17

Księga Estery

Pisarz: Mardocheusz

Miejsce spisania: Suza (Elam)

Spisywanie ukończono: ok. 475 p.n.e.

Obejmuje okres: 493-ok. 475 p.n.e.

1. Co jest treścią Księgi Estery?

 KRÓTKO mówiąc, jest to opowieść o perskim królu Aswerusie, utożsamianym z Kserksesem I, który w miejsce swej nieposłusznej żony Waszti wybiera Żydówkę imieniem Estera, kuzynkę Mardocheusza. Agagita Haman knuje spisek na życie Mardocheusza i wszystkich innych Żydów, zostaje jednak powieszony na przygotowanym przez siebie słupie, Mardocheusz zaś awansuje na stanowisko premiera, a Żydzi zostają ocaleni.

2. (a) Dlaczego niektórzy wątpią, czy Księga Estery jest natchniona? (b) W jakiej formie prawdopodobnie występuje w niej imię Boże?

² Niektórzy twierdzą, że Księga Estery nie jest natchniona ani pożyteczna — że jest to po prostu piękna legenda. Wniosek ten opierają na tym, iż nie  występuje w niej imię Boże. Wprawdzie nie zawiera bezpośrednich wzmianek o Bogu, lecz w czterech różnych miejscach tekstu hebrajskiego można dostrzec akrostych tetragramu: początkowe lub końcowe litery czterech kolejnych słów składają się na JHWH (po hebrajsku יהוה), czyli Jehowa. Litery te wyróżniono co najmniej w trzech starożytnych manuskryptach hebrajskich, a w Masorze zaznaczono je na czerwono. Ponadto w Księdze Estery 7:5 najwyraźniej występuje akrostych Bożego oświadczenia: „Okażę się” (zob. przypisy do Est. 1:20; 5:4, 13; 7:7 oraz 7:5, NW).

3. Jakie wydarzenia świadczą o wierze w Boga i modlitwach do Niego oraz przemawiają za tym, że Bóg kierował biegiem spraw?

³ Z całej tej księgi wyraźnie wynika, że Mardocheusz uznawał prawo Jehowy i był mu posłuszny. Nie chciał składać hołdu człowiekowi, który prawdopodobnie był Amalekitą, gdyż Bóg skazał Amalekitów na zagładę (Est. 3:1, 5; Powt. Pr. 25:19; 1 Sam. 15:3). Jak wynika z wypowiedzi zapisanej w rozdziale 4, wersecie 14, Mardocheusz oczekiwał wyzwolenia od Jehowy i wierzył, że pokieruje On biegiem wydarzeń. Zanim Estera udała się do króla, wraz z innymi Żydami przez trzy dni pościła, co świadczy o jej poleganiu na Bogu (Est. 4:16). Za tym, iż wpływał On na bieg wydarzeń, przemawia również okoliczność, że Estera znalazła łaskę w oczach Hegaja, stróża kobiet, i że podczas bezsennej nocy król kazał przynieść urzędowe kroniki, dzięki czemu odkrył, iż nie uhonorowano Mardocheusza za wyświadczony niegdyś dobry czyn (Est. 2:8, 9; 6:1-3; por. Prz. 21:1). Wzmianka o ‛postach i wołaniach o pomoc’ niewątpliwie nawiązuje do modlitw (Est. 9:31).

4. Co stanowi dowód wiarogodności i autentyczności Księgi Estery?

⁴ Wiele faktów dowodzi, iż księga ta jest autentyczna i wiarogodna. Uznawał to naród żydowski, który nazywał ją po prostu Megilláh, co znaczy „rulon”, „zwój”. Do kanonu hebrajskiego włączył ją prawdopodobnie Ezdrasz, który na pewno odrzuciłby zmyśloną opowieść. Na pamiątkę wielkiego ocalenia za czasów Estery Żydzi po dziś dzień obchodzą Purim, czyli Święto Losów. Księga ta realistycznie i zgodnie ze znanymi faktami historycznymi oraz odkryciami archeologicznymi ukazuje zwyczaje Persów. Na przykład dokładnie informuje, co czynili, gdy chcieli kogoś uhonorować (6:8). Wykopaliska archeologiczne ujawniły, że podane w Księdze Estery opisy pałacu królewskiego są dokładne nawet w najdrobniejszych szczegółach (5:1, 2). *

