ZANIM nastąpił rozwój nowoczesnej stomatologii, ludzie od młodości miewali problemy z zębami — często ich bolały i szybko wypadały. Ubytki w uzębieniu, zęby przebarwione lub krzywe nikomu nie dodawały uroku. Starsze osoby z bezzębnymi dziąsłami nie mogły przeżuwać pokarmów i w rezultacie cierpiały z powodu niedożywienia, a nawet przedwcześnie umierały. Obecnie większość pacjentów korzystających z opieki dentystycznej zachowuje własne zęby przez całe życie, rzadko skarży się na ich ból i ma ładny uśmiech. Jak współczesnej stomatologii udało się osiągnąć te trzy istotne cele?

Główną rolę w utrzymaniu zębów w dobrym stanie odgrywają działania profilaktyczne — szkolenie pacjentów i regularne kontrole. Już Jezus powiedział: „Zdrowi nie potrzebują lekarza” (Łukasza 5:31). Dzięki dbaniu o higienę jamy ustnej niektórzy rzadko kiedy potrzebują leczenia stomatologicznego. * Jednak wiele osób powinno leczyć zęby, a mimo to unika dentysty. U jednych wynika to z zaniedbania, innych zniechęcają koszty, a jeszcze inni po prostu się boją. Bez względu na to, czy należysz do którejś z tych grup, zadaj sobie pytanie: Co dentysta może dla mnie zrobić? Czy powinienem złożyć mu wizytę? Żeby docenić znaczenie profilaktyki, musimy zrozumieć, czemu dentyści próbują zapobiegać.

Jak powstaje ubytek

Dzięki pomocy dentysty możesz uniknąć bólu i utraty zębów. Wspólnie możecie przeciwdziałać powstawaniu płytki nazębnej, czyli cienkiej warstwy bakterii odkładającej się na zębach. Bakterie te — odżywiające się resztkami jedzenia — zamieniają cukier w kwasy, które sprawiają, że szkliwo staje się porowate. Na skutek postępującej próchnicy w tkance zęba powstaje ubytek. Początkowo nie odczuwasz żadnych dolegliwości, ale gdy próchnica dojdzie do miazgi, ból potrafi być nieznośny.

Bakterie odpowiedzialne za powstawanie płytki nazębnej szkodzą jeszcze w inny sposób. Jeżeli płytka nie jest starannie usuwana, twardnieje i tworzy zwapniały kamień nazębny, który może powodować zapalenie dziąseł oraz ich odstawanie od zęba. W rezultacie tworzy się patologiczna kieszonka, w której zbierają się resztki jedzenia. Są one pożywką dla bakterii i wywołują stan zapalny przyzębia. Dentysta może pomóc przeciwdziałać odkładaniu się kamienia,  ale gdyby ktoś zaniedbał tę sprawę, tkanki przyzębia mogą zacząć zanikać, ząb rozchwieje się i wypadnie. W ten sposób ludzie tracą więcej zębów niż w wyniku próchnicy.

Pewną ochronę przed tym dwojakim atakiem bakterii zapewnia ślina. Bez względu na to, czy zjadłeś cały posiłek, czy tylko ciasteczko, ślina potrzebuje od 15 do 45 minut, by oczyścić jamę ustną z resztek i zneutralizować powstające kwasy. Ile minut dokładnie — to zależy od tego, ile na zębach pozostało resztek jedzenia, zwłaszcza zawierających cukry. Właśnie w tym czasie na twoje zęby przypuszczany jest atak. Stopień uszkodzenia tkanek zębów ma zatem związek nie tyle z ilością zjadanych cukrów, co z częstotliwością posiłków i przekąsek. Ponieważ podczas snu organizm ogranicza wydzielanie śliny, jedną z najgorszych rzeczy, które możesz zrobić swoim zębom, jest zjedzenie lub wypicie czegoś słodkiego i pójście do łóżka bez ich wyszczotkowania. Natomiast żucie bezcukrowej gumy po posiłku chroni zęby, gdyż zwiększa produkcję śliny.

Profilaktyka

Zaleca się, by w zależności od stanu uzębienia raz lub dwa razy w roku przychodzić na wizytę kontrolną. Stomatolog dokładnie sprawdzi, czy nie pojawiły się jakieś zmiany próchnicze. Niekiedy wykonywane jest też zdjęcie rentgenowskie. Ewentualne ubytki lekarz opracowuje, stosując wysokoobrotowe wiertło, a często również znieczulenie miejscowe. Zazwyczaj takie leczenie nie jest bolesne. Szczególnie bojaźliwi pacjenci mogą pójść do gabinetu, w którym używa się lasera lub specjalnego żelu rozpuszczającego próchnicowo zmienione tkanki. Dzięki wykorzystaniu tych dwóch środków można ograniczyć albo całkowicie wyeliminować potrzebę używania tradycyjnego wiertła i środka znieczulającego. U dzieci dentyści szczególną uwagę zwracają na nowo wyrośnięte stałe zęby trzonowe. Sprawdzają, czy na powierzchni żującej nie ma głębszych szczelin bądź rowków, do których trudno dotrzeć szczoteczką. Mogą zalecić pokrycie takich bruzd uszczelnieniem stomatologicznym, by powierzchnia zęba była gładka i łatwa w czyszczeniu, co zapobiega pojawieniu się ognisk próchnicy.

U dorosłych ważną rolę odgrywa zapobieganie chorobom dziąseł. Jeżeli stomatolog zobaczy jakiś nazębny osad, delikatnie go zeskrobuje. Większość osób podczas szczotkowania omija pewne obszary zębów, dlatego lekarz może udzielić ci w tym względzie cennych wskazówek. Niekiedy taką pomocą może posłużyć przeszkolona higienistka dentystyczna.

