30

Księga Amosa

Pisarz: Amos

Miejsce spisania: Juda

Spisywanie ukończono: ok. 804 p.n.e.

1. Kim był Amos?

 NIE był prorokiem ani synem proroka; zajmował się hodowlą owiec i nacinaniem fig na sykomorach — oto, kim był Amos, gdy Jehowa go powołał i posłał, aby prorokował, i to nie tylko ojczystej Judzie, lecz głównie północnemu królestwu Izraela. Należał do proroków, o których jest mowa w Księdze 2 Królów 17:13, 22, 23. Pochodził z judzkiej miejscowości Tekoa, położonej jakieś 15 kilometrów na południe od Jerozolimy i około jednego dnia drogi od południowej granicy dziesięcioplemiennego królestwa izraelskiego (Am. 1:1; 7:14, 15).

2. Jak można ustalić, kiedy Amos spisał swe proroctwa?

² Z pierwszego wersetu Księgi Amosa dowiadujemy się, że rozpoczął on działalność prorocką za dni judzkiego króla Uzzjasza oraz izraelskiego króla Jeroboama II, syna Joasza — na dwa lata przed niezwykle silnym trzęsieniem ziemi. Oznacza to, iż musiał napisać swą księgę w okresie 26 lat między rokiem 829 a mniej więcej 804 p.n.e., gdy obaj ci królowie panowali jednocześnie. Prorok Zachariasz wspomina o katastrofalnym trzęsieniu ziemi za dni Uzzjasza, kiedy to przerażeni ludzie ratowali się ucieczką (Zach. 14:5). Według żydowskiego historyka Józefa Flawiusza owo trzęsienie nastąpiło wtedy, gdy Uzzjasz zuchwale usiłował ofiarować kadzidło w świątyni. Wydaje się jednak, że trzęsienie ziemi wspomniane przez Amosa nastąpiło we wcześniejszym okresie panowania Uzzjasza.

3. (a) Dlaczego Amos słusznie ogłaszał złowieszcze orędzia? (b) Jak wysławiał zwierzchnictwo Jehowy?

³ Imię Amos znaczy „będący brzemieniem” lub „niosący brzemię”. Prorok ten zanosił brzemię złowieszczych zapowiedzi Izraelowi i Judzie (jak również licznym narodom pogańskim), ale przekazywał też pocieszającą obietnicę odrodzenia ludu Jehowy. Istniały wszelkie powody do zwiastowania Izraelitom brzemienia nieszczęść. Przywykli oni do pławienia się w luksusach i do rozwiązłego stylu życia. Zapomnieli o Prawie Jehowy. Zaślepieni pozornym dobrobytem, nie spostrzegli, że przypominają przejrzały, gnijący owoc i że podążają  ku zagładzie. Amos przepowiedział, iż upłynie niewiele lat, a mieszkańcy dziesięcioplemiennego królestwa pójdą na wygnanie poza Damaszek. Wysławiał przy tym prawość i zwierzchnictwo Jehowy, którego 21 razy nazwał „Wszechwładnym Panem” (Am. 1:8).

4. Spełnienie się jakich proroctw poświadcza wiarogodność Księgi Amosa?

⁴ Spełnienie się tego oraz innych proroctw świadczy o wiarogodności Księgi Amosa. Prorok przepowiedział też, że otaczające Izrael wrogie narody — Syryjczyków, Filistynów, Tyryjczyków, Edomitów, Ammonitów i Moabitów — strawi niszczycielski ogień. Jak dowodzi historia, z czasem twierdze tych wszystkich wrogów zostały zburzone. Jeszcze bardziej naganne było postępowanie mieszkańców Judy i Izraela, opuścili bowiem Jehowę i podjęli fałszywy kult. Ostatnia twierdza izraelska, Samaria, oblężona przez wojska asyryjskie pod dowództwem Salmanasara V, padła w roku 740 p.n.e. (2 Król. 17:1-6). Juda niczego się nie nauczyła z losu siostrzanego państwa, toteż w roku 607 p.n.e. również na nią spadła zagłada.

