28

Księga Ozeasza

Pisarz: Ozeasz

Miejsce spisania: Samaria (okręg)

Spisywanie ukończono: po 745 p.n.e.

Obejmuje okres: przed 804-po 745 p.n.e.

1, 2. (a) Jak niekiedy nazywa się 12 ostatnich ksiąg Pism Hebrajskich? (b) Co wiadomo o Ozeaszu i kogo dotyczą jego proroctwa?

 PISARZY ostatnich 12 ksiąg Pism Hebrajskich nazywa się zwykle „prorokami mniejszymi”. Określenie to nie umniejsza bynajmniej znaczenia tych ksiąg, lecz jedynie wskazuje, że razem wzięte nie dorównują objętością Księdze Izajasza czy Jeremiasza. W Biblii hebrajskiej zebrano je w jedną księgę, zatytułowaną „Dwunastu”. Prawdopodobnie chodziło o to, by je zachować, gdyż pojedynczy, mały zwój łatwo mógł zaginąć. Jak każdą z tych 12 ksiąg, również pierwszą nazwano od imienia jej pisarza — Ozeasza (po hebrajsku Hoszea). Stanowi ono inną formę imienia Hoszajah, które znaczy „wybawiony przez Jah”, „Jah wybawił”.

² W Księdze Ozeasza niewiele powiedziano o jej pisarzu — dowiadujemy się tylko, że był synem Beeriego. Jego proroctwa niemal wyłącznie dotyczą Izraela, o Judzie wspomniano jedynie mimochodem, natomiast o Jerozolimie nie ma w nich żadnej wzmianki. Za to Efraima, dominujące plemię Izraela, wymieniono 37 razy, a stolicę Izraela, Samarię — 6 razy.

3. Jak długo prorokował Ozeasz i jacy jeszcze prorocy żyli w tym okresie?

³ Z pierwszego wersetu tej księgi wynika, że Ozeasz służył jako prorok Jehowy niezwykle długo, zaczął bowiem pod koniec rządów izraelskiego króla Jeroboama II, a więc nie później niż w roku 804 p.n.e., i prorokował jeszcze za czasów Ezechiasza, króla Judy, czyli po roku 745 p.n.e. — łącznie co najmniej 59 lat. A niewątpliwie jego służba za panowania każdego z tych dwóch królów także trwała przynajmniej kilka lat. W tym okresie działali też inni wierni prorocy Jehowy: Amos, Izajasz, Micheasz i Oded (Am. 1:1; Izaj. 1:1; Mich. 1:1; 2 Kron. 28:9).

4. Jakie przytoczenia i spełnione proroctwa potwierdzają autentyczność Księgi Ozeasza?

⁴ O autentyczności tego proroctwa świadczą liczne przytoczenia w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Sam Jezus zacytował Księgę Ozeasza 10:8, gdy ogłaszał wyrok na Jerozolimę: „Wtedy zaczną mówić do gór: ‚Padnijcie na nas!’, a do wzgórz: ‚Zakryjcie nas!’” (Łuk. 23:30). Fragment tego samego wersetu przytoczono w Księdze Objawienia 6:16. Mateusz cytuje Księgę Ozeasza 11:1, wskazując na spełnienie się słów: „Z Egiptu wezwałem mego syna” (Mat. 2:15). Proroctwo Ozeasza o odrodzeniu całego Izraela ziściło się w ten sposób, że przed uprowadzeniem Judejczyków przyłączyło się do nich wielu mieszkańców dziesięcioplemiennego królestwa, a wśród powracających z wygnania byli ich potomkowie (Oz. 1:11; 2 Kron. 11:13-17; 30:6-12, 18, 25; Ezd. 2:70). Od czasów Ezdrasza księga ta zajmuje należne jej miejsce w kanonie hebrajskim jako „słowo Jehowy dane za pośrednictwem Ozeasza” (Oz. 1:2).

5. Za jaką niewierność Jehowa ukarał Izraela?

⁵ Dlaczego Jehowa posłał proroka Ozeasza do mieszkańców Izraela? Otóż okazali się wiarołomni i skalali się kultem Baala, gwałcąc przymierze z Jehową. W Ziemi Obiecanej stali się ludem rolniczym, ale zarazem przejęli styl życia Kananejczyków, a nawet ich religię, w tym także kult Baala — boga symbolizującego siły rozrodcze natury. Za czasów Ozeasza Izraelici całkowicie odwrócili się od wielbienia Jehowy i wdali się w rozpustne, pijackie obrzędy, do których należało też niemoralne współżycie z nierządnicami świątynnymi. Swój dobrobyt przypisywali Baalowi. Byli nielojalni wobec Jehowy, niegodni Go, toteż musieli zostać skarceni. Jehowa  chciał pokazać Izraelitom, że ich dobra materialne nie pochodzą od Baala, wysłał więc Ozeasza, aby ich ostrzegł przed skutkami braku skruchy. Po śmierci Jeroboama II rozpoczął się najcięższy okres w dziejach Izraela. Rządy terroru, podczas których zamordowano kilku władców, trwały aż do niewoli asyryjskiej — do roku 740 p.n.e. Przez cały ten okres zwalczały się dwa stronnictwa: jednemu zależało na sojuszu z Egiptem, a drugiemu z Asyrią. Żadne nie pokładało ufności w Jehowie.

