OD NASZEGO KORESPONDENTA Z HISZPANII

„Ileż to legend i tradycji, prawdziwych i zmyślonych; ileż to pieśni i ballad, arabskich oraz hiszpańskich, o miłości, wojnie i rycerstwie, kojarzonych jest z tą okazałą budowlą orientalną!” (WASHINGTON IRVING, XIX-WIECZNY PISARZ AMERYKAŃSKI).

INSPIRACJĄ do napisania tych słów była słynna Alhambra — niezwykły pałac i ozdoba hiszpańskiego miasta Grenada. Alhambra jest dziełem sztuki arabskiej na południu Europy. Ten warowny zespół pałacowy zawdzięcza swe wyjątkowe piękno Maurom, których dominujący wpływ utrzymywał się w Hiszpanii przez kilka stuleci. *

W XI wieku emir arabski Zawí ben Zirí utworzył niezależne królestwo Grenady. Przez jakieś pół tysiąca lat królestwo to przeżywało rozkwit kultury i sztuki. Jego upadek nastąpił w roku 1492, kiedy to katolicki król Ferdynand wraz z małżonką, Izabelą, położyli kres panowaniu muzułmanów w Hiszpanii.

Po tym, jak w roku 1236 armie chrześcijaństwa zdobyły Kordowę, mauretańska Grenada doszła do szczytu świetności. Została stolicą muzułmańskiej Hiszpanii i kolejni jej władcy wznieśli Alhambrę — zespół pałacowy, jakiego w Europie nikt jeszcze nie widział. Pewien człowiek oświadczył z zachwytem, iż jest to „najwspanialsza budowla na świecie”.

Okolica Alhambry jest równie majestatyczna jak sama budowla. Niczym monumentalne tło górują nad nią ośnieżone szczyty Sierra Nevada — pasma wznoszącego się na wysokość przeszło 3400 metrów n.p.m. Alhambra położona jest na podłużnym, zadrzewionym wzgórzu Sabika, jakieś 150 metrów nad miastem. Czternastowieczny poeta Ibn Zamrak pisał, że wzgórze „spogląda z podziwem” na Grenadę niczym zauroczony mąż na swą żoną.

Miasto w mieście

Nazwa „Alhambra” (po arabsku „czerwony”) może nawiązywać do koloru cegieł, z których Maurowie wznieśli zewnętrzne mury. Wielu jednak bardziej przekonuje wyjaśnienie arabskich historyków, że budowa Alhambry odbywała się „w blasku pochodni” rzucających nocą na mury czerwoną poświatę.

Alhambra to znacznie więcej niż pałac. Można ją nazwać miastem w mieście Grenada. Za wielkimi fortyfikacjami kryją się ogrody, pawilony, kompleks pałacowy, twierdza Alcazaba, a nawet mała medina, czyli po arabsku miasto. Efektem połączenia mauretańskiego stylu Alhambry ze stylem późniejszych renowacji jest niepowtarzalna kompozycja delikatnej, misternej sztuki arabskiej z solidniejszymi, harmonijnymi liniami europejskiego renesansu.

Swoje piękno Alhambra zawdzięcza metodom stosowanym przez Maurów, a także przez starożytnych Greków. Maurowie najpierw wykorzystali barwę i fakturę kamienia do stworzenia budowli charakteryzującej się harmonią, doskonałymi proporcjami i prostotą,  a potem tę pełną elegancji konstrukcję ozdobili. Jak mówi pewien specjalista, „Maurowie zawsze wyznawali podstawową zasadę architektury — dekorować budowlę, nigdy nie budować dekoracji”.

Zwiedzanie Alhambry

Do Alhambry wchodzi się przez olbrzymią Bramę Sprawiedliwości, przypominającą kształtem wysoką podkowę. Nazwa bramy nawiązuje do sądu, który w okresie dominacji muzułmańskiej zbierał się tu w celu rozpatrywania pomniejszych spraw. Sądzenie w bramach miejskich było powszechnie znane na Bliskim Wschodzie i wspomniano o nim w Biblii. *

Fantazyjne dekoracje, typowe dla arabskich pałaców takich jak Alhambra, wykonane są ze stiuku. Rzemieślnicy stworzyli z niego wielokrotnie powtarzające się koronkowe motywy. Niektóre bogato zdobione łuki wyglądają  jak stalaktyty rozmieszczone z zachowaniem doskonałej symetrii. Kolejną cechą charakterystyczną pałacu są glazurowane płytki zillij ułożone w skomplikowane wzory geometryczne. Pokrywają one niższe części ścian, nadając im żywe kolory, co znakomicie kontrastuje ze stonowanym odcieniem sztukaterii znajdującej się wyżej.

