W ROKU 2011 minęło 400 lat od wydania Biblii króla Jakuba, znanej też jako Authorized Version (Przekład Autoryzowany). W Wielkiej Brytanii rocznica ta była ważnym wydarzeniem, nad którym patronat objął książę Karol. W radiu i telewizji nadawano specjalne audycje, zorganizowano też liczne konferencje, wykłady i seminaria.

Jak to się jednak stało, że ten przekład Biblii, wydany w maju 1611 roku i noszący imię króla Jakuba I, podbił serca osób mówiących po angielsku?

Tłumaczenie nabiera rozmachu

W połowie XVI wieku całą Europę ogarnęła fascynacja wiedzą biblijną *. Niemal dwieście lat wcześniej, około roku 1380, Jan Wiklif zaostrzył apetyt czytelników, dokonując tłumaczenia Biblii z łaciny na język angielski. W ciągu kolejnych dwóch stuleci jego uczniowie zwani lollardami rozprowadzali po terytorium Anglii ręczne odpisy fragmentów Biblii.

Kolejnym krokiem milowym okazał się przekład Nowego Testamentu bezpośrednio z języka greckiego. Dokonał go w roku 1525 biblista William Tyndale. Wkrótce potem, w roku 1535, Miles Coverdale opublikował całą Biblię po angielsku. Było to rok po tym, jak król Henryk VIII zerwał z Kościołem rzymskokatolickim. Chcąc wzmocnić swoją pozycję jako głowy Kościoła anglikańskiego, władca ten zdobył się na pewne strategiczne posunięcie — zlecił wydanie oficjalnego tłumaczenia Biblii na język angielski. Wydana w roku 1539 tak zwana Wielka Biblia była opasłym woluminem wydrukowanym pogrubioną czcionką gotycką.

Purytanie i inni protestanci z różnych rejonów Europy, którzy musieli uciekać ze swoich krajów, znaleźli schronienie w Genewie w Szwajcarii. Właśnie tam w roku 1560 została wydana Biblia genewska, pierwsza angielska Biblia, w której zastosowano czytelniejszą czcionkę i podział na wersety. Z kontynentu trafiła do Anglii i szybko zyskała dużą popularność. W roku 1576 Biblia genewska została wydrukowana również w Anglii. Opatrzono ją mapami oraz przypisami objaśniającymi tekst. Komentarze te irytowały jednak część czytelników, gdyż były utrzymane w duchu antypapieskim.

Przekład na miarę potrzeb

Ponieważ Wielka Biblia nie zyskała powszechnego uznania, a Biblia genewska zawierała  kontrowersyjne przypisy, postanowiono opublikować przekład zrewidowany. Zadanie to powierzono grupie biskupów anglikańskich, którym za podstawę posłużyła Wielka Biblia. Efektem ich pracy była wydana w roku 1568 Biblia biskupia — duża księga opatrzona licznymi rycinami. Ale dla wyznawców kalwinizmu, którzy odrzucali tytuły religijne, jej nazwa była nie do przyjęcia. Tak więc również ten przekład nie został zaakceptowany przez ogół Anglików.

W roku 1603 tron angielski objął Jakub I *, który zapalił się do pomysłu dokonania nowego tłumaczenia Biblii. Chciał, żeby był to przekład bez jakichkolwiek kontrowersyjnych przypisów czy komentarzy — przekład, który zyska powszechne uznanie.

Król Jakub konsekwentnie dążył do realizacji tego projektu. Prace nad poszczególnymi częściami tekstu prowadziło 47 uczonych podzielonych na sześć zespołów. Korzystając z tłumaczeń Tyndale’a i Coverdale’a, uczeni ci w gruncie rzeczy dokonali rewizji Biblii biskupiej. Posiłkowali się również Biblią genewską oraz katolickim Nowym Testamentem wydanym w roku 1582 w Reims.

Sam król Jakub był szanowanym biblistą, a o docenianiu jego zasług w powstaniu nowego przekładu Biblii świadczy widniejąca we wstępie dedykacja: „Jego Wysokości Wielmożnemu Księciu Jakubowi”. Zaangażowanie króla, a zarazem głowy Kościoła anglikańskiego, w prace nad tłumaczeniem Biblii postrzegano jako starania służące zjednoczeniu narodu.

Arcydzieło literatury

Duchowni byli zadowoleni, że otrzymali od króla Biblię „przeznaczoną do czytania w kościołach”. Pozostawało jednak pytanie: Czy ten nowy przekład spotka się z aprobatą narodu?

Tłumacze mieli co do tego pewne obawy, czemu dali wyraz w pierwszej, rozbudowanej wersji przedmowy. Ich niepokój okazał się bezpodstawny — Biblia króla Jakuba została przyjęta bardzo dobrze, choć minęło jakieś 30 lat, zanim zajęła w sercach ludzi miejsce Biblii genewskiej.

Jak czytamy w książce The Bible and the Anglo-Saxon People (Biblia a Anglosasi), „w tym czasie urosła do rangi przekładu autoryzowanego — ale tę autoryzację zawdzięczała po prostu swej znakomitej jakości”. W dziele The Cambridge History of the Bible zauważono: „Przekładowi temu zaczęto przypisywać  świętość należną jedynie bezpośrednim słowom Boga; dla wielu anglojęzycznych chrześcijan ingerowanie w tekst Biblii króla Jakuba zakrawało na bluźnierstwo”.