6. Czym się odznacza styl pisarski Ozeasza?

⁶ Ozeasz pisze stylem pełnym ekspresji. Często wypowiada się delikatnie i z uczuciem i raz po raz podkreśla lojalną życzliwość oraz miłosierdzie Jehowy. Dostrzega i analizuje każdą, choćby niewielką, oznakę skruchy. Kiedy indziej posługuje się gwałtownym i impulsywnym językiem. Wypowiada się dobitnie i z mocą, co rekompensuje braki w rytmie. Daje wyraz bardzo silnym uczuciom i nieoczekiwanie zmienia myśli.

7. Co ilustruje niewierność Gomer oraz jej późniejszy powrót?

⁷ Na początku działalności prorockiej polecono Ozeaszowi wziąć „żonę rozpusty” (1:2). Jehowa oczywiście miał w tym pewien cel. Izrael był dla Niego jakby żoną, która stała się niewierna i dopuściła się rozpusty. On jednak pragnął okazać jej miłość i próbował ją odzyskać. Trafnym unaocznieniem tego była żona Ozeasza, Gomer. Przypuszcza się, że po urodzeniu pierwszego dziecka zaczęła zdradzać męża, tak iż następne dzieci najprawdopodobniej były owocem jej cudzołóstwa (2:5-7). Wskazuje na to wzmianka, że „urodziła mu [Ozeaszowi] syna”, podczas gdy w związku z narodzinami dwojga innych dzieci w ogóle o nim nie wspomniano (1:3, 6, 8). Z rozdziału 3, wersetów od 1 do 3, zdaje się wynikać, iż Ozeasz z powrotem przyjął Gomer, kupując ją jak niewolnicę. Tak samo Jehowa ponownie przyjął swój lud, gdy ten okazał skruchę za swe cudzołożne postępowanie.

8. Jakich określeń zamiennie używa pisarz tej księgi?

⁸ Dziesięcioplemienne północne królestwo izraelskie, do którego Ozeasz głównie skierował swe proroctwo, było też znane jako Efraim, od nazwy plemienia dominującego w tym królestwie. Obu tych nazw — Izrael i Efraim — prorok używa zamiennie.

TREŚĆ KSIĘGI OZEASZA

9. Na co wskazują imiona dzieci Gomer, jeśli chodzi o postępowanie Jehowy z Izraelem?

⁹ Zilustrowanie cudzołożnego postępowania Izraela (1:1 do 3:5). „Żona nierządu” rodzi Ozeaszowi syna, Jizreela. Później ma jeszcze dwoje dzieci: córkę Lo-Ruchamę (co znaczy „nie okazano [jej] miłosierdzia”) i syna Lo-Ammi („nie mój lud”). Nadając te imiona, Jehowa chciał zaznaczyć, że ‛już więcej nie okaże miłosierdzia domowi Izraela’, oraz podkreślić, że odrzucił ogół Izraelitów, tak iż nie są już Jego ludem (1:2, 6, 9). Jednakże synowie Judy i Izraela, będący „synami Boga żywego”, zostaną zjednoczeni pod jedną głową, „gdyż wielki będzie dzień Jizreela” (1:10, 11). Lud Boży, oczyszczony z cudzołożnego kultu Baala, wróci do Jehowy i uzna Go za swego męża (2:16). Jehowa zapewni Izraelowi bezpieczeństwo i na czas niezmierzony zaręczy się z nim w prawości, sprawiedliwości, lojalnej życzliwości, zmiłowaniach i wierności. Zgodnie ze znaczeniem imienia Jizreel („Bóg posieje nasienie”) Jehowa obiecuje: „Zasieję ją sobie niczym ziarno w ziemi, (...) a do tych, którzy nie są moim ludem, powiem: ‚Jesteście ludem moim’, oni zaś powiedzą: ‚Tyś moim Bogiem’” (2:23). Niczym żona okazująca skruchę za dopuszczanie się cudzołóstwa ‛Izrael powróci i będzie szukał Jehowy, swego Boga, oraz Dawida, swego króla’ (3:5).

