Rafa koralowa w Belize — element światowego dziedzictwa
OD NASZEGO KORESPONDENTA Z MEKSYKU
„Zniszczenie lub uszkodzenie dobra należącego do dziedzictwa kulturalnego lub naturalnego stanowi groźne zubożenie dziedzictwa wszystkich narodów świata (...) Cała społeczność międzynarodowa powinna wziąć udział w ochronie dziedzictwa kulturalnego i naturalnego o wyjątkowym znaczeniu dla całej ludzkości” („Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa” UNESCO).
ZGODNIE z powyższymi słowami w 1996 roku Rezerwat Rafy Koralowej Belize został wpisany na listę światowego dziedzictwa. A zatem otrzymał taki sam status jak Machu Picchu w Peru, Wielki Kanion Kolorado i inne piękne zakątki świata. Co sprawia, że miejsce to ma „wyjątkowe znaczenie dla całej ludzkości”?
Dziedzictwo, które trzeba ocalić
Rafa koralowa w Belize jest po australijskiej Wielkiej Rafie Koralowej największym skupiskiem żywych koralowców na ziemi, a zarazem najdłuższym na półkuli zachodniej. Ciągnie się przez 300 kilometrów wzdłuż środkowoamerykańskiego półwyspu Jukatan, w tym przez większą część linii brzegowej państwa Belize. Na rezerwat składa się szereg wałów rafy barierowej, 450 wysepek zwanych cays, i trzy atole (koralowe pierścienie otaczające malownicze laguny). Szczególnej ochronie UNESCO podlega siedem wydzielonych akwenów o łącznej powierzchni 960 kilometrów kwadratowych.
O tym, jak ważne jest chronienie raf koralowych, świadczy okoliczność, że stanowią one siedlisko jednej czwartej istniejących gatunków morskich roślin i zwierząt. Pod względem bioróżnorodności ekosystem rafy ustępuje jedynie deszczowym lasom równikowym. Tymczasem naukowcy ostrzegają, że 70 procent wszystkich koralowców na ziemi ulegnie zniszczeniu w ciągu najbliższych 20—40 lat, jeśli ludzie nie powstrzymają zanieczyszczania mórz, niekontrolowanej turystyki i takich niszczycielskich praktyk, jak używanie cyjanku do połowu ryb.
W Rezerwacie Rafy Koralowej Belize występuje 70 gatunków korali twardych i 36 miękkich oraz 500 gatunków ryb. Żyją tu zwierzęta zagrożone wymarciem: żółwie morskie — zielony, szylkretowy i karetta — a także manaty i krokodyle amerykańskie. Julianne Robinson, badająca rafę koralową, tak się wypowiada na temat tutejszej zadziwiającej różnorodności form życia: „Rafa koralowa w Belize otwiera wyjątkowe możliwości zarówno przed naukowcami, jak i turystami. (...) Jest to jedno z nielicznych już miejsc, gdzie można obserwować najwspanialsze cuda przyrody, choć i tu grozi im poważne niebezpieczeństwo”.
Chyba największym zagrożeniem dla tutejszych raf jest proces bielenia, w wyniku którego różnobarwne koralowce stają się przezroczystobiałe (zobacz ramkę na stronie 26). Serwis internetowy National Geographic News donosi, że masowe bielenie w latach 1997-1998 zbiegło się z huraganem Mitch, wskutek czego obumarło 48 procent warstwy żywych koralowców. Co spowodowało tę katastrofę? Chociaż badania jeszcze się nie zakończyły, biorąca w nich udział Melanie McField mówi: „Bielenie korali niewątpliwie jest związane ze wzrostem temperatury wód oceanu. (...) Promieniowanie ultrafioletowe też robi swoje, a kombinacja tych dwóch czynników jest zabójcza”. Na szczęście rafa najwyraźniej powoli się odradza. *
Podwodny raj
Krystalicznie czyste wody belizeńskiej rafy, o przeciętnej temperaturze 26°C, stanowią raj dla nurków. Dziewięćdziesięciu procent rafy jeszcze nie zbadano. Ale odcinek leżący zaledwie kilkaset metrów od miasta San Pedro na wyspie Ambergris Cay jest łatwo dostępny. A sześć kilometrów na południowy wschód znajduje się Morski Rezerwat Hol Chan, obejmujący obszar ośmiu kilometrów kwadratowych płytkowodnych korali, przecięty kanałem.
