WE WSCHODNIEJ części Morza Śródziemnego rozegrało się sporo bitew. Spróbujmy sobie wyobrazić jedną z nich. Jest V wiek przed Chrystusem. Niezwykle zwinny okręt nazywany trierą całym pędem tnie fale. Około 170 wioślarzy siedzących w trzech rzędach wiosłuje co sił, ślizgając się w przód i w tył na skórzanych poduszkach osłaniających pośladki.

Z prędkością prawie dziesięciu węzłów okręt sunie wprost na nieprzyjacielski statek. Ścigany próbuje umknąć — niestety daremnie. Taran na dziobie triery, okuty brązem, wbija się w burtę wrogiego okrętu i rozpruwa jego cienki kadłub. Trzask łamanych desek i łoskot napierającej wody przeraża zaatakowanych. Niewielka grupa wojowników uzbrojonych po zęby wdziera się na pokład i szturmuje tonący statek. Niektóre starożytne okręty naprawdę budziły grozę!

Czytelników Biblii intrygują wzmianki — czasem prorocze — na temat „Kittim” oraz „okrętów z Kittim” (Liczb 24:24; Daniela 11:30; Izajasza 23:1). Gdzie leżało to miejsce? Co wiadomo o tych okrętach? I dlaczego miałoby to nas interesować?

W odniesieniu do Kittim historyk Józef Flawiusz używa nazwy „Chetim” i kojarzy ją z Cyprem. Związek Kittim z Cyprem widać też w nazwie miasta Kition (inaczej Citium), leżącego w południowo-wschodniej części wyspy. Dzięki dogodnemu położeniu Cypr  czerpał korzyści z bliskiego sąsiedztwa dużych portów na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Ale wskutek takiej lokalizacji Cypryjczycy często musieli też stawać po stronie którejś z wojujących armii. Byli więc albo potężnym sojusznikiem, albo wrogiem.

Cypryjscy żeglarze

Znaleziska wydobyte z dna morskiego oraz z grobowców, a także starożytne napisy i rysunki na naczyniach glinianych pozwalają odtworzyć wygląd okrętów budowanych przez Cypryjczyków. Od dawien dawna byli oni świetnymi szkutnikami. Na wyspie rosło mnóstwo drzew. Jej zaciszne zatoki tworzyły naturalne porty. Drzewa wykorzystywano nie tylko do budowy okrętów, ale też do wytopu miedzi — bogactwa, z którego Cypr w starożytności słynął.

Ożywiony handel Cypryjczyków nie uszedł uwagi Fenicjan. Ci ostatni zakładali na szlakach handlowych swoje kolonie. Jedną z nich było miasto Kition na Cyprze (Izajasza 23:10-12).

Po upadku Tyru, głównego portu Fenicjan, dla niektórych jego mieszkańców schronieniem najwidoczniej stał się Cypr, czyli Kittim. Feniccy kolonizatorzy jako doświadczeni żeglarze prawdopodobnie mieli znaczący wpływ na rozwój szkutnictwa cypryjskiego. Strategiczne położenie miasta Kition zapewniało też fenickim statkom znakomitą ochronę.

Kwitnący handel międzynarodowy

W tamtych czasach we wschodniej części Morza Śródziemnego handlowano wieloma towarami. Cenne przedmioty z Cypru transportowano na Kretę, Sardynię, Sycylię oraz na wyspy Morza Egejskiego. W miejscach tych odkryto dzbany i wazy cypryjskiego pochodzenia, na Cyprze zaś odnaleziono mnóstwo pięknej ceramiki mykeńskiej (greckiej). Na Sardynii natrafiono też na sztabki miedzi, które zdaniem części uczonych przywieziono właśnie z Cypru.

 W roku 1982 u południowych wybrzeży Turcji znaleziono wrak okrętu z końca XIV wieku p.n.e. Spod wody wydobyto istne skarby: sztabki miedzi (prawdopodobnie z Cypru), bursztyn, kananejskie dzbany, wyroby z hebanu, ciosy słoni, kolekcję złotej i srebrnej biżuterii z Kanaanu oraz skarabeusze i inne przedmioty z Egiptu. Na podstawie analizy glinianych naczyń niektórzy badacze uznali, że okręt pochodził z Cypru.

Co ciekawe, mniej więcej w tamtym czasie o okrętach z Kittim wspomniał w swej przypowieści Balaam (Liczb 24:15, 24). Najwyraźniej więc były one wtedy dobrze znane na Bliskim Wschodzie. Co wiemy o tych cypryjskich okrętach?

Statki kupieckie

Sporo glinianych modeli okrętów odnaleziono w grobowcach starożytnego cypryjskiego miasta Amathus. Odkrycia te dostarczają cennych informacji o budowanych tam statkach. Niektóre z tych modeli można obejrzeć w muzeach.

Znaleziska owe poświadczają, że dawne statki wykorzystywano głównie do celów pokojowych. Mniejsze jednostki napędzało 20 wioślarzy. Szerokie i głębokie były przeznaczone do transportu towarów i osób w żegludze przybrzeżnej. Pliniusz Starszy wspomina o skonstruowanym przez Cypryjczyków małym, lekkim statku o nośności 90 ton, poruszanym za pomocą wioseł.