5. Jakie dokładne dane świadczą o rzetelności tej księgi i jakiemu okresowi odpowiada jej język?

⁵ Taka dokładność cechuje całą Księgę Estery. Skrupulatnie podano imiona urzędników i sług dworskich, a nawet dziesięciu synów Hamana. Linię przodków Mardocheusza i Estery poprowadzono aż do Kisza z plemienia Beniamina (2:5-7). Wspomniano o oficjalnych kronikach rządu perskiego (2:23; 6:1; 10:2). Księga Estery jest napisana językiem późnohebrajskim i zawiera wiele słów oraz wyrażeń perskich i aramejskich, a pod względem stylu przypomina księgi Kronik, Ezdrasza i Nehemiasza. Całkowicie odpowiada więc okresowi, w którym powstała.

6. (a) Kiedy rozgrywają się wydarzenia opisane w Księdze Estery? (b) Na co wskazują dowody, jeśli chodzi o pisarza oraz miejsce i czas spisania tej księgi?

⁶ Przypuszcza się, że akcja Księgi Estery toczy się w czasach rozkwitu potęgi imperium perskiego i obejmuje około 18 lat panowania Aswerusa (Kserksesa I). Na okres trwający mniej więcej do roku 475 p.n.e. wskazują źródła greckie, perskie i babilońskie. * Księgę tę najprawdopodobniej napisał Mardocheusz, naoczny świadek i główna postać dramatu; dokładność relacji i obfitość szczegółów dowodzi, że pisarz musiał przeżywać te wydarzenia w pałacu w Suzie. * Chociaż o Mardocheuszu nie wspomina żadna inna księga biblijna, jest on bezsprzecznie postacią historyczną. Rzecz ciekawa, znaleziono nie datowany tekst zapisany pismem klinowym, który zdaniem niemieckiego badacza A. Ungnada przedstawia Mardukâ (Mardocheusza?) jako wysokiego urzędnika na dworze w Suzie za panowania Kserksesa I. * Niewątpliwie właśnie w Suzie Mardocheusz zestawił w Księdze Estery opis wydarzeń bezpośrednio po ich zakończeniu, a więc około roku 475 p.n.e.

TREŚĆ KSIĘGI ESTERY

7. Jaka krytyczna sytuacja powstaje podczas uczty wydanej przez Aswerusa i jakie działania podejmuje potem król?

⁷ Zdetronizowanie królowej Waszti (1:1-22). Jest trzeci rok panowania Aswerusa. Król wydaje wielką ucztę dla urzędników imperium i przez 180 dni pokazuje im bogactwo oraz wspaniałość swego królestwa. Potem odbywa się wielka siedmiodniowa uczta dla całej ludności Suzy. W tym samym czasie królowa Waszti wydaje ucztę dla kobiet. Król szczyci się swym bogactwem i chwałą, a potem, rozweselony winem, wzywa Waszti, by przyszła pokazać ludowi i książętom swą urodę. Ale królowa odmawia przybycia. Za radą urzędników dworskich, którzy podkreślają, iż wskutek takiego złego precedensu król mógłby stracić szacunek  w całym imperium, Aswerus pozbawia Waszti godności królewskiej i rozsyła dokumenty, w których wzywa wszystkie żony, by ‛okazywały szacunek swym właścicielom’, mężów zaś, by każdy był „jak książę w swoim domu” (1:20, 22).

8. (a) W wyniku jakich wydarzeń Estera zostaje królową? (b) Jaki spisek wykrywa Mardocheusz i gdzie to odnotowano?