Po krańce ziemi

Pierwsi osadnicy z Anglii, którzy przybyli do Ameryki Północnej, przywieźli ze sobą Biblię genewską. Ale z czasem większą popularnością zaczęła się cieszyć Biblia króla Jakuba. Misjonarze protestanccy upowszechnili ją również w innych częściach świata, w miarę jak imperium brytyjskie obejmowało swym zasięgiem kolejne obszary. Przekład ten stał się ponadto podstawą dla tłumaczeń Biblii na lokalne języki, gdyż osoby, które dokonywały tych tłumaczeń, nie znały biblijnej hebrajszczyzny ani greki.

Obecnie, według danych Biblioteki Brytyjskiej, „Biblia króla Jakuba, czyli Authorized Version, pozostaje najczęściej publikowanym tekstem w języku angielskim”. Liczbę egzemplarzy wydrukowanych na całym świecie szacuje się na ponad miliard!

Czas na zmiany

Przez stulecia wielu uważało, że Biblia króla Jakuba to jedyna „prawdziwa” Biblia. W roku 1870 w Anglii rozpoczęto prace nad jej całkowicie zrewidowaną wersją i opublikowano ją pod nazwą English Revised Version. Później przekład ten poddano niewielkiej rewizji i wydano jako American Standard Version *. W innej wersji zrewidowanej, Revised Authorised Version z roku 1982, we wstępie napisano, że dołożono wszelkich starań, „aby zachować liryzm, tak bardzo ceniony” w Biblii króla Jakuba z roku 1611.

Biblia wciąż jest bestsellerem na skalę światową, a Biblia króla Jakuba — najpopularniejszym przekładem. Jednak profesor Richard Moulton zauważył: „Zrobiliśmy dla tych hebrajskich i greckich pism prawie wszystko, co było w naszej mocy. (...) Przetłumaczyliśmy je [i] opublikowaliśmy wersje zrewidowane. (...) Ale pozostało coś jeszcze: Biblię trzeba czytać”.

Biblia króla Jakuba to bez wątpienia arcydzieło literatury, cenione za niezrównaną urodę języka. A co z jej orędziem? Natchnione wypowiedzi biblijne wyjawiają, co jest skutecznym lekarstwem na problemy, z którymi borykamy się w obecnych ciężkich czasach. Bez względu na to, jaki przekład Biblii wybierzesz, Świadkowie Jehowy chętnie ci pomogą poznać ją lepiej.

[Przypisy]

[Ramka i ilustracja na stronie 23]

AMERICAN STANDARD VERSION

Biblia króla Jakuba posłużyła za podstawę wydanego w roku 1901 przekładu American Standard Version. W przedmowie do niego napisano: „Jesteśmy świadomi piękna i żywotności Authorized Version [Biblii króla Jakuba], przekładu, który cieszy się zasłużoną renomą”. Mimo to w American Standard Version wprowadzono ważną zmianę.

Przedmowa wyjaśniała: „Członkowie amerykańskiego zespołu dokonującego prac rewizyjnych doszli po głębokim zastanowieniu do jednomyślnego wniosku, że żydowski przesąd, który kazał uważać Imię Boże za zbyt święte, by je wymawiać, nie powinien już dłużej wywierać wpływu ani na angielski, ani na żaden inny przekład Starego Testamentu; na szczęście wiele przekładów dokonywanych dziś przez misjonarzy jest wolnych od tego wpływu”.

Nie znaczy to, że imię Boże, Jehowa, w ogóle nie występuje w Biblii króla Jakuba. Pojawia się w niej w czterech miejscach — w Księdze Wyjścia 6:3, w Psalmie 83:18 oraz w Księdze Izajasza 12:2 i 26:4. Jednak American Standard Version z 1901 roku przywraca imieniu Bożemu należne mu miejsce — w przekładzie tym imię Jehowa występuje prawie 7000 razy.

[Ilustracja]

1901

[Ramka i ilustracja na stronie 24]

ZASPOKOJENIE SZCZEGÓLNEJ POTRZEBY

W roku 1907 w USA wydano specjalną edycję Biblii króla Jakuba na zamówienie Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego Strażnica. Zawierała ona obszerny dodatek zatytułowany „Berejski podręcznik nauczycieli biblijnych”. Później Świadkowie Jehowy zaczęli drukować Biblię króla Jakuba we własnych drukarniach. Do roku 1992 wydali 1 858 368 egzemplarzy.

[Ilustracja]

1907

[Ramka i ilustracja na stronie 24]

WSPÓŁCZESNY PRZEKŁAD ZASŁUGUJĄCY NA UWAGĘ

W ostatnim półwieczu pojawiło się sporo nowych przekładów Biblii (niektóre z nich doczekały się wydań różnojęzycznych). Zdaniem wielu na szczególną uwagę zasługuje Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, które w całości lub w części jest dostępne w 100 językach. Do tej pory wydrukowano ponad 170 milionów egzemplarzy tego przekładu. Dołączone mapy, skorowidz oraz inne dodatki pomagają czytelnikom jeszcze lepiej zrozumieć, jakie znaczenie ma w naszych czasach orędzie zawarte w Biblii.

[Ilustracja]

1961

[Ilustracja na stronie 22]

1611

[Prawa własności do ilustracji, strona 22]

Art Resource, NY