PRZED czasami Galileusza wielu wierzyło, że Słońce i inne gwiazdy oraz wszystkie planety krążą wokół Ziemi. Takie założenie wchodziło w zakres oficjalnej nauki Kościoła katolickiego.

Za pomocą swojej lunety Galileusz dostrzegł jednak dowody przeczące rozpowszechnionym wtedy teoriom naukowym. Na przykład obserwując plamy na Słońcu, które pozornie przesuwały się po jego powierzchni, uznał, że obraca się ono wokół własnej osi. Podobne wnioski bardzo wzbogacały ogólną wiedzę o wszechświecie, ale jednocześnie stawiały Galileusza w otwartej opozycji wobec Kościoła.

Kilka dziesięcioleci wcześniej Mikołaj Kopernik sformułował teorię, że Ziemia porusza się wokół Słońca. Galileusz przestudiował jego dzieło o ruchu ciał niebieskich i zgromadził dowody potwierdzające tę teorię. W obawie przed kpinami i szyderstwami początkowo wahał się, czy opublikować niektóre ze swoich wniosków. Jednak to, co widział przez lunetę, budziło  w nim taki entuzjazm, że w końcu ujawnił swoje odkrycia. Część uczonych uznała je za kontrowersyjne i wkrótce z kościelnych ambon na jego głowę posypały się gromy.

W roku 1616 kardynał Bellarmin, „czołowy teolog tamtej epoki”, poinformował Galileusza o świeżo wydanym dekrecie kościelnym potępiającym teorie Kopernika (G. de Santillana, The Crime of Galileo). Pod naciskiem kardynała Galileusz przez lata nie wyrażał publicznie swoich poglądów na temat ruchu Ziemi wokół Słońca.

W 1623 roku urząd papieża objął przyjaciel Galileusza, znany odtąd jako Urban VIII. Rok później Galileusz zwrócił się do niego o unieważnienie dekretu z roku 1616. Zamiast tego papież poprosił, by Galileusz objaśnił sprzeczne teorie Kopernika i Arystotelesa bez opowiadania się po żadnej ze stron.

Galileusz napisał wtedy Dialog o dwóch najważniejszych układach świata, ptolemeuszowym i kopernikowym. Mimo papieskiego zakazu zdawał się popierać wnioski polskiego astronoma. Wkrótce został przez wrogów oskarżony o to, że w swoim dziele ośmieszył głowę Kościoła. Zarzucono mu herezję i pod groźbą tortur zmuszono do potępienia nauk Kopernika. Wyrok rzymskiej inkwizycji z roku 1633 zabraniał czytania prac Galileusza, a jego samego skazywał na dożywotni areszt domowy. Uczony zmarł 8 stycznia 1642 roku w swoim domu w Arcetri koło Florencji.

Niektóre dzieła Galileusza przez stulecia znajdowały się na katolickim indeksie ksiąg zakazanych. Ale w 1979 roku Kościół zweryfikował decyzje podjęte przez rzymską inkwizycję trzy wieki wcześniej. W końcu w roku 1992 papież Jan Paweł II przyznał, że Kościół, potępiając Galileusza, popełnił błąd.