⁸ Estera zostaje królową (2:1-23). Następnie król mianuje pełnomocników, którzy we wszystkich 127 prowincjach imperium mają poszukać najpiękniejszych dziewic i sprowadzić je do Suzy, gdzie zostaną poddane zabiegom kosmetycznym i w ten sposób przygotowane do przedstawienia królowi. Wśród wybranych młodych kobiet znajduje się Żydówka imieniem Estera. Jest to sierota o „ślicznej postaci oraz pięknym wyglądzie”, wychowana przez swego kuzyna Mardocheusza, urzędnika w Suzie (2:7). Żydowskie imię Estery, Hadassa, znaczy „mirt”. Hegaj, stróż kobiet, polubił Esterę i każe ją poddać specjalnym zabiegom. Nikt nie wie, że jest Żydówką, bo Mardocheusz polecił jej trzymać to w tajemnicy. Młode kobiety są kolejno przyprowadzane przed króla. Na nową królową wybiera on właśnie Esterę, a dla uświetnienia jej koronacji wydaje ucztę. Wkrótce potem Mardocheusz dowiaduje się o spisku na życie króla, każe więc Esterze powiadomić go o tym „w imieniu Mardocheusza” (2:22). Po ujawnieniu spisku powieszono winnych, a następnie sporządzono odpowiednią notatkę w kronikach królewskich.

9. Czym Mardocheusz ściąga na siebie gniew Hamana i do wydania jakiego dekretu królewskiego przeciw Żydom doprowadza Haman?

⁹ Spisek Hamana (3:1 do 5:14). Mija około czterech lat. Haman, najwidoczniej potomek amalekickiego króla Agaga, którego zabił Samuel, zostaje premierem (1 Sam. 15:33). Król wywyższa go i rozkazuje wszystkim swym sługom w bramie królewskiej oddawać mu hołd. Dotyczy to także Mardocheusza. Jednakże Mardocheusz odmawia składania mu pokłonu i oznajmia sługom królewskim, że jest Żydem (por. Wyjścia 17:14, 16). Haman pała złością, a dowiedziawszy się, iż Mardocheusz jest Żydem, widzi w tym wspaniałą okazję do pozbycia się raz na zawsze jego i wszystkich jego rodaków. Rzucono los (pur), aby wyznaczyć odpowiedni dzień na zagładę tego ludu. Wykorzystując swe względy u króla, Haman oskarża Żydów o bezprawie i prosi o wydanie pisemnego nakazu wytracenia ich. Na sfinansowanie tej rzezi przeznacza 10 000 srebrnych talentów (wartości około 66 060 000 dolarów). Król wyraża zgodę, toteż po całym imperium rozsyła się opieczętowane jego pierścieniem pisemne rozkazy, na mocy których 13 dnia miesiąca Adar należy wybić Żydów.

10. Jak Mardocheusz i Estera dają wyraz wierze w moc Jehowy?

¹⁰ Gdy Mardocheusz i wszyscy Żydzi dowiadują się o tym prawie, zaczynają biadać w worach i w popiele. Nastaje czas ‛postu, płaczu i zawodzenia’ (Est. 4:3). Estera, poinformowana przez Mardocheusza o rozpaczliwym położeniu Żydów, początkowo nie może się zdecydować na wstawiennictwo. Każdemu, kto nie wezwany wchodzi przed oblicze króla, grozi kara śmierci. Jednakże Mardocheusz daje wyraz swej wierze w moc Jehowy, oświadczając, że jeśli Estera ich zawiedzie, to i tak zginie, a „ratunek i wyzwolenie dla Żydów przyjdzie skądinąd”. Poza tym kto wie, „czy właśnie nie na taki czas” została królową? (4:14). Teraz Estera dostrzega istotę sprawy i zgadza się zaryzykować życie, a wszyscy Żydzi w Suzie poszczą z nią przez trzy dni.

11. Jak Estera korzysta z łaski króla i co Haman knuje przeciw Mardocheuszowi?

¹¹ Estera, ubrana iście po królewsku, zjawia się przed władcą. Znajduje łaskę w jego oczach, toteż on wyciąga do niej złote berło, darując jej życie. Wtedy Estera zaprasza jego i Hamana na ucztę. W czasie przyjęcia król nalega, by wyjawiła swą prośbę, i zapewnia, że spełni jej życzenie, choćby chodziło o „połowę władzy królewskiej”. Estera zaprasza ich obu na drugą ucztę, która ma się odbyć następnego dnia (5:6). Haman wychodzi uradowany. Ale w bramie królewskiej siedzi Mardocheusz! Znowu nie chce oddać hołdu Hamanowi ani przed nim nie drży. Radość Hamana obraca się w gniew. Jego żona i przyjaciele podpowiadają mu, by ustawił pal wysoki na 50 łokci (22,5 metra) i wyjednał u króla rozkaz powieszenia na nim Mardocheusza. Haman natychmiast każe ustawić taki słup.

