Dojrzewanie to okres charakteryzujący się licznymi zmianami. Dla dziewcząt przełomem jest menarche — pierwsze krwawienie miesiączkowe.

PIERWSZA MIESIĄCZKA (menarche) to na ogół dość stresujący moment w życiu dziewczyny. Należy do całego zespołu przemian wieku dojrzewania. Towarzyszą jej mieszane uczucia, w tym często nastrój zagubienia. W wielu wypadkach lęk i zdenerwowanie przeżywane w chwili pojawienia się krwawienia menstruacyjnego to rezultat błędnych informacji, a jeszcze częściej zupełnej niewiedzy.

Jeśli dziewczyna zostanie odpowiednio przygotowana, zwykle spokojniej reaguje na tę nową sytuację. Niestety, z badań wynika, że sporo dziewcząt jest nią zaskoczonych. Jak wykazał pewien sondaż, w którym uczestniczyły respondentki z 23 krajów, prawie jednej trzeciej z nich nikt zawczasu nie poinformował o mającym się rozpocząć cyklu miesiączkowym. Jeśli pierwsze krwawienie pojawia się niespodziewanie, zdezorientowana nastolatka nie wie, co robić.

Kobietami szczególnie źle wspominającymi ten moment są często właśnie te, które zarówno o pierwszej miesiączce, jak i w ogóle o cyklu menstruacyjnym wcześniej niewiele wiedziały. W ich relacjach powtarzają się takie słowa, jak: przerażenie, panika, koszmar, wstyd.

 Widok krwi na ogół budzi lęk. Krwawienie kojarzy się z jakimiś obrażeniami i bólem. Nic więc dziwnego, że dziewczyna może błędnie zinterpretować menstruację jako symptom choroby czy urazu albo uznać ją za coś wstydliwego — po prostu z powodu niedoinformowania, nieprzygotowania, przyswojenia sobie mylnych, choć rozpowszechnionych wyobrażeń czy rozmaitych uprzedzeń, a także wskutek zwykłej niewiedzy.

Twoja córka powinna wiedzieć, że krwawienie miesiączkowe jest normalnym procesem fizjologicznym występującym u każdej zdrowej dziewczyny. Jako matka możesz jej pomóc zapanować nad podenerwowaniem i strachem, będącym reakcją na pojawienie się menstruacji. Jak to zrobić?

Kluczowa rola rodziców

Wyjaśnień dotyczących menstruacji mogą udzielać nauczyciele bądź personel medyczny. Są też dostępne różne publikacje na ten temat oraz filmy edukacyjne. Wielu rodziców jest zdania, że korzystając z takiej specjalistycznej pomocy, można się sporo dowiedzieć o biologicznych aspektach cyklu miesiączkowego, a także uzyskać wskazówki co do właściwej higieny. Ale suche informacje to za mało. Z tego typu źródeł dziewczyna niekoniecznie otrzyma odpowiedź na każde swoje pytanie. Zresztą jeśli nawet już wie, co robić w razie pojawienia się miesiączki, może sobie nie radzić z towarzyszącymi temu procesowi uczuciami i stanami emocjonalnymi.

Należałoby oczekiwać, że babcia, starsza siostra, a przede wszystkim matka udzieli nastolatce nie tylko dodatkowych wskazówek, lecz także potrzebnego w takich chwilach wsparcia psychicznego. Zwykle największym autorytetem dla córki jest pod tym względem matka.

A co powiedzieć o ojcach? Córki często krępują się rozmawiać na taki temat z tatą. Niektóre oczekują od ojców tylko pośredniej pomocy w postaci troski i zrozumienia, a jeszcze inne wolą go wcale nie wtajemniczać.

W minionych kilkudziesięciu latach w wielu krajach wzrosła liczba samotnych ojców. * Przybywa więc mężczyzn, którzy muszą się jakoś zmierzyć z problemem wytłumaczenia córkom, z czym się wiąże miesiączkowanie. Powinni zapoznać się nie tylko z tym zagadnieniem, lecz także z innymi przeobrażeniami zachodzącymi w organizmie i psychice dorastającej dziewczyny. O pomoc i praktyczne rady w tym zakresie samotny ojciec mógłby się zwrócić do swojej matki lub siostry.

