Naśladuj Wielkiego Nauczyciela

„Idźcie więc i czyńcie uczniów z ludzi (...), ucząc ich przestrzegać wszystkiego, co wam nakazałem” (MATEUSZA 28:19, 20).

1, 2. (a) Pod jakim względem wszyscy jesteśmy nauczycielami? (b) Jaka niezwykła odpowiedzialność spoczywa na prawdziwych chrześcijanach w związku z nauczaniem?

CZY jesteś nauczycielem? W pewnym sensie jest nim każdy z nas. Udzielasz pouczeń, ilekroć wskazujesz drogę zagubionemu podróżnemu, wyjaśniasz współpracownikowi sposób wykonania określonego zadania czy pokazujesz dziecku, jak zawiązać sznurowadła. Czyż takie pomaganie innym nie daje zadowolenia?

² W związku z nauczaniem na prawdziwych chrześcijanach spoczywa niezwykła odpowiedzialność. Polecono nam ‛czynić uczniów z ludzi, ucząc ich’ (Mateusza 28:19, 20). Mamy okazje nauczać również w zborze. Mężczyźni posiadający odpowiednie kwalifikacje są mianowani do usługiwania jako „pasterze i nauczyciele” — w celu budowania zboru (Efezjan 4:11-13). Dojrzałe kobiety mają w ramach swych codziennych zajęć ‛uczyć młodsze kobiety tego, co dobre’ (Tytusa 2:3-5). Wszyscy zaś jesteśmy zachęcani do pokrzepiania współwyznawców, a możemy tak czynić za pomocą Biblii (1 Tesaloniczan 5:11). Jakiż to zaszczyt być nauczycielem Słowa Bożego i przekazywać drugim bezcenne skarby duchowe, które przynoszą trwały pożytek!

3. Jak możemy skuteczniej nauczać?

³ Jak jednak możemy udoskonalać swe umiejętności? Przede wszystkim przez naśladowanie Wielkiego Nauczyciela, Jezusa. Ale ktoś mógłby pomyśleć: „Jak mam się na nim wzorować? Przecież on był doskonały”. Owszem, nie zdołamy być doskonałymi nauczycielami. Jednakże bez względu na swe umiejętności możemy robić, co w naszej mocy, by się na nim wzorować. Przeanalizujmy, jak moglibyśmy zastosować cztery cechy jego sposobu nauczania — prostotę, skuteczne pytania, logiczną argumentację i trafne przykłady.

Nauczaj w sposób prosty

4, 5. (a) Dlaczego prawdę biblijną cechuje prostota? (b) Dlaczego chcąc nauczać w sposób prosty, trzeba zważać na swe słownictwo?

⁴ Podstawowe prawdy zawarte w Słowie Bożym nie są skomplikowane. W modlitwie Jezus oznajmił: „Publicznie wysławiam cię, Ojcze, (...) ponieważ ukryłeś te rzeczy przed mędrcami i intelektualistami, a objawiłeś je niemowlętom” (Mateusza 11:25). Jehowa wyjawił swe zamierzenie osobom o szczerych i pokornych sercach (1 Koryntian 1:26-28). Tak więc główną cechą prawdy biblijnej jest prostota.

⁵ Jak możesz nauczać w sposób nacechowany prostotą podczas prowadzenia z kimś domowego studium Biblii lub podczas odwiedzin ponownych u osób zainteresowanych? A czego się nauczyliśmy od Wielkiego Nauczyciela? Otóż docierał on do serc słuchaczy, z których wielu było ludźmi „niewykształconymi i prostymi”. Jezus używał jasnego, zrozumiałego dla nich języka (Dzieje 4:13). Chcąc więc nauczać w sposób prosty, trzeba przede wszystkim zważać na dobór słów. Aby prawdy z Pisma  Świętego stały się dla ludzi bardziej przekonujące, nie musimy używać górnolotnych wyrażeń czy zwrotów. Taka „niezwykłość mowy” mogłaby onieśmielać, zwłaszcza osoby mające niewielkie wykształcenie lub zdolności (1 Koryntian 2:1, 2). Z przykładu Jezusa wynika, że proste, starannie dobrane słowa mogą nadać prawdzie ogromną siłę wyrazu.