10. Do czego doprowadzi odrzucenie wiedzy przez ten naród?

¹⁰ Prorocze wyroki na Efraima (i Judę) (4:1 do 14:9). W wersecie 1 rozdziału 4 nakreślono tło dalszych proroczych ostrzeżeń: „Jehowa ma sprawę sądową z mieszkańcami kraju, gdyż w kraju nie ma prawdy ani lojalnej życzliwości, ani poznania Boga”. Do czego doprowadzi ten stan? Jehowa oznajmia: „Ponieważ odrzuciłeś poznanie, więc i ja ciebie odrzucę, abyś mi nie służył jako kapłan; i ponieważ stale zapominasz o prawie swego Boga, więc ja zapomnę o twoich synach” (4:1, 6). Ulegając duchowi rozpusty, Izrael zbłądził. Przyrównane do nierządnic Izrael i Juda zostaną pociągnięte do odpowiedzialności, ale gdy się znajdą „w opałach”, będą szukać Jehowy (5:15).

11. O co Ozeasz błaga lud i dlaczego zapowiada mu nieszczęście?

¹¹ Ozeasz błaga lud: „Przyjdźcie i wróćmy do Jehowy, bo to on (...) nas uzdrowi”. Bardziej niż ofiary i całopalenia Jehowa ceni lojalną życzliwość i wiedzę o Nim, lecz lojalna życzliwość Efraima i Judy jest „jak rosa, która wcześnie znika” (6:1, 4). Efraim jest „jak naiwny gołąb bez serca”. Zamiast zabiegać o pomoc Jehowy, Izraelici zwracają się do Egiptu i Asyrii (7:11). Biada im! Dlaczego? Próżnują, knują zło, naruszają przymierze Jehowy i wykraczają przeciwko Jego prawu. „Bo sieją wiatr, a będą zbierać wicher” (8:7). Jehowa wspomni na ich przewinienie i zwróci uwagę na ich grzechy. „Staną się uciekinierami wśród narodów” (9:17). Izraelici są jak zwyrodniała winorośl; ich serce stało się obłudne. Zamiast siać ziarno w prawości i żąć stosownie do lojalnej życzliwości, Izrael orał niegodziwość i zbierał nieprawość. „Z Egiptu wezwałem mego syna” — przypomina Jehowa (11:1). Umiłował Izraela, gdy ten był jeszcze chłopcem, ale potem  Izrael otoczył Go kłamstwem i podstępem. Dlatego Jehowa radzi: „Wróć do swego Boga, strzegąc lojalnej życzliwości i sprawiedliwości; i stale pokładaj nadzieję w swym Bogu” (12:6).

12. (a) Co Ozeasz przypomina w rozdziale 13? (b) Jakie odrodzenie obiecano?

¹² W rozdziale 13 Ozeasz krótko przypomina dzieje Izraela: jak po jego pierwotnym przyrzeczeniu Jehowa czule się o niego troszczył oraz jak ów naród zapomniał o Bogu i w końcu zwrócił się przeciw Niemu. Jehowa oświadcza: „Dałem ci króla w swoim gniewie i zabiorę go w swym strasznym rozgniewaniu” (13:11). Lecz potem nastąpi odrodzenie: „Z ręki Szeolu wykupię ich; wyratuję ich ze śmierci. Gdzież są, o Śmierci, twe żądła? Gdzież jest, o Szeolu, twa niszczycielska moc?” (13:14). Jednakże buntowniczą Samarię czeka straszliwy los.

13. Jaką wzruszającą prośbą kończy się Księga Ozeasza i kto będzie chodzić drogami Jehowy?

¹³ Księga kończy się wzruszającą prośbą: ‛Wróćże, Izraelu, do Jehowy, swego Boga, potknąłeś się bowiem wskutek swego przewinienia. Szukaj przebaczenia, a w zamian za nie ofiaruj cielce swych warg. Jehowa okaże ci miłosierdzie i miłość. Stanie się dla ciebie jak orzeźwiająca rosa i zakwitniesz niczym lilia i drzewo oliwne’. Mądry i roztropny zrozumie to wszystko: „Bo drogi Jehowy są prostolinijne i prawi będą nimi chodzić, lecz występni będą się na nich potykać” (14:1-6, 9).

