Co się dzieje w naszym organizmie, gdy śpieszymy się na autobus lub pociąg? Zapewne czujemy, jak rośnie nam ciśnienie krwi i szybciej bije serce. Nawet jeśli się spóźnimy, tętno i oddech wracają do normy.

INACZEJ jest jednak, gdy sytuacja stresowa trwa dłużej. Może minąć sporo czasu, zanim zniknie niepokój i napięcie mięśni, a podwyższone ciśnienie krwi i zaburzone procesy trawienne znowu się unormują. Niestety, coraz więcej osób jest ciągle zestresowanych. Niejeden czuje się jak w potrzasku z powodu pracy niedającej żadnej satysfakcji. Jak stres wpływa na organizm i zdrowie człowieka?

Reakcja organizmu na stres

Według Arien van der Merwe, będącej specjalistką w tej dziedzinie, stres w jednej chwili mobilizuje organizm do działania. „W całym ciele stymuluje produkcję różnych substancji wpływających na funkcjonowanie systemu nerwowego oraz hormonów, przygotowując w ten sposób wszystkie organy i układy biologiczne do błyskawicznej odpowiedzi na zagrożenie”.

Dzięki temu od razu jesteśmy gotowi do nadzwyczajnych działań. Zaangażowane są wszystkie zmysły — zwłaszcza wzrok, słuch i dotyk. Momentalnie reaguje mózg, a nadnercza wydzielają silne hormony, mobilizując mięśnie, jak również serce, płuca i pozostałe narządy do odpowiedniej reakcji na sytuację stresową.

Jeśli zatem jesteśmy w niebezpieczeństwie, taka reakcja organizmu może nam uratować życie — na przykład wtedy, gdy uskakujemy przed nadjeżdżającym samochodem. Zupełnie inaczej ma się jednak rzecz ze stresem przewlekłym.

Gdy stres staje się wrogiem

Ale co wtedy, gdy organizm jest w stanie ciągłej mobilizacji? Utrzymuje się napięcie mięśni, przyśpieszone tętno i wysokie ciśnienie krwi oraz podwyższony poziom cholesterolu, cukru, tłuszczów, hormonów i innych substancji. Jeżeli zwiększone stężenie tych związków w organizmie — przewidziane na krótkie i sporadyczne momenty wzmożonej aktywności — występuje  przez dłuższy czas, prowadzi to w końcu do uszkodzenia ważnych narządów. Jakie są jeszcze inne skutki?

Mogą się pojawiać bóle pleców i głowy, kurcze mięśni karku i ogólne napięcie mięśniowe. Zdaniem lekarzy objawy te często są związane z przewlekłym stresem. Zmniejsza on kreatywność i wydajność, tłumi zapał oraz ujemnie wpływa na stosunki międzyludzkie.  Może wywołać zespół jelita drażliwego, biegunkę i skurcze przełyku. Nieraz też pociąga za sobą jeszcze poważniejsze następstwa, takie jak udar mózgu, atak serca, niewydolność nerek, dolegliwości układu krążenia czy cukrzyca.

Jak pisze pani Van der Merwe, „kortyzol wydzielany w czasie długotrwałego stresu powoduje gromadzenie się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha i karku”. Ponadto stres wywołuje lub nasila schorzenia dermatologiczne, na przykład egzemę i łuszczycę. Przewlekły stres ma również związek z depresją, wzmożoną agresją oraz wypaleniem zawodowym. Może doprowadzić do trwałego upośledzenia pamięci i zdolności koncentracji. Bardzo osłabia też układ odpornościowy, wskutek czego stajemy się podatni na różne schorzenia: od zwykłego przeziębienia po choroby nowotworowe i autoimmunologiczne.

Ponieważ stres wywiera ogromny wpływ na nasz stan psychiczny, fizyczny, emocjonalny i duchowy, powinniśmy wiedzieć, jak nad nim zapanować. Nie chcemy jednak całkowicie wyeliminować reakcji organizmu na stres. Dlaczego?

Otóż stres można przyrównać do rączego konia. Przejażdżka takim rumakiem może być radosna i ekscytująca. Ale jeśli stracimy nad nim kontrolę, może zagrozić naszemu życiu. Podobnie rzecz się ma ze stresem. Jeśli nie przekracza optymalnego poziomu, wówczas wzbogaca życie w radosne, ekscytujące doznania — stanowi bodziec do kreatywności i wydajności, rozbudza entuzjazm oraz korzystnie wpływa na zdrowie.

Jak jednak utrzymywać stres na takim poziomie, by działał na naszą korzyść? W następnym artykule omówiono skuteczne sposoby kontrolowania stresu oraz reakcji na sytuacje stresowe.

[Ramka na stronie 5]

ZDUMIEWAJĄCE DZIEŁO MĄDREGO, KOCHAJĄCEGO STWÓRCY

Wbrew popularnej teorii reakcja organizmu na stres nie jest bynajmniej spuścizną po prehistorycznych przodkach, którym zagrażały mamuty czy tygrysy szablozębne. Skomplikowane układy fizjologiczne naszych organizmów zostały starannie ukształtowane przez mistrzowskiego Stwórcę. O mądrym, kochającym Projektancie świadczy na przykład złożony mechanizm krzepnięcia krwi, biorący udział w zwalczaniu infekcji i gojeniu ran, a także reakcja ciała na stres.

Wszystkie te układy biologiczne potwierdzają, że jesteśmy ‛uczynieni w sposób napawający lękiem, zdumiewający’ (Psalm 139:13-16). Zarówno duchowe, jak i materialne dary kochającego Boga oraz cudowny sposób, w jaki stworzył On ludzi, by mogli cieszyć się życiem, upewniają nas, że w nadchodzącym ziemskim raju nic już nie wywoła bólu, smutku ani śmierci (Objawienie 21:3-5).

[Ilustracja na stronie 5]

[Patrz publikacja]

NEGATYWNE SKUTKI DŁUGOTRWAŁEGO STRESU

bóle głowy

zgrzytanie zębami

bóle karku

choroby serca

wrzody

bóle kręgosłupa

kurcze mięśni