Dziewiętnastoletnia Anna, prawie już wyleczona z anoreksji, nagle upadła i poczuła przeszywający ból w plecach. Jak się okazało, złamała sobie dwa kręgi lędźwiowe. Spowodowało to pięciocentymetrowy ubytek wzrostu. Przyczyną była osteoporoza.

„OSTEOPOROZA” to termin, który pochodzi z języka greckiego i znaczy dosłownie „porowatość kości”. Choroba ta powoduje ubytek ich masy i bywa nazywana cichym złodziejem kości, ponieważ często przebiega bezobjawowo aż do chwili, gdy kość staje się tak słaba, że łamie się pod wpływem nagłego obciążenia, uderzenia lub upadku. Najbardziej narażone na takie złamania są okolice stawu biodrowego i nadgarstka, a także żebra i kręgi. Osteoporozę zwykło się kojarzyć ze schorowanymi kobietami w starszym wieku. Jak jednak widać na przykładzie Anny, choroba ta nie omija także młodych.

Poważne zagrożenie dla zdrowia

Według danych udostępnionych przez Międzynarodową Fundację Osteoporozy „w Unii Europejskiej co 30 sekund ktoś doznaje złamania kości wskutek osteoporozy”. W USA 10 milionów ludzi cierpi na osteoporozę, a 34 miliony zagrożonych jest tą chorobą w wyniku postępującego zaniku masy kostnej. Ponadto z ustaleń amerykańskich Państwowych Instytutów Zdrowia wynika, że „u co drugiej kobiety i co czwartego mężczyzny po pięćdziesiątce wcześniej czy później dojdzie do złamania osteoporotycznego”. I sytuacja wcale się nie poprawia.

 Jak ocenia miesięcznik wydawany przez Międzynarodową Organizację Zdrowia (WHO), w ciągu 50 lat liczba złamań spowodowanych osteoporozą podwoi się. Podstawą tych przewidywań jest spodziewany wzrost liczby osób w starszym wieku. Tak czy inaczej, perspektywy nie są wesołe. Osteoporoza często prowadzi do kalectwa, a nawet do śmierci. Prawie jedna czwarta chorych w wieku powyżej 50 lat, którzy doznali złamania w okolicy stawu biodrowego, umiera wskutek powikłań w ciągu roku od złamania.

Czy jesteś zagrożony?

Badania wykazują, że podatność na osteoporozę bywa dziedziczna. Jeżeli u któregoś z rodziców doszło do złamania w obrębie stawu biodrowego, to ryzyko wystąpienia podobnego urazu u dziecka może być nawet dwukrotnie większe. Innym czynnikiem ryzyka jest niedożywienie w okresie płodowym, w wyniku czego dziecko ma zmniejszoną gęstość kośćca. Dużą rolę odgrywa też wiek. Im jesteśmy starsi, tym słabsze są nasze kości. Do rozwoju osteoporozy mogą się ponadto przyczynić różne choroby, na przykład zespół Cushinga, cukrzyca czy nadczynność tarczycy.

Na osteoporozę narażone są zwłaszcza kobiety w okresie klimakterium i po nim, kiedy to zmniejsza się produkcja estrogenów chroniących tkankę kostną. Z tego powodu na tę chorobę cierpi blisko cztery razy więcej kobiet niż mężczyzn. Wcześniejszą menopauzę może wywołać niedobór estrogenów spowodowany usunięciem jajników.

Czynniki zwiększające zagrożenie osteoporozą, na które sami mamy wpływ, to między innymi zwyczaje żywieniowe i styl życia. Do złego stanu kości przyczynia się niedobór wapnia i witaminy D w pokarmach. Osteoporozie sprzyja też nadmierne spożywanie soli kuchennej, która wypłukuje wapń, a także nadużywanie alkoholu, często idące w parze z nieracjonalnym odżywianiem.

Jak wspomniano na początku, Anna zapadła na osteoporozę wskutek anoreksji, która doprowadziła do niedoboru składników odżywczych,  znacznej utraty masy ciała, a nawet zaniku menstruacji. W rezultacie organizm przestał wytwarzać estrogeny, co spowodowało kruchość kości.

Kolejnym istotnym czynnikiem zagrożenia jest brak ruchu, a także palenie tytoniu, które może zmniejszyć gęstość mineralną kości. Według danych WHO co ósme złamanie w okolicach stawu biodrowego ma związek z paleniem. Z badań wynika, że z chwilą zaprzestania palenia zmniejsza się utrata masy kości i są one mniej podatne na złamania.

Profilaktyka

Zapobieganie osteoporozie trzeba rozpocząć w pierwszych latach życia, ponieważ w dzieciństwie i w wieku dorastania tworzy się około 90 procent masy kostnej. Głównie w kościach występuje wapń, niezbędny do budowy mocnego szkieletu. Najważniejszym źródłem wapnia jest mleko i jego przetwory, takie jak jogurty i sery, a także puszkowane sardynki i łososie (jedzone z ośćmi), migdały, owsianka, ziarna sezamu, tofu i ciemnozielone warzywa liściaste.

W przyswajaniu wapnia kluczową rolę odgrywa witamina D, wytwarzana w skórze pod wpływem promieni słonecznych. Manuel Mirassou Ortega, specjalista chorób wewnętrznych oraz członek Meksykańskiego Towarzystwa Metabolizmu Kości i Minerałów, wyjaśnił: „Przebywanie na słońcu przez 10 minut dziennie sprzyja zapobieganiu osteoporozie, ponieważ zapewnia organizmowi około 600 jednostek witaminy D”. W tę witaminę bogate są takie produkty, jak żółtka jaj, ryby morskie i wątroba.

Bardzo ważne jest też zażywanie ruchu. Aktywność fizyczna w dzieciństwie i okresie dorastania sprzyja przyrostowi masy kostnej, a w starszym wieku przeciwdziała jej ubytkowi. Najbardziej wskazane są ćwiczenia z obciążeniem oraz wytrzymałościowe, zmuszające mięśnie do pracy, ale nie przeciążające kości ani stawów. Prostą, lecz skuteczną odmianą ćwiczeń wytrzymałościowych jest spacer, wchodzenie po schodach, a nawet taniec *.

A zatem bardzo ważnym orężem w walce z cichym złodziejem kości jest profilaktyka. Jak już powiedziano, obejmuje ona sposób odżywiania i styl życia pomagający utrzymać masę kośćca oraz zwiększyć jego wytrzymałość. Oczywiście ludziom przywykłym do siedzącego trybu życia może być trudno go zmienić, ale naprawdę warto zdobyć się na ten wysiłek. Dzięki temu może uda im się uniknąć dołączenia do milionów ofiar tej podstępnej choroby.

[Przypis]

[Napis na stronie 21]

Profilaktyka obejmuje sposób odżywiania i styl życia pomagający utrzymać masę kośćca oraz zwiększyć jego wytrzymałość

[Ramka i ilustracje na stronie 19]

Osteoporoza to schorzenie kośćca polegające na zmniejszaniu się jego gęstości i wytrzymałości, wskutek czego kości stają się bardziej kruche i łamliwe. Diagnozuje się ją, mierząc gęstość mineralną kości za pomocą małej dawki promieniowania rentgenowskiego.

[Ilustracje]

zdrowa kość

osteoporoza

[Prawa własności]

© BSIP/​Photo Researchers, Inc.

[Ilustracja na stronie 20]

Ćwiczenia z obciążeniem i wytrzymałościowe zapobiegają ubytkowi masy kostnej

[Ilustracje na stronie 20]

Migdały i nabiał to bogate źródło wapnia