FRANCUSKI odkrywca Samuel de Champlain przepłynął Ocean Atlantycki i zapuścił się w górę Rzeki Świętego Wawrzyńca na terytorium obecnej Kanady. Wkrótce w okolicach, gdzie później powstało miasto Montreal, napotkał poważny problem — bystrza Lachine Rapids. W roku 1603 napisał w swoim dzienniku, że bezskutecznie próbował się przez nie przeprawić łodziami. Gęsty las nie sprzyjał pieszej wędrówce. Jak zatem de Champlain i jego ludzie kontynuowali ekspedycję?

Podpatrzyli tubylczą ludność i wykorzystali kanu. „Dzięki kanu”, pisał de Champlain, „można swobodnie i szybko przemierzać całą krainę zarówno małymi, jak i dużymi rzekami”.

„Idealny pojazd”

Rzeki i jeziora Kanady można by przyrównać do autostrad, a kanu do idealnych pojazdów. Łodzie te umożliwiały Indianom docieranie na odległe tereny, polowanie oraz transportowanie różnych towarów. Oczywiście rodzaje konstrukcji i metody budowania kanu różniły się w zależności od ich przeznaczenia i dostępnych surowców. Na przykład ludy na zachodnim wybrzeżu Kanady wykonywały czółna z pni żywotników olbrzymich. Wydrążony pień wypełniano wodą i gorącymi kamieniami, wskutek czego drewno miękło i dawało się odpowiednio wyprofilować. Niektóre  z tych łodzi osiągały ładowność nawet do dwóch ton. Były szybkie i bezpieczne; wykorzystywano je na morzu do polowania na wielkie ssaki, między innymi na wieloryby.

Chyba najpopularniejsze w Ameryce Północnej były kanu z kory brzozowej. Materiał ten jest wytrzymały i nie przepuszcza wody, głównie dzięki zawartej w nim substancji zwanej betuliną. Jest też wyjątkowo sprężysty i mocny. „W kanu z kory brzozowej można przepłynąć nawet takie bystrza, na których łódź z drewna i płótna uległaby uszkodzeniu” — wyjaśnia David Gidmark, trudniący się wytwarzaniem kanu.

Do budowy takiego kanu używano oprócz kory również drewna brzozy i żywotnika, korzenia świerku oraz żywicy. Ponieważ wszystkie te surowce pochodziły z lasu, naprawa uszkodzeń nie nastręczała trudności. Co więcej, kanu było stosunkowo lekkie, toteż w razie napotkania niebezpiecznego bystrza lub innej przeszkody dało się łatwo przenieść. Nie zanieczyszczało też środowiska, gdyż porzucone po prostu się rozkładało, tak jak zwalone drzewo.

Metody wytwarzania tych łodzi naprawdę robiły wrażenie. Tubylcy „nie korzystają z gwoździ ani wkrętów, lecz wszystko zszywają i wiążą” — zauważył pewien XIX-wieczny obserwator. „Szwy, ściegi i węzły są tak równe, mocne i estetyczne, że nie sposób niczego poprawić”.

Zanim nastała era kolei, kanu stanowiły na przeważającym obszarze Kanady najszybszy i najbardziej niezawodny środek transportu. Nawet gdy już pojawiły się pociągi, łodzie te nie wyszły z użycia z dnia na dzień, ponieważ ludzie chętnie podróżowali jednym i drugim.

Kanu odgrywały w życiu dawnych ludów północnoamerykańskich tak istotną rolę, że wywarły wpływ na ich kulturę i wierzenia. Na przykład według pewnych legend to właśnie w kanu, a nie w biblijnej arce, ludzie ocaleli z wielkiego potopu.

Kanu dzisiaj

W Kanadzie nadal pływa się kanu, ale głównie dla rozrywki. Niestety, coraz trudniej o odpowiedni surowiec brzozowy na te łodzie. Łatwo dostępne są jednak inne materiały, takie jak aluminium, płótno, różne rodzaje drewna i włókno szklane.

Na ciekawy aspekt pływania kanu wskazał słynny miłośnik tych łodzi Bill Mason: „Przemierzanie prastarych szlaków wodnych w kanu to świetny sposób na odzyskanie utraconej więzi ze światem natury i ze Stwórcą, który dawno temu wszystko to uczynił”. Pogląd ten jest bliski sercu wielu osób.

[Ramka i ilustracja na stronie 11]

KAJAK

Łodzie budowali również Inuici, zamieszkujący bezleśne obszary Kanady. Wykorzystywali do tego celu skóry fok i karibu, kości, a także drewno wyrzucane na brzegi przez fale. Całość uszczelniali tłuszczem zwierzęcym. Tak powstawały pierwsze kajaki.

Kajak, w przeciwieństwie do zwykłego kanu, jest zakryty z wierzchu, co w pewnym stopniu chroni przed żywiołami oraz nabraniem wody w razie wywrotki. Współczesne kajaki zazwyczaj robi się z włókna szklanego i innych materiałów syntetycznych.

[Prawa własności do ilustracji, strona 10]

Library of Congress