1-3. (a) Skąd wiadomo, że Bóg swoim językiem i metodą komunikowania się góruje nad człowiekiem? (b) Co rozważymy w tym artykule?

WIECZNY Bóg stworzył istoty rozumne, by podzielić się z nimi życiem i szczęściem (Ps. 36:9; 1 Tym. 1:11). Pierwszą z tych istot apostoł Jan nazwał „Słowem” oraz „początkiem stworzenia Bożego” (Jana 1:1; Obj. 3:14). Z tym pierworodnym Synem Jehowa Bóg dzielił się swymi myślami i uczuciami (Jana 1:14, 17; Kol. 1:15). Apostoł Paweł wspomniał o ‛językach aniołów’, czyli niebiańskiej formie komunikacji przewyższającej ludzką mowę (1 Kor. 13:1).

² Jehowa posiada gruntowną wiedzę na temat miliardów stworzeń rozumnych, tych na ziemi oraz w niebie. W dowolnym momencie niezliczona ilość osób może się do Niego modlić w wielu językach. On słucha tych modlitw, a równocześnie zapewnia kierownictwo istotom niebiańskim i się z nimi porozumiewa. Aby tego dokonać, Bóg musi swoimi myślami, językiem oraz metodą komunikowania się ogromnie górować nad człowiekiem (odczytaj Izajasza 55:8, 9). Nie ulega wątpliwości, że Jehowa przekazuje ludziom swoje myśli w sposób uproszczony, aby mogli je zrozumieć.

³ Przeanalizujemy teraz, jak na przestrzeni dziejów ten wszechmądry Bóg w czytelny sposób komunikował się ze swoim  ludem. Omówimy też, jak dostosowuje formę komunikowania się do zaistniałych potrzeb i okoliczności.

4. (a) W jakim języku Jehowa porozumiewał się z Mojżeszem, Samuelem czy Dawidem? (b) Co zawiera Biblia?

⁴ W ogrodzie Eden Jehowa porozumiewał się z Adamem za pomocą ludzkiej mowy — najprawdopodobniej starożytnej odmiany języka hebrajskiego. Później swoje myśli wyjawiał mówiącym po hebrajsku pisarzom Biblii, między innymi Mojżeszowi, Samuelowi czy Dawidowi, a oni wyrażali je własnymi słowami i stylem. Pisarze biblijni utrwalili też bezpośrednie wypowiedzi Boga oraz to, jak postępował On ze swymi sługami. Relacje te donoszą o ich wierze i miłości, a także o ich potknięciach i przejawach niewierności. Wszystkie te informacje mają dziś dla nas ogromną wartość (Rzym. 15:4).

5. Czy Jehowa obstawał przy tym, żeby Jego słudzy posługiwali się tylko językiem hebrajskim? Wyjaśnij to.

⁵ W miarę jak zmieniały się warunki, Bóg komunikował się z ludźmi nie tylko w języku hebrajskim. Po niewoli babilońskiej część sług Bożych zaczęła posługiwać się na co dzień aramejskim. Jehowa — chcąc być może wskazać na to, co miało nastąpić — natchnął proroków Daniela i Jeremiasza oraz kapłana Ezdrasza, by fragmenty swych ksiąg biblijnych spisali właśnie po aramejsku *.

6. Jak Słowo Boże stało się dostępne w językach innych niż hebrajski?

⁶ Gdy po jakimś czasie Aleksander Wielki podbił większą część starożytnego świata, językiem międzynarodowym stała się potoczna odmiana greki, zwana koine. Zaczęło się nią posługiwać wielu Żydów, co doprowadziło do przetłumaczenia Pism Hebrajskich na język grecki. Przekład ten, dokonany podobno przez 72 tłumaczy, zaczęto nazywać Septuagintą. Było to pierwsze i jedno z najważniejszych tłumaczeń Biblii *. Praca tylu osób zaowocowała powstaniem dzieła o zróżnicowanym stylu: od dosłownego do raczej swobodnego. Mimo to greckojęzyczni Żydzi, a później chrześcijanie uważali Septuagintę za Słowo Boże.

7. Prawdopodobnie w jakim języku Jezus przekazywał pouczenia swym uczniom?

⁷ Kiedy na ziemię przyszedł pierworodny Syn Boży, mówił i nauczał przypuszczalnie po hebrajsku (Jana 19:20; 20:16; Dzieje 26:14). Hebrajszczyzna używana w I wieku najwyraźniej pozostawała pod wpływem aramejskiego, toteż Jezus mógł posługiwać się jakimiś wyrażeniami z tego języka. Ale znał też język Mojżesza i proroków — starożytny hebrajski, w którym co tydzień czytano ich pisma w synagogach (Łuk. 4:17-19; 24:44, 45; Dzieje 15:21). Prócz tego w Izraelu używano greki i łaciny, jednak Biblia nie podaje, czy Jezus mówił również w tych językach.

8, 9. Dlaczego część ksiąg biblijnych spisano po grecku i co nam to mówi o Jehowie?