6. Jak możemy uniknąć przytłaczania zainteresowanego zbyt dużą ilością informacji?

⁶ Chcąc nauczać w sposób prosty, musimy też uważać, by osoby zainteresowanej nie przytłaczać nawałem informacji. Jezus brał pod uwagę ograniczenia swych uczniów (Jana 16:12). My też powinniśmy to uwzględniać. Na przykład w trakcie studiowania z kimś książki Wiedza, która prowadzi do życia wiecznego nie musimy wyjaśniać każdego szczegółu. * Nie trzeba też rozważać myśli w pośpiechu, jak gdyby sprawą najważniejszą było przeanalizowanie wyznaczonej porcji materiału. Mądrze jest natomiast dostosować tempo studium do potrzeb i zdolności zainteresowanego. Chcemy pomóc mu stać się uczniem Chrystusa i chwalcą Jehowy. Powinniśmy więc omawiać tylko tyle materiału, by dana osoba dokładnie go sobie przyswoiła. Wówczas prawda może poruszyć jej serce i pobudzić ją do czynu (Rzymian 12:2).

7. Dzięki jakim sugestiom można nauczać w sposób prosty, gdy się przemawia w zborze?

⁷ A jak możemy się wypowiadać w sposób ‛łatwy do zrozumienia’, gdy przemawiamy w zborze, zwłaszcza jeśli wśród obecnych są nowi? (1 Koryntian 14:9). Rozważmy trzy pomocne sugestie. Po pierwsze, wyjaśniaj wszelkie nieznane terminy, których używasz. Znajomość Słowa Bożego sprawia, że posługujemy się specyficznym słownictwem. Jeżeli używamy takich wyrażeń, jak „niewolnik wierny i roztropny”, „drugie owce” czy „Babilon Wielki”, to powinniśmy je objaśnić. Po drugie, unikaj rozwlekłości. Jeżeli mówisz o czymś zbyt obszernie i zawile, możesz stracić słuchaczy. Jasność osiąga się poprzez usunięcie zbędnych słów i określeń. Po trzecie, nie próbuj omawiać za dużo materiału. W trakcie wyszukiwania informacji możesz napotkać sporo ciekawych szczegółów. Jednak najlepiej jest pogrupować materiał w kilka głównych punktów i wykorzystać tylko to, co je wspiera i co można zrozumiale przedstawić w wyznaczonym czasie.

Skuteczne posługiwanie się pytaniami

8, 9. Jak można dobrać pytanie dostosowane do zainteresowań domownika? Podaj przykłady.

⁸ Przypomnijmy sobie, że Jezus po mistrzowsku używał pytań, by zachęcić swych uczniów do ujawnienia, co ich nurtowało, oraz pobudzić ich do myślenia. Za pomocą pytań łagodnie przemawiał im do serc i je poruszał (Mateusza 16:13, 15; Jana 11:26). Jak wzorem Jezusa moglibyśmy skutecznie posługiwać się pytaniami?