Przywracanie pięknego uśmiechu

Jeżeli twoje zęby są bardzo zniszczone, wykrzywione lub wręcz zupełnie ci wypadły, możesz skorzystać z licznych metod ich rekonstrukcji. Takie leczenie jest kosztowne, dlatego musisz przemyśleć, czy cię na nie stać. Jednak wiele osób uważa, że warto zdobyć się na taki wydatek. Dentysta może przywrócić sprawność narządu żucia albo pomóc ci odzyskać czarujący uśmiech — co nie jest bez znaczenia, gdyż brzydkie zęby mogą negatywnie odbić się na życiu osobistym i zawodowym.

Na przebarwiony lub uszkodzony ząb przedni dentysta może założyć licówkę, czyli  nakładkę, zwykle porcelanową, w kolorze bardzo zbliżonym do naturalnej barwy szkliwa. Licówkę nakleja się na powierzchnię zęba, co nadaje mu estetyczny wygląd. Gdy ząb jest bardzo uszkodzony, stosuje się koronę protetyczną, która całkowicie pokrywa to, co z niego zostało. Koronki wykonuje się ze złota lub innych metali bądź też z porcelany przypominającej naturalny wygląd zęba.

A w jaki sposób dentysta uzupełnia braki w uzębieniu? Może zaproponować protezę częściową ruchomą albo most ze sztucznych zębów, który trwale mocuje się na zdrowych zębach znajdujących się po obu stronach braku. Innym coraz popularniejszym rozwiązaniem są implanty. W kości szczękowej, gdzie znajdował się ząb, dentysta umieszcza tytanowy wszczep, a gdy wszystko dobrze się wygoi, osadza na nim sztuczny ząb. Trudno go odróżnić od naturalnego.

Z powodu krzywych zębów możesz czuć się skrępowany, a ponadto ciężko się je myje, wskutek czego są bardziej podatne na choroby. Wady zgryzu mogą być przyczyną bólu zębów i problemów z żuciem. Na szczęście takie nieprawidłowości można zazwyczaj skorygować za pomocą aparatu ortodontycznego. Nowoczesne aparaty mniej rzucają się w oczy i nie wymagają częstej regulacji.

Niektórzy dentyści poświęcają dużo uwagi leczeniu nieświeżego oddechu. Większość ludzi miewa ten problem od czasu do czasu, ale są i tacy, którzy zmagają się z nim stale. Przyczyny bywają różne, a za pomocą odpowiednich badań można je zdiagnozować. W wielu wypadkach za nieświeży oddech odpowiedzialne są bakterie, zwłaszcza te znajdujące się w tylnej części języka. Skuteczne może być czyszczenie go szczoteczką do zębów lub specjalną skrobaczką, a także żucie gumy bezcukrowej, gdyż to zwiększa wydzielanie śliny. Takie zabiegi higieniczne są szczególnie ważne po zjedzeniu potraw mlecznych, mięsnych lub rybnych.

Strach ma wielkie oczy

Jeżeli wizyta w gabinecie stomatologicznym napawa cię strachem, dentysta z pewnością pomoże ci zapanować nad tym uczuciem. Dlatego otwarcie powiedz mu o swoich obawach. Ustalcie, że gdy poczujesz ból lub lęk, zasygnalizujesz mu to jakimś gestem. Dzięki takiej umowie sporo pacjentów czuje się pewniej.

Być może stresujesz się, że dentysta zbeszta cię za brak należytej dbałości o zęby. Jednak szorstkie uwagi raczej nie przysporzyłyby mu pacjentów, więc twoje obawy są prawdopodobnie bezpodstawne. Większość stomatologów stara się nie zrażać do siebie ludzi.

Sporo osób unika wizyt u dentysty, gdyż boi się związanych z tym kosztów. Ale jeżeli zdecydujesz się pójść na kontrolę teraz, być może unikniesz kłopotów i drogiego leczenia później. W wielu miejscach można skorzystać z usług stomatologicznych na różnym poziomie, w zależności od zasobności portfela. Do podstawowego wyposażenia gabinetów należą dziś wysokoobrotowe wiertła, a coraz częściej także aparat rentgenowski. Gros zabiegów wcale nie wiąże się z silnym bólem. A znieczulenie miejscowe jest na tyle tanie, że wiele osób może sobie na nie pozwolić.

Stomatolodzy wcale nie chcą zadawać bólu — starają się go uśmierzać. Zabiegi dentystyczne nie są już traumatycznym przeżyciem, jak to bywało za czasów naszych dziadków. Ponieważ wyleczone zęby poprawiają ogólny stan zdrowia i pomagają bardziej cieszyć się życiem, dlaczego nie miałbyś w najbliższym czasie złożyć wizyty dentyście? Być może czeka cię przyjemna niespodzianka.

[Przypis]

[Ilustracja na stronie 29]

[Patrz publikacja]

Budowa zdrowego zęba

Korona zęba

Szkliwo

Zębina

Miazga zawierająca włókna nerwowe i naczynia krwionośne

Korzeń

Dziąsła

Kość

[Ilustracja na stronie 29]

[Patrz publikacja]

Próchnica

Ubytek

Wypełnienie zapobiega powiększaniu się ubytku

[Ilustracja na stronie 29]

[Patrz publikacja]

Paradontoza

Płytkę nazębną trzeba usuwać szczoteczką lub nicią dentystyczną

Kamień, trudny do usunięcia, powoduje odsłanianie szyjek zębów

Cofanie się dziąseł

[Ilustracje na stronie 30]

[Patrz publikacja]

Protetyka

Licówkę nakleja się na powierzchnię zęba

Korona

Implant

Most, osadzony na zdrowych zębach, utrzymuje sztuczny ząb we właściwym miejscu