MIASTO z papieru? Tak, ale nie chodzi o prawdziwe miasto, lecz o makietę. Mowa o Pradze i jej makiecie przechowywanej w Muzeum Miasta Stołecznego Pragi. Wykonał ją Antonín Langweil, a zajęło mu to 11 lat (od roku 1826 aż do śmierci w roku 1837). Co go skłoniło do podjęcia się takiego zadania?

Antonín Langweil urodził się w roku 1791 w miejscowości Postoloprty (obecnie na terenie Czech). Studiował litografię na wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, po czym otworzył pierwszy w Pradze warsztat litograficzny. Nie miał jednak smykałki do interesów, więc jego zakład upadł. Kiedy w roku 1826 zwiedzał pewną wystawę w Pradze, zobaczył gipsową makietę Paryża. Zainspirowany nią, postanowił stworzyć z tektury i drewna makietę Pragi.

Zanim Langweil przystąpił do dzieła, przez kilka lat pieczołowicie rejestrował każdy szczegół miasta. Przemierzał wszystkie ulice, szkicując i dokładnie opisując położenie budynków, ławek parkowych, szop, pomników i drzew. Nie pominął nawet stojącej gdzieś beczki, stłuczonej szyby, opartej o mur drabiny czy stosu drewna! Następnie rozpoczął tworzenie makiety w skali 1:480. Aby podreperować swój skromny budżet, wykonywał  także na sprzedaż miniatury domów arystokracji.

W roku 1837 Langweil zapadł na gruźlicę i w czerwcu zmarł, pozostawiając żonę i pięć córek. Trzy lata później jego makieta znalazła się w Muzeum Patriotycznym (obecnie Muzeum Narodowe). Jak tam trafiła? W roku 1840 wdowa po Langweilu sprzedała ją cesarzowi Ferdynandowi I, który ów nabytek podarował wspomnianemu muzeum. Dar dostarczono w dziewięciu skrzyniach. Rzecznik Muzeum Miasta Stołecznego Pragi, w którym obecnie przechowywana jest makieta, wyjaśnia: „W XIX wieku makieta Langweila wystawiana była sporadycznie. W roku 1891 znalazła się wśród eksponatów prezentowanych na krajowej wystawie jubileuszowej. Przeszła w związku z tym kosztowną renowację (...). Od roku 1905 była częścią stałej ekspozycji w lapidarium Muzeum Narodowego”.

Atrakcja dla historyków

Papierowa makieta Langweila zyskała wielką popularność. Ma wymiary 5,76 na 3,24 metra i zamknięta jest w szklanej, oświetlonej od wewnątrz gablocie. Do złudzenia przypomina prawdziwe miasto. Każdy z przeszło dwóch tysięcy miniaturowych budynków został wykonany z niezwykłą precyzją.

Modelarz oznaczył każdy dom oficjalnym numerem, odwzorował latarnie uliczne, kanały ściekowe i kostkę brukową. Drobiazgowo odtworzył kościoły z witrażami okiennymi, uwzględniając nawet to, że niektóre szyby były wybite lub popękane. Na swoich budynkach wiernie oddał miejsca, gdzie od elewacji odpadł tynk, odsłaniając gołe cegły. Dokładnie odtworzył też bieg przepływającej przez Pragę Wełtawy.

Makieta Langweila to nie tylko ciekawy eksponat muzealny, lecz także atrakcja dla historyków i miłośników sztuki, ukazuje bowiem różnice między Pragą dawną a obecną. Niektóre dzielnice, szczególnie żydowska oraz Stare Miasto, w wyniku przebudowy i renowacji wyglądają dziś zupełnie inaczej. Współczesna technika pozwoliła też stworzyć cyfrową wersję makiety Langweila w formie interaktywnego modelu, dzięki czemu Pragę z roku 1837 można zwiedzać na ekranie komputera.

W kwietniu 1837 roku wyniszczony chorobą Langweil chciał swoją makietę podarować Muzeum Patriotycznemu, które jednak nie było nią zainteresowane. Artysta musiał być tym ogromnie zawiedziony. Możemy sobie wyobrazić, jak czułby się dzisiaj, gdyby mógł zobaczyć swe dzieło w muzeum lub za pomocą komputera wybrać się na wirtualną przechadzkę po dawnej Pradze. Zapewne cieszyłby się, że jego żmudna praca nie poszła na marne.

[Ilustracja na stronie 10]

Antonín Langweil

[Ilustracja na stronie 10]

Papierowa makieta Pragi wykonana przez Langweila

[Ilustracja na stronach 10, 11]

Makieta Langweila z bliska

[Prawa własności do ilustracji, strona 10]

Strona 10, Langweil: S laskavým svolením Národního muzea v Praze; strony 10 i 11, zdjęcia makiety: S laskavým svolením Muzea hlavního mesta Prahy