5. Jak archeologia potwierdza prawdziwość relacji Amosa?

⁵ Amos ganił Izraelitów za zbytkowne życie, gdyż bogacze oszukiwali biednych, by budować sobie „domy z kości słoniowej”, w których ucztowali przy winie i wykwintnych potrawach (Am. 3:15; 5:11, 12; 6:4-7). Archeolodzy odkryli dowody takiego dobrobytu. Na terenie Samarii odkopano wiele przedmiotów z kości słoniowej. Pewna encyklopedia podaje: „Można wyróżnić dwie podstawowe grupy: 1. Plakiety z reliefem wypukłym, (...) 2. Plakiety z reliefem płaskim, zdobione szlachetnymi kamieniami, kolorowym szkłem, złotą folią itd. (...) Elementy z kości słoniowej są uważane za wytwór sztuki fenickiej i prawdopodobnie przyozdabiały meble pałacowe królów izraelskich. Biblia wspomina o ‚domu z kości słoniowej’ zbudowanym przez Achaba (1 Królów 22:39) oraz o ‚łożach z kości słoniowej’, które Amos piętnuje jako symbol zbytkownego życia mieszkańców Samarii (6:4)”. *

6. Co stanowi niezbity dowód wiarogodności tej księgi?

⁶ Nie ulega najmniejszej wątpliwości, iż Księga Amosa należy do kanonu biblijnego. Niezbitym dowodem jej autentyczności jest to, że Szczepan sparafrazował trzy zaczerpnięte z niej wersety — o czym czytamy w Dziejach Apostolskich 7:42, 43 — i że powołał się na nią Jakub, co zanotowano w Dziejach Apostolskich 15:15-18 (Am. 5:25-27; 9:11, 12).

TREŚĆ KSIĘGI AMOSA

7. Którym narodom Amos zapowiada wyroki Jehowy?

⁷ Wyroki przeciwko narodom (1:1 do 2:3). „Jehowa — z Syjonu zaryczy” (1:2). Amos przystępuje do zapowiadania Jego ognistych wyroków przeciwko narodom. Damaszek (Syria) wymłócił Gilead żelaznymi urządzeniami młockarskimi. Gaza (Filistea) i Tyr wydawały Edomowi izraelskich jeńców. Edom nie okazywał miłosierdzia ani miłości braterskiej. Ammon dokonał najazdu na Gilead. Moab spalił kości króla Edomu na wapno. Jehowa zwraca swą rękę przeciw tym wszystkim narodom i oświadcza: „Nie cofnę tego” (1:3, 6, 8, 9, 11, 13; 2:1).

8. Dlaczego wyroki Jehowy ogłoszono też przeciwko Judzie i Izraelowi?

⁸ Wyrok przeciwko Judzie i Izraelowi (2:4-16). Jehowa nie odwróci swego gniewu również od Judy. Jej mieszkańcy zgrzeszyli, gdyż „odrzucili prawo Jehowy” (2:4). A Izraelici? Ze względu na nich Jehowa wytracił groźnych Amorytów i dał dobrą ziemię Izraelowi. Wzbudzał nazirejczyków i proroków, lecz Izraelici nakłaniali nazirejczyków do łamania ich ślubu, prorokom zaś mówili: „Nie wolno wam prorokować” (2:12). Dlatego Jehowa sprawia, że ich fundamenty chwieją się jak wóz napełniony świeżym pokosem zboża. A ich mocarze pouciekają nago.

9. Co dowodzi, że przemówił Jehowa, i zwłaszcza przeciw komu prorokuje Amos?

⁹ Rozrachunek z Izraelem (3:1 do 6:14). Za pomocą dobitnych przykładów Amos wykazuje, że już samo jego prorokowanie dowodzi, iż przemówił Jehowa. „Bo Wszechwładny Pan, Jehowa, nie uczyni nic, jeśli swej poufnej sprawy nie wyjawił swoim sługom prorokom. (...) Wszechwładny Pan, Jehowa, przemówił! Któż nie będzie prorokował?” (3:7, 8). Toteż Amos prorokuje, zwłaszcza przeciwko miłującym luksusy łupieżcom, którzy mieszkają w Samarii. Zostaną wyrwani przez Jehowę ze swych wspaniałych łóż, a ich domy z kości słoniowej ulegną zniszczeniu.