12. Jak doszło do tego, że Aswerus uhonorował Mardocheusza, a upokorzył Hamana?

¹² Karta się odwraca (6:1 do 7:10). Tej nocy król nie może zasnąć. Poleca, by mu przyniesiono i czytano księgę kronik, i wtedy stwierdza, że nie nagrodził Mardocheusza za uratowanie mu życia. Później król pyta, kto się znajduje na dziedzińcu. Jest tam Haman, który przyszedł prosić króla o nakaz stracenia Mardocheusza. Władca prosi Hamana o sugestię, jak należałoby uczcić kogoś, w kim król ma upodobanie. Sądząc, że chodzi o niego, Haman proponuje okazałą procedurę. Tymczasem król rozkazuje mu: „Uczyń tak Żydowi Mardocheuszowi”! (6:10). Haman nie ma wyboru. Musi ubrać Mardocheusza po królewsku, wsadzić go na królewskiego konia i obwozić po placu miejskim, wołając przed nim. Potem upokorzony i przygnębiony śpiesznie wraca do domu. Żona i przyjaciele nie mogą już go pocieszyć. Jego los jest przesądzony!

13. Co Estera wyjawia podczas uczty i jakie zgubne następstwa wynikają stąd dla Hamana?

¹³ Nadchodzi pora, by Haman zasiadł do uczty  razem z królem i Esterą. Królowa oświadcza, że ją samą i jej naród sprzedano na zagładę. Kto się ośmielił popełnić taką niegodziwość? Estera oznajmia: „Owym człowiekiem, wrogiem i nieprzyjacielem, jest ten zły Haman” (7:6). Rozgniewany król wstaje i wychodzi do ogrodu. Haman, który został sam z królową, błaga ją o życie, a gdy król po powrocie widzi go na jej łożu, wpada w jeszcze większą wściekłość. Każe natychmiast powiesić Hamana na palu, który on sam przygotował dla Mardocheusza! (Ps. 7:16).

14. Jak król nagradza Esterę i Mardocheusza i jakim pisemnym rozkazem okazuje łaskę Żydom?

¹⁴ Awans Mardocheusza, ocalenie Żydów (8:1 do 10:3). Król daje Esterze wszystko, co należało do Hamana. Estera ujawnia Aswerusowi swe pokrewieństwo z Mardocheuszem, toteż król wynosi go na stanowisko zajmowane przedtem przez Hamana i wręcza mu sygnet królewski. Estera z narażeniem życia jeszcze raz staje przed królem i prosi o unieważnienie pisemnego dekretu nakazującego zagładę Żydów. Niestety, „praw Persji i Medii” nie można uchylić! (1:19). Dlatego król upoważnia Esterę i Mardocheusza do napisania nowego rozporządzenia i opieczętowania go pierścieniem królewskim. Ten pisemny rozkaz, rozesłany po całym imperium w taki sam sposób jak poprzedni, daje Żydom prawo, „aby się zgromadzili i stanęli w obronie swych dusz, i unicestwili, i zabili, i zgładzili całą siłę zbrojną ludu i prowincji, która im okazywała wrogość, maleństwa i kobiety, i aby zdarli z nich łupy” w tym samym dniu, w którym wejdzie w życie prawo wydane przez Hamana (8:11).

15. (a) Jakie są wyniki walk i jakie święto ustanawia Mardocheusz? (b) Na jakie stanowisko zostaje wyniesiony Mardocheusz i jak korzysta ze swej władzy?

¹⁵ Gdy nastaje wyznaczony dzień, 13 Adar, nikt nie może się ostać przez Żydami. Na prośbę Estery król zezwala przedłużyć walki w Suzie na 14 dzień tego miesiąca. W całym imperium ginie ogółem 75 000 nieprzyjaciół Żydów. Dalszych 810 ponosi śmierć na zamku w Suzie. Jest wśród nich dziesięciu synów Hamana, których w pierwszym dniu zabito, a w drugim powieszono na palach. Nie wzięto żadnych łupów. W dniu 15 Adar panuje spokój, a Żydzi ucztują i się weselą. Mardocheusz pisemnie zobowiązuje rodaków, by co roku w dniach 14 i 15 Adar obchodzili święto ‛pur, to jest losu’, i Żydzi czynią to po dziś dzień (9:24). Mardocheusz osiąga wysoką pozycję w królestwie, a jako drugi po królu Aswerusie korzysta ze swego stanowiska ‛dla dobra swego ludu i ogłasza pokój całemu ich potomstwu’ (10:3).