⁹ Z pytań możemy korzystać podczas głoszenia od domu do domu, aby rozbudzić ciekawość i przygotować grunt pod rozmowę o Królestwie Bożym. Jak dobrać pytanie dostosowane do zainteresowań domownika? Bądź bacznym obserwatorem. Gdy podchodzisz do domu, zwracaj uwagę na różne szczegóły. Czy na podwórku widać zabawki, wskazujące, że w mieszkaniu są dzieci? W takim wypadku  mógłbyś zapytać: „Czy zastanawiała się pani kiedyś, w jakim świecie będą żyć pani dzieci, gdy dorosną?” (Psalm 37:10, 11). A może w drzwiach jest kilka zamków albo widać inne zabezpieczenia? Wówczas stosowne byłoby pytanie: „Czy pana zdaniem dojdzie kiedyś do tego, że wszyscy będą mogli czuć się bezpiecznie, zarówno w domu, jak i na ulicy?” (Micheasza 4:3, 4). Jeśli natomiast zobaczysz podjazd dla wózka inwalidzkiego, spróbuj zapytać: „Czy nadejdzie taki czas, kiedy wszyscy żyjący będą się cieszyć dobrym zdrowiem?” (Izajasza 33:24). Sporo propozycji można znaleźć w książce Prowadzenie rozmów na podstawie Pism. *

10. Jak pytaniami możemy niejako zaczerpnąć z serca zainteresowanego ukryte tam myśli i uczucia, o czym jednak powinniśmy pamiętać?

¹⁰ A jak możemy umiejętnie posługiwać się pytaniami podczas prowadzenia studiów biblijnych? W przeciwieństwie do Jezusa nie potrafimy czytać w sercach. Ale taktowne, a zarazem wnikliwe pytania pomogą nam niejako zaczerpnąć z serca zainteresowanego ukryte tam myśli i uczucia (Przysłów 20:5). Przypuśćmy, że studiujemy rozdział z książki Wiedza zatytułowany „Dlaczego bogobojne życie zapewnia szczęście”. Omówiono w nim pogląd Boga między innymi na nieuczciwość i rozpustę. Zainteresowany może poprawnie odpowiedzieć na pytania, ale czy zgadza się z tym, czego się dowiaduje? Moglibyśmy go zapytać: „Czy pogląd Jehowy na te sprawy wydaje się panu rozsądny? Jak mógłby pan zastosować te zasady biblijne w swoim życiu?” Pamiętaj jednak, aby traktować zainteresowanego z szacunkiem. Nie chcielibyśmy stawiać pytań, które by go poniżały lub wprawiały w zakłopotanie (Przysłów 12:18).

11. Jak mówcy publiczni mogą skutecznie posługiwać się pytaniami?

¹¹ Pytaniami mogą się skutecznie posługiwać także mówcy publiczni. Dzięki pytaniom retorycznym — czyli takim, które nie wymagają głośnych odpowiedzi — słuchaczom łatwiej myśleć i rozumować. Jezus też ich niekiedy używał (Mateusza 11:7-9). Poza tym mówca po przedstawieniu wstępu może nakreślić pytaniami główne punkty, które zamierza rozwinąć. Mógłby na przykład wspomnieć: „W trakcie dzisiejszych rozważań poznamy odpowiedzi na następujące pytania...” Potem w zakończeniu mógłby do nich nawiązać, by przypomnieć kluczowe myśli.

12. Wykaż na przykładzie, jak chrześcijańscy starsi mogą pytaniami pomóc współwyznawcy zaznać pociechy ze Słowa Bożego.

¹² Dzięki pytaniom chrześcijańscy pasterze mogą pomóc „duszom przygnębionym” zaznać pociechy ze Słowa Jehowy (1 Tesaloniczan 5:14). Chcąc na przykład wesprzeć osobę przygnębioną, starszy mógłby skierować uwagę na Psalm 34:18: „Jehowa jest blisko tych, którzy serce mają złamane, a zdruzgotanych na duchu wybawia”. Aby się zorientować, czy ktoś taki dostrzega, jak te słowa odnoszą się do niego, starszy może zapytać: „Blisko kogo jest Jehowa? A czy i ty niekiedy nie masz ‛złamanego serca’ i nie czujesz się ‛zdruzgotany na duchu’? Skoro według Biblii Jehowa jest blisko takich osób, czy to nie oznacza, że jest również blisko ciebie?” Takie życzliwe zapewnienie może ożywić ducha przygnębionego współwyznawcy (Izajasza 57:15).