10. O czym Jehowa przypomina Izraelowi i jaki zapowiada dzień nieszczęścia?

¹⁰ Jehowa przypomina, w jaki sposób karał i korygował Izraelitów. Pięciokrotnie powtarza: „Nie wróciliście do mnie”. Dlatego, Izraelu, „przygotuj się na spotkanie ze swoim Bogiem” (4:6-12). Amos intonuje proroczą pieśń żałobną: „Dziewica, Izrael, upadła; nie może się znowu podnieść. Została opuszczona na swej własnej ziemi; nikt jej nie podnosi” (5:2). Lecz Jehowa, który tworzy cudowne rzeczy w niebie i na ziemi, wzywa Izraelitów, żeby Go szukali i pozostali przy życiu. „Szukajcie tego, co dobre, a nie tego, co złe, abyście  żyli” (5:4, 6, 14). Ale co będzie dla nich oznaczał dzień Jehowy? Będzie to dzień nieszczęścia. Niczym gwałtowny strumień porwie ich na wygnanie poza Damaszek, a ich ozdobione kością słoniową domy, w których się wylegują podczas swych uczt, zamienią się w gruzy.

11. Dlaczego Amos czuje się upoważniony do prorokowania przeciwko Izraelowi?

¹¹ Amos prorokuje mimo sprzeciwu (7:1-17). Jehowa pokazuje swemu prorokowi pion umieszczony pośród Izraela. Nie przyjmie już żadnego usprawiedliwienia. Zburzy sanktuaria Izraela i powstanie z mieczem przeciw domowi Jeroboama II. Amacjasz, kapłan z Betel, posyła do Jeroboama wiadomość: „Amos uknuł spisek przeciw tobie” (7:10). Każe Amosowi iść do Judy i tam prorokować. Amos wyjaśnia, czyje ma pełnomocnictwo: „Jehowa zabrał mnie od chodzenia za trzodą i Jehowa rzekł do mnie: ‚Idź, prorokuj mojemu ludowi, Izraelowi’” (7:15). Następnie Amos zapowiada, że na Amacjasza i jego dom spadnie nieszczęście.

12. Jaki głód przepowiedziano Izraelowi, ale jaką wspaniałą obietnicą kończy się to proroctwo?

¹² Ucisk, kara i odrodzenie (8:1 do 9:15). Jehowa pokazuje Amosowi kosz owoców letnich. Potępia Izraelitów za uciskanie ubogich i przysięga na „Majestat Jakuba”, iż będą musieli lamentować z powodu swych niegodziwych uczynków. „Oto idą dni — brzmi wypowiedź Wszechwładnego Pana, Jehowy — a ześlę na tę ziemię głód, nie głód chleba i nie pragnienie wody, lecz słuchania słów Jehowy” (8:7, 11). Upadną i już więcej nie powstaną. Ręka Jehowy dosięgnie ich, choćby się dokopali do Szeolu albo wstąpili aż do niebios. Grzesznicy z Jego ludu poginą od miecza. Lecz oto wspaniała obietnica! „W owym dniu podniosę upadły szałas Dawidowy i z pewnością ponaprawiam ich wyłomy. (...) Na pewno wybuduję go jak za dawnych dni” (9:11). Ci, którzy powrócą z wygnania, zaznają takiej pomyślności, że oracz będzie doganiał żniwiarza, zanim ten zdoła zebrać swe rekordowe plony. Błogosławieństwa od Jehowy będą naprawdę trwałe!