⁸ Pierwsi naśladowcy Jezusa znali hebrajski, ale po jego śmierci posługiwali się też innymi językami (odczytaj Dzieje 6:1). Kiedy chrystianizm zaczął się rozprzestrzeniać, chrześcijanie na ogół porozumiewali się ze sobą po grecku. W języku tym stały się dostępne Ewangelie według Mateusza, Marka, Łukasza i Jana, zawierające  natchniony opis nauk i czynów Jezusa. A zatem wielu uczniów posługiwało się raczej greką niż hebrajszczyzną *. W języku greckim powstały też listy apostoła Pawła oraz inne natchnione księgi biblijne.

⁹ Co ciekawe, kiedy pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich cytowali z Pism Hebrajskich, zazwyczaj sięgali do Septuaginty. Cytaty te, czasami nieco odbiegające od brzmienia oryginału hebrajskiego, stanowią część natchnionych Pism. A zatem dzieło niedoskonałych człowieczych tłumaczy weszło w skład natchnionego Słowa Boga — Boga, który nie faworyzuje żadnej kultury ani języka (odczytaj Dzieje 10:34).

10. Jaki wniosek możemy wyciągnąć, jeśli chodzi o udostępnienie Słowa Jehowy ludziom?

¹⁰ Z tego krótkiego przeglądu wynika, że Bóg przekazuje informacje ludziom stosownie do potrzeb i okoliczności. Jehowa nie twierdzi, że chcąc poznać Jego samego oraz to, co zamierza, musimy nauczyć się określonego języka (odczytaj Zachariasza 8:23; Objawienie 7:9, 10). Wprawdzie pokierował natchnieniem Biblii, ale dopuścił, by zawierała różne style.

11. Dlaczego różnice językowe nie utrudniły Bogu komunikowania się z ludźmi?

¹¹ Czy okoliczność, że ludzie posługują się różnymi językami, oraz drobne różnice w tłumaczeniu utrudniały Bogu przekazywanie informacji? Bynajmniej. W Biblii na przykład tylko kilka słów Jezusa zanotowano w języku, w którym je wypowiedział (Mat. 27:46; Marka 5:41; 7:34; 14:36). Jehowa zadbał jednak, żeby orędzie głoszone przez Jego Syna zostało przekazane w języku greckim, a z czasem także w innych językach. Później Żydzi oraz chrześcijanie wielokrotnie przepisywali manuskrypty biblijne, dzięki czemu święte Pisma przetrwały i mogły być tłumaczone na kolejne języki. Jan Chryzostom, żyjący w drugiej połowie IV wieku n.e., napisał, że do jego czasów nauki Jezusa przetłumaczono już na języki Syryjczyków, Egipcjan, Hindusów, Persów, Etiopczyków oraz niezliczonych innych ludów.

12. Jak przeciwstawiano się rozpowszechnianiu Biblii?

¹² Udostępnienie Biblii w wielu językach udaremniło wysiłki takich ludzi, jak rzymski cesarz Dioklecjan, który w roku 303 n.e. nakazał zniszczyć wszystkie kopie świętych Pism. Na Słowo Boże oraz na tych, którzy je tłumaczyli i rozpowszechniali, przypuszczano niezliczone ataki. W XVI wieku William Tyndale postanowił przetłumaczyć Biblię z hebrajskiego i greckiego na angielski. Do pewnego wykształconego człowieka powiedział: „Jeżeli Bóg pozwoli mi jeszcze trochę pożyć,  postaram się, by za parę lat parobek za pługiem znał Pismo Święte lepiej od ciebie”. Aby dokonać tego przekładu i go wydrukować, Tyndale musiał zbiec z Anglii do kontynentalnej części Europy. Chociaż kler wszczął kampanię publicznego palenia wszystkich odnalezionych Biblii, w obiegu zaczęło krążyć sporo egzemplarzy przekładu Tyndale’a. W końcu jednak Tyndale został zdradzony i uduszony, a jego ciało spalono na stosie. Ale dokonane przez niego tłumaczenie Biblii przetrwało. W dużym stopniu posłużyło za podstawę do opracowania Biblii króla Jakuba (odczytaj 2 Tymoteusza 2:9).

13. Co ujawniły badania starożytnych manuskryptów?

¹³ To prawda, że niektóre ocalałe starożytne egzemplarze Biblii zawierają drobne błędy i rozbieżności. Jednak bibliści porównali i drobiazgowo przestudiowali tysiące manuskryptów i ich fragmentów oraz dawnych przekładów. Badania te potwierdziły wiarygodność ogromnej większości tekstu biblijnego. Nieliczne wersety, co do których są pewne wątpliwości, nie mają wpływu na ogólne przesłanie tej Księgi. Analiza starożytnych rękopisów utwierdza szczerych jej badaczy w przekonaniu, że obecnie posiadają to, co pisarze Biblii pierwotnie utrwalili w natchnieniu od Jehowy (Izaj. 40:8) *.

