami silnych skrzydeł podrywają się z ziemi, po czym przelatują dużym kluczem nad naszymi głowami. Jedna z nich nieco odbija w lewo, by za chwilę znaleźć się na końcu stada. Niezwykły widok tych ptaków budzi moją ciekawość. Dlaczego gęsi lecą kluczem? Dokąd zmierzają?

Gęsi to ptaki wodne, blisko spokrewnione z kaczkami i łabędziami. Na świecie, głównie w Azji, Europie i Ameryce Północnej, występuje około 40 gatunków gęsi. Do najlepiej znanych należą bernikle kanadyjskie. Łatwo je rozpoznać po ciemnym upierzeniu na szyi i charakterystycznej białej przepasce na gardle. Dorosły samiec pewnego podgatunku bernikli kanadyjskich (Branta canadensis maximai) może ważyć do 8 kilogramów i mieć rozpiętość skrzydeł do 2 metrów. Gęsi te spędzają lato na Alasce i w północnej Kanadzie, a w miesiącach zimowych migrują daleko na południe — aż do Meksyku.

Niezwykle ważny jest czas migracji. Jeśli stado za wcześnie poleci na północ, zbiorniki wodne będą skute lodem,  a roślinność uboga. Dlatego bernikle kanadyjskie podążają na północ w takim tempie, w jakim ociepla się pogoda. Kiedy docierają na miejsce, łączą się w pary, a potem wybierają sobie lęgowiska.

Lecąc kluczem, gęsi mogą zachowywać kontakt wzrokowy i szybko reagować, gdy prowadzący osobnik zmienia kierunek, szybkość lub wysokość lotu. W dodatku niektórzy eksperci sądzą, że ciąg powietrza wytworzony przez gęsi z przodu ułatwia lot reszcie stada, zmniejszając opór. W każdym razie migrujące stado tworzy pewna liczba rodzin, a dorosłe osobniki wymieniają się w prowadzeniu klucza.

Bernikle kanadyjskie często gniazdują rok po roku w tym samym miejscu. Gniazda budują z łatwo dostępnych materiałów, takich jak patyki, trawa i mech. Gęsi są monogamiczne — łączą się w pary na całe życie. Jeśli któryś osobnik zginie, jego partner najczęściej pozostaje samotny, choć zdarzają się wyjątki.

Samica składa od 4 do 8 jaj, które wysiaduje mniej więcej 28 dni. Gęsi wspaniale opiekują się młodymi. Kiedy coś im zagraża, stają się agresywne. Potrafią zadawać drapieżnikom potężne ciosy skrzydłami.

Gąsięta zaczynają się porozumiewać z otoczeniem, jeszcze zanim wyklują się z jaja. Potrafią radośnie popiskiwać, a także sygnalizować strach. Dorosłe osobniki również komunikują się z młodymi i ze sobą nawzajem, wydając różne odgłosy. Badacze rozróżniają około 13 zawołań bernikli kanadyjskich.

Gęsi naprawdę wykazują „instynktowną mądrość” (Przysłów 30:24). Całą chwałę za to należy przypisać Jehowie Bogu, który stworzył wszystko — również skrzydlate stworzenia niebios (Psalm 104:24).

[Ramka i ilustracje na stronie 17]

Czy wiesz, że...

● młode od razu po wykluciu wraz z rodzicami opuszczają gniazdo, a rodziny zazwyczaj trzymają się razem?

● gęsi indyjskie podobno potrafią przelecieć nad Mount Everestem (prawie 8900 metrów n.p.m.)?

● niektóre gatunki gęsi przelatują bez odpoczynku 1600 kilometrów?

● podczas lotu w kluczu gęsi mają niższe tętno i rzadziej uderzają skrzydłami niż lecący z podobną prędkością pojedynczy osobnik?

[Prawa własności]

Zdjęcie u góry po lewej: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./​Duane C. Anderson

[Prawa własności do ilustracji, strona 16]

Lecące gęsi: © Tom Brakefield/​CORBIS