Jednym z najbardziej fascynujących dla nurków miejsc na ziemi jest Blue Hole, podmorska studnia, która jest położona 100 kilometrów od wybrzeży Belize pośrodku atolu Lighthouse Reef. Ona także została objęta patronatem UNESCO. Rozsławił ją francuski oceanograf Jacques-Yves Cousteau, który w 1970 roku wpłynął do niej statkiem badawczym Calypso. Okolona turkusowym morzem i pierścieniem żywej rafy, ciemnogranatowa Blue Hole w rzeczywistości jest wapiennym lejem krasowym. Ma przeszło 300 metrów średnicy i ponad 120 metrów głębokości. Przed podniesieniem się poziomu morza ten twór geologiczny był jaskinią lądową, w której zawalił się strop. Prawie pionowe ściany opadają na głębokość mniej więcej 35 metrów, gdzie studnia się rozszerza w ogromną salę z gigantycznymi stalaktytami. Podwodna panorama zapiera dech w piersiach, a widoczność przekracza 60 metrów. Studnia wydaje się niezamieszkana — zaglądają do niej tylko rekiny. Trzeba pamiętać, że nurkowanie na takich głębokościach wymaga dekompresji i nie jest polecane amatorom. Ale przejrzyste wody wokół pierścienia rafy świetnie się nadają do nurkowania z rurką.
Niedaleko znajduje się kolejny z siedmiu akwenów wpisanych na listę światowego dziedzictwa: Half Moon Cay, wysepka będąca schronieniem rzadkiej odmiany głuptaka czerwononogiego. Oprócz niego można tu spotkać jeszcze 98 innych gatunków ptaków. Szczególnych wrażeń dostarcza nurkowanie w pobliżu Half Moon Cay Wall, podwodnej ściany, która opada na głębokość 1000 metrów i jest pokryta pięknymi miękkimi koralami.
Ta krótka wizyta na belizeńskiej rafie przekonała nas, że warto ocalić dla przyszłych pokoleń ten klejnot przyrody. Jego zniszczenie rzeczywiście stanowiłoby „groźne zubożenie dziedzictwa wszystkich narodów świata”.
[Przypis]
^ ak. 9 Lokalne społeczności raczej nie mogą nic poradzić na wzrost temperatury mórz, gdyż jest on spowodowany globalnym ociepleniem. Ale wpisanie rafy koralowej na listę światowego dziedzictwa zachęciło Belizeńczyków do większej dbałości o ten klejnot przyrody.
[Ramka i ilustracje na stronie 26]
Bielenie koralowców
Rafa to żywa struktura utworzona przez kolonie mięsożernych bezkręgowców zwanych koralowcami, które występują pod postacią polipów o twardych pancerzach wapiennych. Żywe koralowce rozwijają się na martwych szkieletach poprzednich pokoleń. W symbiozie z nimi żyją mikroskopijne glony (zooksantelle), które dostarczają polipom tlenu i składników odżywczych, a przyswajają wydalany przez nie dwutlenek węgla. Polipy są wrażliwe na zmiany temperatury wody i gdy ta rośnie, pozbywają się ze swych tkanek glonów; w ten sposób tracą chlorofil i stają się przezroczyste. Osłabione, są podatne na choroby i mogą obumrzeć. Na szczęście rafa koralowa ma zdolności regeneracyjne i jeśli jest chroniona, może się odrodzić.
[Prawa własności]
Tło: Copyright © 2006 Tony Rath Photography - www.trphoto.com
[Mapa na stronie 23]
[Patrz publikacja]
Meksyk
BELIZE
Morze Karaibskie
Ocean Spokojny
[Ilustracja na stronie 23]
Satelitarne zdjęcie Belize z widoczną 300-kilometrową rafą
[Ilustracja na stronie 24]
Rendezvous Cay
[Prawa własności]
©kevinschafer.com
[Ilustracja na stronie 24]
Żółw szylkretowy
[Ilustracja na stronach 24, 25]
Blue Hole pośrodku Lighthouse Reef powstała po zapadnięciu się stropu wapiennej jaskini
[Prawa własności]
©kevinschafer.com
[Ilustracja na stronie 25]
Rafę koralową w Belize zamieszkuje 500 gatunków ryb
[Prawa własności]
Wstawka: © Paul Gallaher/Index Stock Imagery
[Prawa własności do ilustracji, strona 23]
Zdjęcie satelitarne: NASA/The Visible Earth (http://visibleearth.nasa.gov/); nurkowie: © Paul Duda/Photo Researchers, Inc.
[Prawa własności do ilustracji, strona 24]
Copyright © Brandon Cole