Spośród dziedzińców Alhambry wyróżnia się Dziedziniec Lwów, opisany jako „najwspanialszy przykład sztuki arabskiej w Hiszpanii”. W pewnym przewodniku wyjaśniono: „Oryginalne dzieło sztuki ma w sobie coś, czego nie zdoła oddać żadna imitacja czy reprodukcja. (...) Takie właśnie jest wrażenie, gdy się patrzy na ten dziedziniec”. Pozostające w idealnej proporcji arkady, wsparte na smukłych kolumnach, otaczają fontannę z 12 lwami wyrzeźbionymi w marmurze. Dziedziniec ten należy do najczęściej fotografowanych zabytków Hiszpanii.

Ogrody dla orzeźwienia ducha

W Alhambrze znajdują się również przepiękne ogrody, fontanny i sadzawki. * Jak pisze Enrique Sordo w książce Moorish Spain (Mauretańska Hiszpania), „ogrody arabskie to przedsmak raju”. Wpływ islamu widać na każdym kroku. Hiszpański autor García Gómez zauważył: „Muzułmański raj jest szczegółowo opisany w Koranie jako ogród porosły bujną roślinnością (...) nawadniany uroczymi strumieniami”. Alhambra obfituje w wodę, co dla ludzi przyzwyczajonych do surowych warunków na pustyni jest prawdziwym luksusem. Projektanci tutejszych ogrodów wykorzystali to, że woda nie tylko zapewnia ochłodę, ale też wydaje przyjemny dla ucha szmer. Prostokątne baseny, w których jak w lustrze odbija się pogodne hiszpańskie niebo, dają wrażenie większej przestrzeni i świetlistości.

 Niedaleko Alhambry, na uboczu, leżą ogrody Generalife * z mauretańskim pałacykiem. Znajdują się na wzgórzu Cerro del Sol, obok Sabiki. Stanowią arcydzieło arabskiej sztuki ogrodowej i są zaliczane do „najpiękniejszych ogrodów świata”. Kiedyś z pałacem Alhambra łączył je most. Jak się wydaje, w Generalife władcy Grenady zażywali wypoczynku. Z dziedzińca wychodzi się wprost na schody, po których płynie woda. Światło, kolor i niezliczone zapachy dostarczają tu prawdziwej rozkoszy zmysłom.

Westchnienie Maura

Kiedy ostatni emir Grenady, Muhammad XI (Boabdil), poddał miasto Ferdynandowi i Izabeli, musiał razem z rodziną pójść na wygnanie. Podobno po opuszczeniu miasta zatrzymali się na pewnym wzniesieniu, nazywanym teraz El Suspiro del Moro (Westchnienie Maura). Gdy odwrócili się, by po raz ostatni spojrzeć na swój wspaniały czerwony pałac, matka Boabdila miała powiedzieć synowi: „Płacz jak niewiasta nad tym, czego nie potrafiłeś obronić jak mąż!”

Alhambrę corocznie zwiedza około trzech milionów turystów i niektórzy wchodzą na to wzniesienie. Podobnie jak niegdyś Boabdil, mogą stąd podziwiać Grenadę leżącą u stóp wzgórza, na którym zbudowano jej arabski pałac — perłę miasta. Jeżeli będziesz kiedyś w Grenadzie, z pewnością zrozumiesz smutek jej ostatniego mauretańskiego władcy.

[Przypisy]

[Ilustracja na stronie 15]

Alcazaba

[Ilustracja na stronie 16]

Dziedziniec Lwów

[Ilustracja na stronach 16, 17]

Ogrody Generalife

[Ilustracja na stronie 17]

Schody Wodne

[Prawa własności do ilustracji, strona 14]

Line art: EclectiCollections

[Prawa własności do ilustracji, strona 15]

Wszystkie zdjęcia z wyjątkiem górnego: Recinto Monumental de la Alhambra y Generalife

[Prawa własności do ilustracji, strona 16]

Wszystkie zdjęcia: Recinto Monumental de la Alhambra y Generalife

[Prawa własności do ilustracji, strona 17]

Zdjęcia u góry: Recinto Monumental de la Alhambra y Generalife; zdjęcie u dołu: J. A. Fernández/​San Marcos