14. W jakim stopniu dostępna jest dziś Biblia?

¹⁴ Jehowa dopilnował, żeby mimo zaciekłego sprzeciwu wrogów Jego Słowo stało się najczęściej tłumaczoną książką w dziejach ludzkości. Nawet teraz, gdy wiele osób wcale lub prawie wcale nie wierzy w Boga, Biblia pozostaje bestsellerem i jest już dostępna — w całości lub w części — w przeszło 2800 językach. Żadne inne dzieło nie dorównuje jej pod względem nakładu i dostępności. Wprawdzie nie wszystkie przekłady biblijne są jednakowo jasne lub wiarygodne, ale niemal każdy z nich pozwala poznać główne przesłanie Biblii dotyczące nadziei i wybawienia.

15. (a) Jak zostały przezwyciężone dzisiejsze bariery językowe? (b) Dzięki czemu język angielski okazał się praktycznym narzędziem do rozdzielania pokarmu duchowego?

¹⁵ Kiedy w początkowych latach ubiegłego stulecia niewielka grupa pilnych badaczy Biblii została ustanowiona „niewolnikiem wiernym i roztropnym”, komunikowała się ona z „czeladzią” głównie po angielsku (Mat. 24:45). Ów „niewolnik” nie szczędził jednak starań, by udostępniać pokarm duchowy w coraz większej liczbie języków — obecnie liczba ta przekroczyła 700. Podobnie jak greka koine w I wieku, tak angielszczyzna w naszych czasach, używana powszechnie  na płaszczyźnie handlowej i oświatowej, okazuje się praktycznym językiem, z którego łatwo tłumaczyć na inne.

16, 17. (a) Czego brakowało ludowi Bożemu? (b) Jak zaspokojono tę potrzebę? (c) Jaką nadzieję w związku z Przekładem Nowego Świata wyrażono w roku 1950?

¹⁶ Podstawą pokarmu duchowego jest Biblia. W połowie XX wieku najbardziej rozpowszechnionym przekładem angielskim była Biblia króla Jakuba z roku 1611. Jednak użyty w niej język był mocno przestarzały, a imię Boże występowało jedynie w kilku miejscach, podczas gdy w starożytnych manuskryptach biblijnych pojawiało się tysiące razy. Przekład ten zawierał trochę błędów translatorskich oraz nieautentyczne wersety, których nie było w miarodajnych, dawnych rękopisach. Podobne mankamenty miały inne angielskie przekłady Biblii.

¹⁷ Potrzebna okazała się Biblia, która oddawałaby sens oryginału współczesnym językiem. Utworzono więc Komitet Przekładu Biblii Nowego Świata, który na przestrzeni ponad dziesięciu lat — od roku 1950 do 1960 — opublikował w sześciu tomach swoje tłumaczenie. Dnia 2 sierpnia 1950 roku brat Nathan Knorr, ogłaszając na zgromadzeniu wydanie pierwszego tomu, powiedział: „Coraz bardziej potrzebny był przekład we współczesnym języku, który pozostawałby w zgodzie z objawioną prawdą, a jednocześnie stanowiłby podstawę do dalszego jej zgłębiania dzięki temu, że wiernie przedstawiałby sens pierwotnych Pism; przekład tak zrozumiały dla dzisiejszych czytelników, jak zrozumiałe były oryginalne pisma uczniów Chrystusa dla ówczesnych zwykłych, prostych czytelników”. Mówca wyraził nadzieję, że przekład ten okaże się duchową pomocą dla milionów ludzi.

18. Jakie decyzje przyśpieszyły tłumaczenie Biblii?

¹⁸ Nadzieja ta urzeczywistniła się w zdumiewający sposób w roku 1963, kiedy to Chrześcijańskie Pisma Greckie w Przekładzie Nowego Świata wydano w kolejnych sześciu językach — francuskim, hiszpańskim, holenderskim, niemieckim, portugalskim i włoskim. W 1989 roku Ciało Kierownicze Świadków Jehowy utworzyło w Biurze Głównym dział mający wspierać tłumaczenie Biblii. Potem, w roku 2005, postanowiono, żeby w pierwszej kolejności przełożyć ją na języki, w których ukazuje się niniejsze czasopismo. Dzięki temu Przekład Nowego Świata jest obecnie dostępny — w całości lub w części — w przeszło 130 językach.

19. Jakie historyczne wydarzenie miało miejsce w roku 2013 i co omówimy w następnym artykule?

¹⁹ Z czasem stało się jasne, że angielskie wydanie Przekładu Nowego Świata trzeba zrewidować, by uwzględnić zmiany, które zaszły w tym języku. W weekend 5 i 6 października 2013 roku programu 129 dorocznego zgromadzenia statutowego Pensylwańskiego Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego — Strażnica wysłuchało na żywo lub dzięki transmisji 1 413 676 osób zebranych w 31 krajach. Wszyscy nie posiadali się z radości, gdy członek Ciała Kierowniczego ogłosił wydanie zrewidowanego Przekładu Nowego Świata w języku angielskim. Kiedy porządkowi zaczęli rozdawać egzemplarze nowo opublikowanej Biblii, wielu wzruszyło się do łez. Gdy mówcy odczytywali z niej wersety, obecni mogli się przekonać, że jeszcze nigdy nie było tak dobrego tłumaczenia Słowa Bożego na język angielski. W następnym artykule omówimy niektóre aspekty tego zrewidowanego wydania oraz tłumaczenia go na inne języki.