Istniały też większe okręty handlowe. Na wrak właśnie takiego statku natrafiono u wybrzeży Turcji. Niektóre mogły transportować po otwartym morzu do 450 ton ładunku. Duże jednostki były napędzane przez 50 wioślarzy — 25 po każdej stronie. Miały około 30 metrów długości, a maszt wznosił się na przeszło 10 metrów.

„Okręty z Kittim” a proroctwa biblijne

Balaam pod wpływem ducha Jehowy zapowiedział: „I będą okręty od wybrzeża Kittim,  i będą dręczyć Asyrię” (Liczb 24:2, 24). Czy te słowa się spełniły? Jaki udział miały w tym „okręty od wybrzeża Kittim”, czyli Cypru? Nie były to statki handlowe kursujące po Morzu Śródziemnym. Chodziło o okręty wojenne niosące nieszczęście.

Ze względów militarnych Cypryjczycy z czasem konstruowali coraz szybsze i mocniejsze okręty. Prawdopodobnie ich wczesne wersje widnieją na malowidle odkrytym w Amathus. Pokazano tam długi, smukły statek z rufą zawiniętą do środka, podobny do okrętu fenickiego. Na dziobie miał taran, a po bokach od strony rufy — okrągłe tarcze.

W VIII wieku p.n.e. w Grecji pojawiły się biremy (okręty o dwóch rzędach wioseł). Miały około 25 metrów długości i 3 metrów szerokości. Początkowo transportowano nimi wojowników, gdyż bitwy toczono na lądzie. Później dodano trzeci rząd wioseł, a na dziobie umocowano taran powlekany brązem. Nowy statek, jak wspomniano na wstępie, nazywano trierą. Okręty tego typu zyskały sławę, gdy w roku 480 p.n.e. pod Salaminą flota grecka odniosła zwycięstwo nad Persami.

Później Aleksander Wielki, zamierzając dokonywać podbojów, ruszył z trierami na wschód. Służyły one do prowadzenia walki, nie zaś do wypraw na otwarte morze, gdyż było w nich mało miejsca na zapasy żywności czy sprzętu. Wojownicy musieli robić przystanki na wyspach Morza Egejskiego, żeby uzupełniać braki. Celem Aleksandra było rozgromienie floty Persów. Aby go jednak osiągnąć, najpierw musiał zdobyć potężną fortecę — wyspę Tyr. Po drodze mógł ze swoją armią zatrzymać się i odetchnąć na Cyprze.

Podczas oblężenia Tyru (w roku 332 p.n.e.) Cypryjczycy wspomogli Aleksandra Wielkiego, oddając mu do dyspozycji 120 okrętów. Trzej królowie Cypru dołączyli do Aleksandra i dowodzili tą flotą. Brali udział w siedmiomiesięcznym oblężeniu Tyru, który w końcu upadł. W ten sposób spełniło się proroctwo biblijne (Ezechiela 26:3, 4; Zachariasza 9:3, 4). W dowód wdzięczności Aleksander nadał królom cypryjskim szczególne prawa.

Niezwykłe spełnienie

Starożytny historyk Strabon napisał, że Aleksander korzystał z pomocy okrętów cypryjskich i fenickich podczas kampanii przeciw Arabii. Statki te były lekkie i łatwe do rozmontowania. W ciągu zaledwie siedmiu dni wojownicy Aleksandra dotarli do Tifsach w północnej Syrii (1 Królów 4:24). Stamtąd mogli już popłynąć rzeką do Babilonu.

Tak więc z pozoru zdawkowa wypowiedź biblijna miała swoje niezwykłe spełnienie jakieś dziesięć stuleci później! Zgodnie z Księgą Liczb 24:24 machina wojenna Aleksandra Wielkiego bezlitośnie parła naprzód. Podążając na wschód od strony Macedonii, jego armia podbiła Asyrię, a w końcu też potężne imperium medo-perskie.

Nawet niewielka wzmianka o „okrętach z Kittim” potwierdza prawdziwość doniosłych proroctw biblijnych. To historyczne świadectwo umacnia w nas przekonanie, że przepowiednie zawarte w Piśmie Świętym są godne zaufania. Wiele takich proroctw dotyczy naszej przyszłości. Mądrze jest zatem zwracać na nie baczną uwagę.

[Mapa na stronach 16, 17]

[Patrz publikacja]

ITALIA

Sardynia

Sycylia

Morze Egejskie

GRECJA

Kreta

LIBIA

TURCJA

CYPR

Kition

Tyr

EGIPT

[Ilustracja na stronie 16]

Model triery, greckiego okrętu wojennego

[Prawa własności]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Ilustracja na stronie 17]

Model biremy, starożytnego wojennego okrętu fenickiego

[Prawa własności]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Ilustracja na stronie 17]

Waza z motywem cypryjskiego okrętu

[Prawa własności]

Za zgodą: Director of Antiquities and the Cyprus Museum

[Ilustracja na stronie 18]

Starożytne statki handlowe, wspomniane na przykład w Księdze Izajasza 60:9