 Logiczna argumentacja

13, 14. (a) Jaki argument moglibyśmy podać komuś, kto twierdzi, że nie wierzy w Boga, bo Go nie widzi? (b) Dlaczego nie należy oczekiwać, iż każdego uda się przekonać?

¹³ W służbie kaznodziejskiej chcemy trafiać ludziom do serca rozsądną, przekonującą argumentacją (Dzieje 19:8; 28:23, 24). Czy to znaczy, że aby przekonać innych do prawdy ze Słowa Bożego, powinniśmy nauczyć się posługiwać wyszukaną logiką? Wcale nie. Logiczne argumenty nie muszą być skomplikowane. Nieraz bardzo skuteczne okazują się te najprostsze. Rozważmy przykład.

¹⁴ Jakiego argumentu użyć, gdy ktoś twierdzi, że nie wierzy w Boga, bo Go nie widzi? Możemy wskazać na zasadę zależności skutku od przyczyny. Kiedy dostrzegamy skutek, uznajemy, że wywołała go jakaś przyczyna. Moglibyśmy powiedzieć: „Gdyby w odludnym miejscu napotkał pan piękny dom zaopatrzony w jedzenie (skutek), bez wahania przyjąłby pan, że ktoś (przyczyna) go zbudował i napełnił spiżarnię. Skoro więc dostrzegamy zaprojektowanie widoczne w przyrodzie oraz mnóstwo pożywienia w ziemskiej spiżarni (skutek), czy nie jest logiczny wniosek, że stoi za tym jakiś Sprawca (przyczyna)”? Dobitnie potwierdza to prosty argument biblijny: „Oczywiście każdy dom jest przez kogoś zbudowany, ale tym, który zbudował wszystko, jest Bóg” (Hebrajczyków 3:4). Jednakże niezależnie od tego, jak rozsądna byłaby nasza argumentacja, nie przekonamy każdego rozmówcy. Biblia zaznacza przecież, iż uwierzą tylko ludzie „odpowiednio usposobieni” (Dzieje 13:48; 2 Tesaloniczan 3:2).

15. Jakim tokiem rozumowania możemy uwypuklić przymioty i sposób postępowania Jehowy i jakie dwa przykłady to ilustrują?

¹⁵ Kiedy nauczamy w służbie polowej lub w zborze, możemy logicznymi argumentami uwypuklać przymioty i sposób postępowania Jehowy. Szczególnie skuteczny jest tok rozumowania zawierający wyrażenie „o ileż bardziej”, nierzadko stosowany przez Jezusa (Łukasza 11:13; 12:24). Ten rodzaj argumentacji, oparty na kontraście, może wywrzeć ogromne wrażenie. Dla ukazania, jak niedorzeczna jest nauka o ogniu piekielnym, moglibyśmy powiedzieć: „Żaden kochający ojciec nie karałby dziecka, trzymając jego rękę nad ogniem. O ileż bardziej nasz kochający niebiański Ojciec czuje odrazę do samej myśli o ogniu piekielnym!” (Jeremiasza 7:31). Aby unaocznić, że Jehowa dba o swych poszczególnych sług, można by powiedzieć: „Skoro Jehowa zna każdą z miliardów gwiazd po imieniu, to o ileż bardziej troszczy się o ludzi, którzy Go kochają i zostali nabyci drogocenną krwią Jego Syna!” (Izajasza 40:26; Dzieje 20:28). Takie przekonujące argumenty mogą nam pomóc trafić ludziom do serca.