DLACZEGO POŻYTECZNA

13. Jaki pożytek możemy dziś odnieść z ostrzegawczego orędzia Amosa?

¹³ Dzisiejsi czytelnicy Biblii odniosą pożytek z przeanalizowania, dlaczego Amos ostrzegał Izraela, Judę i ich najbliższych sąsiadów. Nie mogą się cieszyć uznaniem Jehowy ludzie, którzy odrzucają Jego prawo, oszukują i ciemiężą ubogich, są chciwi, niemoralni i uprawiają bałwochwalstwo. Jehowa przebacza i okazuje miłosierdzie tym, którzy się od tego wszystkiego odwracają i dają dowody skruchy. Postępujemy mądrze, gdy unikamy zepsutego towarzystwa w tym niegodziwym świecie i stosujemy się do rady Jehowy: „Szukaj mnie i żyj” (5:4, 6, 14).

14. Czy Żydzi za dni Szczepana skorzystali z przypomnienia wypowiedzi Amosa?

¹⁴ Szczepan tuż przed swą męczeńską śmiercią powołał się na Księgę Amosa. Przypomniał Żydom, że Izraelici dostali się do niewoli za oddawanie czci obcym bogom, takim jak Moloch i Refan. Czy jego słuchacze odnieśli pożytek z tego powtórzenia słów Amosa? Nic podobnego! Rozwścieczeni, ukamienowali Szczepana, zasłużyli więc na nieszczęście, które ich dosięgło w roku 70 n.e., kiedy to została zburzona Jerozolima (Am. 5:25-27; Dzieje 7:42, 43).

15. Jakie proroctwa o przywróceniu warto przeanalizować?

¹⁵ Bardzo pożyteczne jest przeanalizowanie, jak spełniły się liczne proroctwa Amosa, zapowiadające nie tylko ukaranie Izraela, Judy i innych narodów, lecz także odrodzenie. Zgodnie ze słowem Jehowy, przekazanym przez Amosa, w roku 537 p.n.e. izraelscy wygnańcy wrócili, aby odbudować i zasiedlić swe spustoszone miasta oraz zasadzić winnice i ogrody (Am. 9:14; Ezd. 3:1).

16. Jak według wyjaśnień Jakuba spełniła się na zborze chrześcijańskim zapowiedź z Księgi Amosa 9:11, 12?

¹⁶ Proroctwo Amosa wspaniale spełniło się też za dni apostołów. Omawiając sprawę wprowadzenia nie-Izraelitów do zboru chrześcijańskiego, Jakub wyjaśnia pod natchnieniem, że przepowiedziano je w Księdze Amosa 9:11, 12. Wskazuje, iż ‛odbudowa upadłego szałasu Dawidowego’ ma związek ze zborem chrześcijańskim, „aby pozostali ludzie pilnie szukali Jehowy wespół z ludźmi ze wszystkich narodów — nazwanymi od mego imienia, mówi Jehowa”. Było to niewątpliwie biblijne potwierdzenie nowego procesu, o którym opowiadał Szymon Piotr — oto Bóg wybierał z narodów „lud dla swego imienia” (Dzieje 15:13-19).

17. Jaką obfitość i trwałość przepowiada Amos w związku z Królestwem Bożym?

¹⁷ Jezus Chrystus, Głowa tego zboru, jest w innych miejscach utożsamiany z „synem Dawida”, który dziedziczy „tron Dawida, jego ojca”, i panuje na wieki (Łuk. 1:32, 33; 3:31). A zatem proroctwo Amosa wskazuje na spełnienie się zawartego z Dawidem przymierza dotyczącego królestwa. W końcowej części Księgi Amosa przedstawiono cudowną wizję niewyczerpanej obfitości w czasie wznoszenia „szałasu Dawida”, a ponadto podkreślono trwałość Królestwa Bożego: „‚I zasadzę ich na ich ziemi, i nie będą już wykorzenieni ze swej ziemi, którą im dałem’ — rzekł Jehowa, twój Bóg”. A gdy Jehowa w pełni odnowi „szałas Dawida”, ziemia będzie zaznawać przeobfitych, wiecznotrwałych błogosławieństw! (Am. 9:13-15).

[Przypis]

[Pytania do studium]