DLACZEGO POŻYTECZNA

14. Na dokładne spełnienie się jakich proroctw Ozeasza warto zwrócić uwagę?

¹⁴ Księga Ozeasza umacnia wiarę w natchnione proroctwa Jehowy. Wszystko, co Ozeasz przepowiedział o Izraelu i Judzie, faktycznie się spełniło. Izrael został porzucony przez swych kochanków spośród okolicznych bałwochwalczych narodów, a w roku 740 p.n.e. zebrał żniwo w postaci wichru zagłady zgotowanej przez Asyryjczyków (Oz. 8:7-10; 2 Król. 15:20; 17:3-6, 18). Ozeasz zaznaczył jednak, że Jehowa okaże Judejczykom miłosierdzie i ich wybawi, lecz nie siłą zbrojną. Dokonał tego za pośrednictwem swego anioła, który uśmiercił 185 000 Asyryjczyków zagrażających Jerozolimie (Oz. 1:7; 2 Król. 19:34, 35). Ale również Judy dotyczył wyrok zapisany w Księdze Ozeasza 8:14: „Ześlę więc ogień na jego miasta i pochłonie on każdą z ich mieszkalnych wież”. Zapowiedź ta spełniła się w straszliwy sposób w latach 609-607 p.n.e., wtedy bowiem Nebukadneccar (Nabuchodonozor) spustoszył Judę i Jerozolimę (Jer. 34:6, 7; 2 Kron. 36:19). Liczne proroctwa Ozeasza o odrodzeniu ziściły się, gdy Jehowa zebrał Judę i Izraela i w roku 537 p.n.e. Izraelici ‛wyszli z ziemi’, do której zostali wygnani (Oz. 1:10, 11; 2:14-23; 3:5; 11:8-11; 13:14; 14:1-9; Ezd. 2:1; 3:1-3).

15. Jak pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich korzystają z Księgi Ozeasza?

¹⁵ Wiele pożytku przyniesie nam też rozważenie wersetów, w których pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich nawiązują do proroctwa Ozeasza. Na przykład Paweł, omawiając sprawę zmartwychwstania, dobitnie objaśnia wypowiedź z Księgi Ozeasza 13:14: „Gdzież jest, o Śmierci, twe zwycięstwo? Gdzież jest, o Śmierci, twe żądło?” (1 Kor. 15:55). Uwypuklając niezasłużoną życzliwość, którą Jehowa okazał naczyniom miłosierdzia, przytacza słowa z Księgi Ozeasza 1:10 i 2:23: „Tak jak też mówi u Ozeasza: ‚Tych, którzy nie są moim ludem, nazwę „ludem moim”, a tę, która nie była umiłowana — „umiłowaną”; a w miejscu, gdzie im powiedziano: „Nie jesteście moim ludem”, tam będą nazwani „synami Boga żywego”’” (Rzym. 9:25, 26). Piotr parafrazuje te same fragmenty, gdy mówi: „Bo niegdyś nie byliście ludem, lecz teraz jesteście ludem Bożym; wy byliście tymi, którym nie okazywano miłosierdzia, lecz teraz jesteście tymi, którym miłosierdzie okazano” (1 Piotra 2:10).

16. Które słowa Ozeasza powtórzył Jezus, gdy wskazywał, jakiego wielbienia wymaga Jehowa?

¹⁶ A zatem spełnieniem proroctw Ozeasza był nie tylko powrót ostatka za czasów Zerubbabela, lecz także fakt, iż Jehowa w swym miłosierdziu zgromadził ostatek duchowy, którego członkowie stali się ‛umiłowanymi synami Boga żywego’. Dzięki natchnieniu Ozeasz poznał stawiane im wymagania. Nie chodzi o formalistyczne wielbienie Boga, związane z czczymi rytuałami, lecz o to, co powiedziano w Księdze Ozeasza 6:6 (słowa te Jezus powtórzył w Ewangelii według Mateusza 9:13 i 12:7): „Znajduję upodobanie w lojalnej życzliwości, a nie w ofierze, i raczej w poznaniu Boga niż w całopaleniach”.

17. (a) Co powinien zrobić każdy, kto się dopuszcza duchowego cudzołóstwa? (b) Jaką radosną obietnicę co do Królestwa zawiera Księga Ozeasza?

¹⁷ Przykład cudzołożnej żony, tak wyraziście unaoczniony przez prywatne życie Ozeasza, pomaga zrozumieć, iż Jehowa brzydzi się tymi, którzy się od Niego odwracają i wchodzą na drogę bałwochwalstwa oraz fałszywego kultu, dopuszczając się w ten sposób duchowego cudzołóstwa. Każdy, kto zabrnął w występek, powinien okazać szczerą skruchę, wrócić do Jehowy i ‛złożyć w ofierze cielce swych warg’ (Oz. 14:2; Hebr. 13:15). Ludzie tacy mogą wraz z ostatkiem duchowych synów Izraela cieszyć się ze spełnienia obietnicy co do Królestwa zapisanej w Księdze Ozeasza 3:5: „Potem synowie Izraela powrócą i będą szukać Jehowy, swego Boga, oraz Dawida, swego króla; a pod koniec dni z drżeniem przyjdą do Jehowy i do jego dobroci”.

[Pytania do studium]