Stosowne przykłady

16. Dlaczego przykłady są cenną pomocą w nauczaniu?

¹⁶ Skuteczne przykłady są jak przyprawa, dzięki której nasze pouczenia stają się dla drugich bardziej apetyczne. Dlaczego przykłady stanowią cenną pomoc w nauczaniu? Pewien pedagog zauważył: „Jedną z najtrudniejszych umiejętności człowieka jest zdolność myślenia abstrakcyjnego”. Unaocznienia tworzą w naszych umysłach obrazy, pomagając nam lepiej zrozumieć nowe pojęcia. Jezus posługiwał się tą metodą nauczania w niezrównany sposób (Marka 4:33, 34). Rozważmy, jak my możemy z niej korzystać.

17. Od jakich czterech czynników zależy skuteczność przykładu?

¹⁷ Kiedy przykład okaże się skuteczny? Po pierwsze, musi być dostosowany do słuchaczy i nawiązywać do czegoś, co już znają. Jak pamiętamy, Jezus czerpał wiele unaocznień z życia codziennego. Po drugie, przykład powinien w rozsądnej mierze odpowiadać myśli, którą ma ilustrować. Jeżeli porównanie jest naciągane, może tylko odwrócić uwagę słuchaczy. Po trzecie, przykład nie powinien zawierać niepotrzebnych szczegółów. Przypomnijmy sobie, że Jezus podawał jedynie niezbędne informacje. Po czwarte, używając unaocznienia, powinniśmy wyraźnie wskazać jego zastosowanie.  W przeciwnym razie ktoś mógłby nie uchwycić celu, dla którego zostało podane.

18. Jak wyszukiwać stosowne przykłady?

¹⁸ Jak znaleźć stosowne przykłady? Nie musimy wymyślać długich, zawiłych opowiadań. Bardzo skuteczne okazują się krótkie unaocznienia. Po prostu spróbuj się zastanowić, jak zilustrować rozważane zagadnienie. Załóżmy, że omawiasz temat przebaczenia Bożego i chcesz unaocznić myśl z Dziejów Apostolskich 3:19, gdzie napisano, iż Jehowa ‛zmazuje’, czyli ściera, nasze przewinienia. Wprawdzie słowo to już samo w sobie stanowi barwną metaforę, ale czym konkretnie można by ją zilustrować? Gumką? Gąbką? Moglibyśmy powiedzieć: „Gdy Jehowa odpuszcza nasze grzechy, to je zmazuje, jak gdyby używał gąbki (lub gumki)”. Trudno nie pojąć myśli wyrażonej tak prostym przykładem.

19, 20. (a) Skąd możemy czerpać trafne przykłady? (b) Jakie skuteczne unaocznienia opublikowano w naszej literaturze? (Zobacz też ramkę).

¹⁹ A skąd czerpać trafne przykłady, w tym także autentyczne zdarzenia? Z własnego życia lub z życia współwyznawców, którzy wywodzą się z różnych środowisk i mają odmienne doświadczenia. Źródłem unaocznień może być też wiele innych rzeczy — twory ożywione i nieożywione, przedmioty codziennego użytku albo jakieś aktualne wydarzenie dobrze znane miejscowej społeczności. Aby znajdować trafne przykłady, trzeba być czujnym, ‛uważnie oglądać’ wszystko, co się wokół nas dzieje (Dzieje 17:22, 23). W pewnej książce na temat przemawiania publicznego wyjaśniono: „Jeżeli mówca obserwuje życie i rozmaite zajęcia ludzi, rozmawia z różnymi osobami, analizuje sprawy i pyta, dopóki czegoś nie zrozumie, to zgromadzi mnóstwo materiału poglądowego, który w razie potrzeby bardzo mu się przyda”.

²⁰ Bogatym źródłem skutecznych przykładów są czasopisma Strażnica i Przebudźcie się! oraz inne publikacje wydawane przez Świadków Jehowy. Ze sposobu posługiwania się w nich unaocznieniami można się wiele nauczyć. * Rozważmy choćby przykład podany w 11 akapicie 17 rozdziału książki Wiedza. Członków zboru o rozmaitych osobowościach przyrównano tam do różnych samochodów jadących tą samą drogą. Dlaczego to unaocznienie jest skuteczne? Zauważ, że dotyczy sytuacji spotykanej na co dzień i ściśle pasuje do omawianej myśli, a przy tym jasne jest jego zastosowanie. Podczas nauczania możemy korzystać z opublikowanych przykładów, dostosowując je do potrzeb zainteresowanego lub do przemówienia.

