Czy to nie zostało zaprojektowane?
Samoostrzące się zęby jeżowca
● Swoimi pięcioma zębami jeżowiec wgryza się w skałę i drąży w niej niszę, która potem służy mu za kryjówkę. Choć ciągle szoruje o skalny materiał, jego zęby pozostają ostre. „Nie można tego powiedzieć o żadnym z używanych narzędzi do skrawania lub rozdrabniania” — przyznaje Pupa Gilbert, będąca profesorem fizyki na Uniwersytecie Wisconsin-Madison w USA. W czym tkwi tajemnica jeżowca?
Pomyśl: Zęby tego morskiego zwierzęcia zbudowane są z kryształów pewnego minerału, połączonych nanocementem. Jak jednak zauważa profesor Gilbert, „w zębach [jeżowca] w ściśle określonych miejscach znajdują się punkty łamliwości”. W miejscach tych materiał organiczny jest słabszy — przypomina perforowany papier — dzięki czemu starta warstwa zębów łatwo się odłamuje i odsłania nową, ostrą krawędź. Ponieważ ząb z jednej strony stale rośnie, a z drugiej się ostrzy, więc nigdy nie tępieje. Zdaniem profesor Gilbert jest to „jedna z nielicznych samoostrzących się struktur w przyrodzie”.
Poznanie mechanizmu, dzięki któremu zęby jeżowca samoistnie się ostrzą, zafascynowało producentów narzędzi. Teoretycznie dałoby się stworzyć narzędzia, które w trakcie pracy same by się ostrzyły. „Kluczową rolę odgrywa rozwiązanie występujące u jeżowca” — mówi profesor Gilbert.
Co o tym sądzisz? Czy samoostrzące się zęby jeżowca powstały przez przypadek? A może raczej zostały zaprojektowane?
[Ilustracja na stronie 16]
[Patrz publikacja]
rosnący ząb
płytka wapienna
ostra krawędź zęba
[Ilustracja na stronie 16]
jeżowiec
[Ilustracja na stronie 16]
pięć zębów
[Prawa własności do ilustracji, strona 16]
Oba zdjęcia dzięki uprzejmości Pupy Gilbert/University of Wisconsin-Madison