Scytowie — zagadkowy starożytny lud

KONNO, w tumanach kurzu, tłumnie nadciągnęli obładowani łupami koczownicy. Ten zagadkowy lud panował nad stepami Eurazji w okresie między 700 a 300 rokiem p.n.e. Zanim zniknął, zostawił trwały ślad na kartach historii. Wzmiankę o nim znajdziemy nawet w Biblii. Mowa o Scytach.

Stepy ciągnące się od Karpat we wschodniej Europie po dzisiejszą południowo-wschodnią Rosję od setek lat przemierzali koczownicy i tabuny dzikich koni. W VIII wieku p.n.e. kampanie wojenne chińskiego władcy Süan Wanga zapoczątkowały migrację ludów na zachód. Wędrując w tym kierunku, Scytowie pokonali i wyparli Kimmerów, którzy panowali nad Kaukazem i ziemiami na północ od Morza Czarnego.

W poszukiwaniu bogactw Scytowie splądrowali stolicę Asyrii, Niniwę. Później jednak sprzymierzyli się z Asyrią przeciwko Medom, Babilończykom i innym narodom. Z powodu najazdów scytyjskich ucierpiał nawet północny Egipt. Nazwa Scytopolis, nadana z czasem miastu Bet-Szan w północno-wschodnim Izraelu, może wskazywać, że przez jakiś czas okupowali je Scytowie (1 Samuela 31:11, 12).

W końcu Scytowie osiedli na stepach dzisiejszej Rumunii, Mołdawii, Ukrainy i południowej Rosji. Tam wzbogacili się na pośrednictwie w handlu pomiędzy Grekami a rolnikami zamieszkującymi tereny dzisiejszej Ukrainy i południowej Rosji. Wymieniali zboże, miód, skóry i bydło na greckie wino, tkaniny, broń i dzieła sztuki. Dzięki temu zgromadzili bajeczne bogactwa.

 Wytrawni jeźdźcy

Dla tych wojowników stepu koń był tym, czym wielbłąd dla ludzi pustyni. Owi świetni jeźdźcy jako jedni z pierwszych używali siodła oraz strzemion. Jedli koninę i pili kobyle mleko. Z koni składali też ofiary. Kiedy umierał wojownik scytyjski, jego wierzchowca zabijano i uroczyście grzebano razem z kompletną uprzężą.

Według relacji historyka Herodota Scytowie mieli barbarzyńskie zwyczaje. Na przykład używali czaszek swych ofiar jako pucharów. A w czasie ataku dziesiątkowali swych wrogów żelaznymi mieczami, toporami, włóczniami i strzałami o specjalnych grotach, które rozszarpywały ciało.

Groby wyposażone z myślą o wieczności

Scytowie uprawiali magię i szamanizm, a także kult ognia i bogini matki (Powtórzonego Prawa 18:10-12). Grobowiec uważali za mieszkanie zmarłego. Niewolników oraz zwierzęta pochowanego pana zabijano w przekonaniu, że przydadzą mu się po śmierci. Gdy umierał wódz, „na tamten świat” wyprawiano z nim jego sług domowych i cenne przedmioty. W jednym z grobowców królewskich odnaleziono pięciu służących ułożonych stopami w kierunku pana, niejako gotowych powstać i znów mu usługiwać.

Władców żegnano licznymi ofiarami. Na znak żałoby Scytowie robili sobie nacięcia na ciele i obcinali włosy. Herodot pisał o nich: „Odcinają sobie kawałek ucha, strzygą wkoło włosy, robią nacięcia dokoła ramion, rozdrapują sobie czoło i nos i lewą rękę przebijają strzałą” (tłumaczenie: S. Hammer). Jakże różniło się od tego Prawo Boże, które obowiązywało ówczesnych Izraelitów: „Nie wolno wam robić na swym ciele nacięć ze względu na zmarłą duszę” (Kapłańska 19:28).

Po Scytach pozostało tysiące kurhanów (kopców mogilnych). Znaleziono w nich wiele ozdób, które przedstawiały sceny z życia codziennego. W roku 1715 tego rodzaju przedmioty zaczął zbierać rosyjski car Piotr Wielki, a teraz można je podziwiać w muzeach rosyjskich i ukraińskich. Charakterystyczne dla sztuki scytyjskiej motywy zwierzęce obejmują wizerunki koni, orłów, sokołów, kotów, panter, jeleni, łosi oraz rozmaitych mitycznych stworzeń, mających uskrzydlone lub bezskrzydłe ciało jednego zwierzęcia i głowę innego.