Kiedy zacząć przygotowywać córkę

W Stanach Zjednoczonych, Korei Południowej, w części państw Europy Zachodniej oraz w innych krajach uprzemysłowionych pierwsze krwawienie miesiączkowe pojawia się zazwyczaj u dziewczynek mających 12—13 lat, chociaż może wystąpić nawet w wieku 8 lat lub między 16 a 17 rokiem życia. W sporej liczbie krajów Afryki i Azji dziewczęta dojrzewają później. Na przykład w Nigerii zwykle zaczynają miesiączkować około 15 roku życia. Na wiek wystąpienia menarche wpływ wywierają prawdopodobnie takie czynniki, jak uwarunkowania genetyczne, sytuacja materialna, sposób odżywiania się, aktywność fizyczna i region geograficzny (jego usytuowanie nad poziomem morza).

Najlepiej jest zacząć omawiać tę sprawę z córką, zanim pojawi się u niej miesiączka. Dlatego już mniej więcej ośmioletnią dziewczynkę powinno się powoli wciągać do rozmów na temat zmian wywołanych rozwojem fizycznym, w tym cyklu miesiączkowego. Czy to nie za wcześnie? Proces dojrzewania narządów wewnętrznych  (spowodowany zwiększonym wydzielaniem hormonów) zaczyna się u dziewczynek między ósmym a dziesiątym rokiem życia i towarzyszą mu widoczne symptomy, takie jak zaokrąglenie piersi i bujniejsze owłosienie ciała. Tuż przed pierwszą miesiączką u większości dziewcząt występuje okres intensywnego wzrostu i szybkiego przybierania na wadze.

Jak poprowadzić rozmowę

Wiele dziewcząt zbliżających się do wieku pokwitania z zaciekawieniem myśli o tym, co je czeka. Pewnie słyszały w szkole rozmowy koleżanek na ten temat. Nasuwają się im różne pytania, ale często nie znajdują odpowiednich słów, by je zadać. Usta zamyka im zakłopotanie.

Podobnie rzecz się ma z rodzicami. Udzielanie tego typu informacji jest domeną matek, lecz i one czują się niekiedy zażenowane podczas takich rozmów i uważają, że nie są dostatecznie przygotowane. Może i ty tak o sobie myślisz. Od czego więc zacząć rozmowę o pierwszej miesiączce?

Dziewczynce wchodzącej dopiero w wiek dojrzewania najłatwiej będzie zrozumieć proste i konkretne wyjaśnienia. Można jej powiedzieć, co ile dni występuje krwawienie, jak długo trwa i jak duży bywa upływ krwi. W pierwszej fazie przygotowywania córki na pojawienie się menstruacji najlepiej skupiać się na sprawach najważniejszych, mających znaczenie praktyczne. Trzeba też wytłumaczyć, jak miesiączka wpływa na samopoczucie oraz wspomnieć, czego jeszcze należy się w związku z nią spodziewać.

Później dobrze by było omówić biologiczne aspekty cyklu miesiączkowego. O odpowiednie materiały edukacyjne można się zwrócić do lekarzy czy innych osób zatrudnionych w służbie zdrowia albo poszukać ich w bibliotekach bądź księgarniach. Tego typu pomoce przydadzą się do objaśniania różnych szczegółów. Nieraz córka woli zapoznać się z takimi materiałami samodzielnie, ale gdyby jej to nie krępowało, warto zaproponować wspólne czytanie.

Najlepiej, gdy pierwsza z serii takich rozmów odbywa się w jakimś spokojnym miejscu. Można zacząć od swobodnej wymiany myśli dotyczącej przeobrażeń wieku dojrzewania i na przykład nadmienić: „Już niedługo zauważysz u siebie coś, co normalnie pojawia się u każdej dziewczyny. Czy wiesz, co mam na myśli?” Jako mama, możesz też na początku trochę powspominać — powiedzieć coś w rodzaju: „Kiedy byłam w twoim wieku, zastanawiałam się, jak to jest, gdy się ma miesiączkę. Rozmawiałam na ten temat z dziewczynami w szkole. Czy twoje  koleżanki też o tym dyskutują?” Dowiedz się, co córka już wie o cyklu miesiączkowym, i skoryguj jej ewentualne błędne wyobrażenia. Musisz być przygotowana na to, że podczas kilku pierwszych rozmów dotyczących menstruacji córka nie będzie zbyt wylewna.

