Przyczyny różnic społecznych

„LUDZIOM NIEWĄTPLIWIE PRZYSŁUGUJE PRAWO DO RÓWNOŚCI, ALE ŻADNA SIŁA NA ZIEMI NIE ZDOŁA GO WYEGZEKWOWAĆ”.

Słowa te wypowiedział XIX-wieczny pisarz francuski Honoriusz Balzak. Czy się z nim zgadzasz? Wielu ludzi instynktownie czuje, że segregacja klasowa to coś niewłaściwego. Ale nawet obecnie, w XXI wieku, społeczeństwo jest podzielone na szereg grup.

CALVIN COOLIDGE, prezydent USA w latach 1923-1929, zajmował się problemem różnic klasowych i mówił o „ostatecznym zniknięciu wszelkich warstw uprzywilejowanych”. Mimo to jakieś 40 lat później członkowie Komisji Kernera, powołanej do oceny stosunków między rasami, wyrazili obawy, że Stany Zjednoczone rozpadną się na dwa społeczeństwa, „czarne i białe — oddzielone i nierówne”. Niektórzy twierdzą, że ta zapowiedź już się spełniła i że w kraju tym „podziały ekonomiczne i rasowe wciąż się pogłębiają”.

Dlaczego tak trudno wprowadzić w życie ideę równości społecznej? Główna przyczyna tkwi w naturze ludzkiej. Były amerykański kongresman William Randolph Hearst powiedział kiedyś, iż „co najmniej pod jednym względem wszyscy ludzie zostali stworzeni równi — nie chcą być równi”. Co miał na myśli? Być może XIX-wieczny dramatopisarz francuski Henry Becque wyraził się jaśniej: „Kłopot z równouprawnieniem polega na tym, że chcemy dorównać tylko tym, którzy nas przewyższają”. Innymi słowy, ludzie zwykle pragną dorównać osobom stojącym na wyższym szczeblu drabiny społecznej; nieliczni byliby skłonni ograniczyć swe przywileje i korzyści, by zagwarantować równość osobom zajmującym ich zdaniem niższą pozycję.

Dawniej o przynależności do określonej warstwy społecznej — prostego ludu, szlachty czy rodziny królewskiej — decydowało urodzenie. Gdzieniegdzie nadal tak się dzieje. Ale w większości krajów to pieniądze lub ich brak określają, czy ktoś należy do klasy niższej, średniej czy wyższej. Inne czynniki dzielące ludzi to rasa, wykształcenie oraz umiejętność czytania i pisania. Są też tereny, na których główną podstawą dyskryminacji jest płeć, a kobiety uznaje się za gorsze.

 Przebłyski nadziei?

Niektóre bariery klasowe przełamano dzięki ustawom gwarantującym prawa człowieka. W Stanach Zjednoczonych weszło w życie prawo zabraniające segregacji rasowej. W RPA zniesiono apartheid. Niewolnictwo, choć nadal istnieje, w większości krajów świata jest nielegalne. Uchwalono ustawy nadające rdzennym mieszkańcom prawa własności ziemi, a ustawy mające przeciwdziałać dyskryminacji przyniosły ulgę niektórym grupom społecznie upośledzonym.

Czy wszystko to świadczy, iż położono kres podziałom społecznym? Bynajmniej. Chociaż niektóre z nich się zatarły, pojawiają się nowe. W książce Class Warfare in the Information Age (Walka klasowa w dobie informacji) powiedziano: „Dawny podział na kapitalistów i robotników jest już nieaktualny, ponieważ te wielkie klasy rozpadły się na mniejsze grupki rozzłoszczonych ludzi”.

Czy podziały klasowe będą istnieć zawsze? Jak wykaże kolejny artykuł, sytuacja nie jest beznadziejna.