Scytowie a Biblia

W Biblii jest tylko jedna bezpośrednia wzmianka o Scytach. W Liście do Kolosan 3:11 czytamy: „Nie ma Greka ani Żyda, obrzezania ani nieobrzezania, cudzoziemca, Scyty, niewolnika, wolnego, lecz Chrystus jest wszystkim i we wszystkich”. Kiedy chrześcijański apostoł Paweł pisał te słowa, grecki wyraz przetłumaczony w tym miejscu na „Scyta” nie kojarzył się z konkretnym ludem — określano nim raczej najgorszych barbarzyńców. Paweł podkreślił tutaj moc świętego ducha Jehowy, Jego czynnej siły, dzięki której nawet takie jednostki mogły przyoblec osobowość miłą Bogu (Kolosan 3:9, 10).

Zdaniem niektórych archeologów nazwa Aszkenaz z Księgi Jeremiasza 51:27 to odpowiednik asyryjskiego określenia Aszguzai,  oznaczającego Scytów. Tabliczki z pismem klinowym opisują przymierze między tym ludem a Mannejczykami, zawarte w czasie buntu przeciwko Asyrii (VII wiek p.n.e.). Krótko przed rozpoczęciem działalności prorockiej Jeremiasza Scytowie dwukrotnie przeszli przez Judę w trakcie wyprawy na Egipt. Nie wyrządzili przy tym większych szkód. Dlatego też kiedy Jeremiasz przepowiadał najazd na Judę z północy, wielu mogło wątpić, czy to proroctwo się spełni (Jeremiasza 1:13-15).

Według pewnych badaczy to właśnie Scytów opisano w Księdze Jeremiasza 50:42: „Władają łukiem i oszczepem. Są okrutni i nie okażą miłosierdzia. Ich zgiełk przypomina wzburzone morze i będą dosiadać koni; ustawieni w szyku jak jeden mąż do wojny przeciw tobie, córo babilońska”. Jednakże werset ten przede wszystkim odnosi się do Medów i Persów, którzy w roku 539 p.n.e. pokonali Babilon.

Snuto też przypuszczenia, że wspomniana w rozdziałach 38 i 39 Księgi Ezechiela „kraina Magog” to terytorium zamieszkane przez plemiona scytyjskie. Należy jednak pamiętać, że „kraina Magog” jest symbolem. Najwyraźniej termin ten odnosi się do miejsca w pobliżu ziemi, do którego po wojnie w niebie ograniczono swobodę działania Szatana i jego aniołów (Objawienie 12:7-17).

Scytowie uczestniczyli w spełnieniu proroctwa Nahuma dotyczącego unicestwienia Niniwy (Nahuma 1:1, 14). W roku 632 p.n.e. Chaldejczycy, Scytowie i Medowie zdobyli Niniwę i spowodowali upadek mocarstwa asyryjskiego.

Tajemnicze zniknięcie z kart historii

Dlaczego Scytowie zniknęli? „Szczerze mówiąc, po prostu nie wiemy, co się stało” — przyznaje jeden z czołowych archeologów ukraińskich. Jak uważają pewni badacze, lud ten, rozmiłowany w bogactwie, nie potrafił się obronić przed najazdem nowej grupy koczowników z Azji, Sarmatów, i uległ im w II i I wieku p.n.e.

Inni uczeni tłumaczą upadek Scytów konfliktem między poszczególnymi plemionami. Jeszcze inni uważają, że potomkowie Scytów żyją pośród Osetyjczyków, mieszkających na Kaukazie. Jakkolwiek by było, ten zagadkowy lud pozostawił po sobie trwały ślad w historii ludzkości — ślad, który spowodował, że określenie „Scyta” kojarzy się przede wszystkim z okrucieństwem.

[Mapa na stronie 24]

[Patrz publikacja]

□ Miasto starożytne

• Miasto współczesne

Dunaj

SCYTIA ← TRASA MIGRACJI

• Kijów

Dniepr

Dniestr

Morze Czarne

OSETIA

Kaukaz

Morze Kaspijskie

ASYRIA ← KIERUNKI INWAZJI

□ Niniwa

Tygrys

MEDIA ← KIERUNKI INWAZJI

MEZOPOTAMIA

BABILONIA ← KIERUNKI INWAZJI

□ Babilon

Eufrat

IMPERIUM PERSKIE

□ Suza

Zatoka Perska

PALESTYNA

• Bet-Szan (Scytopolis)

EGIPT ← KIERUNKI INWAZJI

Nil

Morze Śródziemne

GRECJA

[Ilustracje na stronie 25]

Scytowie byli ludem wojowników

[Prawa własności]

Ermitaż, Petersburg

[Ilustracje na stronie 26]

Scytowie wymieniali różne towary na greckie dzieła sztuki i zgromadzili wielkie bogactwa

[Prawa własności]

Dzięki uprzejmości Muzeum Skarbów Historycznych Ukrainy, Kijów