DLACZEGO POŻYTECZNA

16. Jakie zasady Boże oraz cenne przykłady znajdują chrześcijanie w Księdze Estery?

¹⁶ Wprawdzie żaden inny pisarz biblijny nie przytacza bezpośrednio z Księgi Estery, lecz pozostaje ona w ścisłej harmonii z resztą natchnionych Pism. Zawiera wspaniałe unaocznienia zasad biblijnych, które później wyłuszczono w Chrześcijańskich Pismach Greckich i które obowiązują czcicieli Jehowy w każdym okresie dziejów. Studium poniższych wersetów nie tylko to potwierdza, lecz także wzbogaca wiarę chrześcijańską: Estery 4:5 — Filipian 2:4; Estery 9:22 — Galatów 2:10. Podniesiony przeciwko Żydom zarzut, że nie są posłuszni prawom królewskim, przypomina oskarżenia wnoszone przeciw pierwszym chrześcijanom (Est. 3:8, 9; Dzieje 16:21; 25:7). Prawdziwi słudzy Jehowy odważnie stawiają czoło takim zarzutom i z modlitwą polegają na zbawczej mocy Bożej, wzorując się na wspaniałym przykładzie Mardocheusza, Estery i innych Żydów (Est. 4:16; 5:1, 2; 7:3-6; 8:3-6; 9:1, 2).

17. Jak Mardocheusz i Estera dali przykład właściwego podporządkowania się Bogu i „władzom zwierzchnim”?

¹⁷ Nie powinniśmy sądzić, że jako chrześcijanie jesteśmy w innym położeniu niż Mardocheusz i Estera. My też żyjemy w obcym świecie, podporządkowani „władzom zwierzchnim”. Niezależnie od tego, w jakim kraju mieszkamy, chcemy być praworządnymi obywatelami, a zarazem zachowywać równowagę, spłacając „to, co Cezara, Cezarowi, a co Boże, Bogu” (Rzym. 13:1; Łuk. 20:25). Premier Mardocheusz i królowa Estera stanowią dobry przykład oddania i posłuszeństwa w spełnianiu świeckich obowiązków (Est. 2:21-23; 6:2, 3, 10; 8:1, 2; 10:2). Jednakże Mardocheusz nieustraszenie odmówił usłuchania królewskiego nakazu składania hołdu nikczemnemu Agagicie Hamanowi. A gdy ten snuł plany zagłady Żydów, Mardocheusz postarał się o wniesienie odwołania, aby na drodze prawnej dochodzić sprawiedliwości (3:1-4; 5:9; 4:6-8).

18. (a) Co dowodzi, że Księga Estery jest ‛natchniona przez Boga i pożyteczna’? (b) Jak zachęca do obrony spraw Królestwa Bożego?

¹⁸ Wszystko przemawia za tym, że Księga Estery rzeczywiście stanowi część Pisma Świętego, które jest „natchnione przez Boga i pożyteczne”. Chociaż nie wspomina bezpośrednio o Bogu ani o Jego imieniu, to zawiera zdumiewające przykłady wiary. Mardocheusz i Estera bynajmniej nie powstali w wyobraźni jakiegoś gawędziarza, lecz istnieli naprawdę i byli sługami Jehowy Boga, bezgranicznie ufającymi w Jego zbawczą moc. Mimo że podlegali „władzom zwierzchnim” w obcym kraju, korzystali z wszelkich środków prawnych, aby bronić ludu Bożego i jego wielbienia. Możemy się dziś na nich wzorować „w obronie oraz prawnym ugruntowywaniu dobrej nowiny” o Królestwie Bożym, które przyniesie wyzwolenie (Filip. 1:7).

[Przypisy]

[Pytania do studium]