Ponieważ sama pamiętasz, co najbardziej cię interesowało czy niepokoiło w związku z pierwszą miesiączką, możesz skorzystać z osobistego doświadczenia. Jakiego rodzaju informacje były ci wtedy potrzebne? Co chciałaś wiedzieć? Które wskazówki najbardziej ci się przydały? Spróbuj przedstawić to zagadnienie w zrównoważony sposób, ukazując zarówno plusy, jak i minusy menstruacji. Chętnie odpowiadaj na pytania.

Powracający temat

Żeby wytłumaczyć dziecku, czym jest miesiączkowanie, trzeba więcej niż jednej rozmowy. Nie chodzi o pojedynczą próbę wyjaśnienia wszystkiego naraz. Córka mogłaby się poczuć przytłoczona. Młody umysł przyswaja wiedzę stopniowo. Ważne jest też powtarzanie istotnych informacji przy różnych okazjach. Z wiekiem dziewczynie coraz łatwiej będzie pojąć rozmaite szczegóły.

W miarę upływu czasu będzie się również zmieniał jej pogląd na menstruację. Po kilku miesiączkach zdąży już nieco przywyknąć do nowej sytuacji, ale mogą się jej nasuwać kolejne wątpliwości i pytania. Dlatego ważne jest podtrzymywanie otwartego dialogu i udzielanie zrozumiałych wyjaśnień — dostosowanych do wieku córki i jej możliwości pojmowania.

Wykazuj inicjatywę

A co zrobić, gdy dziewczyna nie okazuje zainteresowania tą tematyką? Może po prostu trudno jej rozmawiać o intymnych sprawach. Albo potrzebuje czasu i zacznie zadawać pytania trochę później, gdy się nieco oswoi z omawianiem tej dziedziny życia. Z początku może nawet twierdzić, że wie już wszystko, co powinna wiedzieć.

Badanie przeprowadzone w USA wśród jedenastoletnich uczennic wykazało, że w większości uważały się za dobrze przygotowane na pojawienie się miesiączki. Jak jednak ujawniły dalsze pytania, wiedza dziewczynek była bardzo powierzchowna, a na dodatek zdążyły sobie przyswoić sporo wypaczonych pojęć opartych na rozpowszechnionych stereotypach i błędnych opiniach. Toteż nawet gdy córka oświadczy, że jest przygotowana na miesiączkowanie, pamiętaj, że i tak należy poruszać z nią ten temat.

Prawdopodobnie to ty będziesz inicjować i podtrzymywać te krótkie rozmowy. Obowiązek ten spoczywa na matce (lub ojcu). Córka potrzebuje twojej pomocy, choćby sama o tym nie mówiła. Wprawdzie początkowo możesz się czuć trochę niezręcznie i wątpić, czy dasz sobie radę, ale nie rezygnuj. Zdobądź się na cierpliwość. Po jakimś czasie córka z pewnością doceni twoje wysiłki.

[Przypis]

[Napis na stronie 11]

Rozmowy na ten temat najlepiej zacząć z córką, zanim pojawi się u niej miesiączka

[Ramka na stronie 13]

JAK ROZMAWIAĆ Z CÓRKĄ O MIESIĄCZKOWANIU

❖ Ustal, co dziecko już wie. Sprostuj błędne wyobrażenia. Zadbaj, by przekazywane informacje były oparte na sprawdzonych faktach.

❖ Wykorzystuj własne doświadczenie. Córka potrzebuje wsparcia emocjonalnego. Dobrze byłoby podzielić się z nią osobistymi wspomnieniami dotyczącymi pierwszej miesiączki.

❖ Udzielaj praktycznych wskazówek. Oto niektóre z pytań często zadawanych przez dziewczęta: Co zrobię, jeżeli miesiączka zacznie mi się w szkole? Jakich podpasek czy tamponów mam używać? Jak się je zakłada?

❖ Mów w sposób prosty. Dostosuj wyjaśnienia do wieku i możliwości pojmowania dziecka.

❖ Długofalowy proces. Rozmowy z córką na ten temat rozpocznij przed wystąpieniem u niej pierwszej miesiączki i kontynuuj przez jakiś czas — także w okresie, gdy już będzie miesiączkować.

[Ilustracja na stronach 12, 13]

Zdobądź się na wyrozumiałość. Córce może być trudno mówić o intymnych sprawach