KIEDY po raz pierwszy imię Boże Jehowa (lub Jahwe) pojawia się w źródłach pozabiblijnych? Niektórzy uczeni z przekonaniem twierdzą, że już w XIV wieku p.n.e. Dlaczego tak uważają?

Przed rokiem 1370 p.n.e. Egipcjanie zdążyli już podbić wiele krajów. W Egipcie panował wówczas faraon Amenhotep (Amenofis) III, który zbudował wspaniałą świątynię w Solebie w Nubii (dzisiejszy Sudan). Gdy archeolodzy odkryli pozostałości tego przybytku, znaleźli napis sporządzony egipskim pismem hieroglificznym. Zdaniem niektórych zawiera on hebrajski tetragram — JHWH, czyli Jehowa. Inskrypcja ta jest o 500 lat starsza od słynnej steli Meszy — uznawanej wcześniej za najstarszy zabytek zawierający imię Boże. Ale skąd imię Boga Biblii wzięło się w egipskiej świątyni?

„Szasu, kraj Jahu”

Faraon Amenhotep III poświęcił zbudowaną przez siebie świątynię bogu Amonowi-Re. Miała ona jakieś 120 metrów długości i stała na zachodnim brzegu Nilu. Podstawy kolumn w jednej z sal ozdobiono hieroglifami z listą terytoriów, które rzekomo podporządkował sobie Amenhotep. Każde z nich zostało przedstawione pod postacią jeńca z rękami związanymi na plecach i tarczą z nazwą kraju lub ludu, z którego pochodził. Wśród tych hieroglifów figuruje tak zwany lud Szasu lub Szosu. O jaki naród chodzi?

Nazwą Szasu Egipcjanie określali Beduinów, pogardzane plemiona zamieszkujące na wschód od Egiptu — w południowej Palestynie, w południowej Transjordanii i na półwyspie Synaj. Według niektórych uczonych terytoria Szasu sięgały na północy aż do Libanu i Syrii. Napis z listy  podbitych krajów znalezionej w Solebie bywa odczytywany na różne sposoby: „Jahwe w kraju Szosu”, „Szasu, kraj Jahu” lub „Kraj Szasu-jhw”. Zdaniem egiptologa Jeana Leclanta imię wyryte na tarczy w Solebie „odpowiada ‚tetragramowi’ boga Biblii, JHWH”.

Większość uczonych uważa, że w tym i podobnych kontekstach imię Jahu lub Jahwe musi się odnosić do miejsca lub regionu. Badacz Shmuel Ahituv twierdzi, że inskrypcja ta określa „obszar, po którym wędrował klan czcicieli Jāhū, Boga Izraela” *. Jeśli ten wniosek jest słuszny, byłby to jeden z kilku przykładów starożytnych semickich nazw odnoszących się zarówno do miejsca, jak i boga. Na tej samej zasadzie mianem Aszszur określano i Asyrię, i jej najwyższe bóstwo.

O inskrypcji w tej nubijskiej świątyni biblista i archeolog Roland de Vaux napisał: „Już w połowie drugiego tysiąclecia p.n.e. w regionie, z którym przodkowie Izraela utrzymywali tak bliskie związki, funkcjonowała nazwa miejsca lub narodu przypominająca imię Boga Izraela lub wręcz z nim identyczna”.

Imię wciąż otaczane czcią

Soleb nie jest jedynym miejscem w Nubii, gdzie imię Jahwe pojawia się w egipskich hieroglifach. W świątyniach Ramzesa II w Amara Zachodnim i w Akszy znaleziono prawdopodobnie kopie listy z Solebu. W wykazie z Amary hieroglif oznaczający „Jahwe w kraju Szosu” wygląda podobnie do hieroglifów oznaczających przypuszczalnie Seir i Laban, czyli inne tereny Szosu. Według Biblii znajdowały się one w południowej Palestynie, w Edomie i na półwyspie Synaj (Rodzaju 36:8; Powtórzonego Prawa 1:1). Zarówno przed, jak i po pobycie Izraelitów w niewoli egipskiej okolice te zamieszkiwali lub odwiedzali ludzie, którzy znali i czcili Jehowę (Rodzaju 36:17, 18; Liczb 13:26).

W odróżnieniu od imion innych bogów spotykanych w starożytnych inskrypcjach, imię Boga Biblii — Jehowa — nadal jest powszechnie znane i darzone szacunkiem. Na przykład ponad siedem milionów Świadków Jehowy pomaga ludziom w przeszło 230 krajach nie tylko poznać to wyjątkowe imię, ale także zbliżyć się do Boga, który je nosi (Psalm 83:18; Jakuba 4:8).

[Przypis]

[Napis na stronie 21]

Dlaczego imię Boga Biblii, Jehowy, wyryto w pogańskiej świątyni egipskiej?

[Mapa na stronie 21]

[Patrz publikacja]

EGIPT

Świątynia w Solebie

SUDAN

Nil

[Ilustracje na stronie 21]

Replika kolumny świątynnej

[Ilustracja na stronie 22]

Ruiny świątyni Amona-Re w Solebie (Sudan)

[Prawa własności]

Ed Scott/​Pixtal/​age fotostock

[Prawa własności do ilustracji, strona 21]

Tło: Asian and Middle Eastern Division/​The New York Public Library/​Astor, Lenox and Tilden Foundations