21. Jakie dobrodziejstwa stają się udziałem tych, którzy skutecznie nauczają Słowa Bożego?

²¹ Skuteczne nauczanie przynosi wspaniałe dobrodziejstwa. Pouczając innych, dzielimy się z nimi, dajemy im cząstkę samych siebie. Przysparza to szczęścia, gdyż Biblia zapewnia: „Więcej szczęścia wynika z dawania niż z otrzymywania” (Dzieje 20:35). Dla nas jako nauczycieli Słowa Bożego owym szczęściem jest radość wypływająca ze świadomości, iż przekazujemy ludziom coś, co ma rzeczywistą i trwałą wartość — prawdę o Jehowie. Czerpiemy też zadowolenie z faktu, że naśladujemy Wielkiego Nauczyciela, Jezusa Chrystusa.

[Przypisy]

Czy zapamiętałeś?

• Jak podczas prowadzenia z kimś domowego studium Biblii lub podczas przemawiania w zborze możemy nauczać w sposób prosty?

• Jak w trakcie głoszenia od domu do domu możemy skutecznie posługiwać się pytaniami?

• Jakimi logicznymi argumentami możemy uwypuklać przymioty i sposób postępowania Jehowy?

• Skąd można czerpać stosowne przykłady?

[Pytania do studium]

 [Ramka i ilustracja na stronie 23]

Czy pamiętasz te przykłady?

Poniżej przedstawiono zaledwie kilka skutecznych przykładów. Zajrzyj do podanych źródeł i zobacz, jak te unaocznienia pomogły uwypuklić omawiane myśli.

• Stworzenie udanego małżeństwa — podobnie jak pomyślne wykonanie ewolucji przez akrobatów czy łyżwiarzy figurowych — w dużym stopniu zależy od znalezienia właściwego partnera (Strażnica z 15 maja 2001 roku, strona 16).

• Wyrażanie uczuć przypomina rzucanie piłki. Można to uczynić łagodnie lub cisnąć nią z całej siły, żeby zranić partnera (Przebudźcie się! z 8 stycznia 2001 roku, strona 10).

• Z uczeniem się wyrażania miłości jest podobnie jak z opanowaniem nowego języka (Strażnica z 15 lutego 1999 roku, strony 18, 22 i 23).

• Odziedziczony grzech można przyrównać do wirusa, który uszkodził pliki w komputerze (Czy istnieje Stwórca, który się o ciebie troszczy?, strona 156).

• Spirytyzm jest dla demonów tym, czym dla myśliwych przynęta: wabi ofiarę (Wiedza, która prowadzi do życia wiecznego, strona 111).

• Sposób, w jaki Jezus wyratował potomków Adama, można porównać do postępowania bogatego dobroczyńcy, który spłaca długi fabryki (zaciągnięte przez nieuczciwego dyrektora) i ku pożytkowi wielu pracowników ponownie ją otwiera (Strażnica z 15 lutego 1991 roku, strona 13).

• Podobnie jak miłośnicy sztuki robią wszystko, żeby ocalić poważnie uszkodzone arcydzieło, tak Jehowa patrzy poza przejawy naszej niedoskonałości, dostrzega w nas pozytywne strony i w końcu przywróci nam doskonałość, którą utracił Adam (Strażnica z 15 lutego 1990 roku, strona 22).

[Ilustracje na stronie 20]

Prawdziwi chrześcijanie są nauczycielami Słowa Bożego

[Ilustracja na stronie 21]

Dzięki pytaniom starsi mogą pomóc współwyznawcom zaznać pociechy ze Słowa Bożego