32

Księga Jonasza

Pisarz: Jonasz

Spisywanie ukończono: ok. 844 p.n.e.

1. Na jakie pytania odpowiada Księga Jonasza i czego uczy, jeśli chodzi o miłosierdzie Jehowy?

 JONASZ usługiwał za granicą jako misjonarz już w IX wieku p.n.e.! Jak się zapatrywał na zadanie, które mu wyznaczył Jehowa? Co nowego w związku z nim przeżył? Czy ludzie na przydzielonym mu terenie chętnie go słuchali? Jakie rezultaty przyniosła jego działalność kaznodziejska? Odpowiedzi na te pytania zawiera dramatyczna w swej treści Księga Jonasza. Powstała ona w okresie, gdy naród wybrany przez Jehowę złamał zawarte z Nim przymierze i popadł w pogańskie bałwochwalstwo, a jej treść świadczy o tym, że miłosierdzie Boże nie ogranicza się do Izraela ani w ogóle do żadnego pojedynczego narodu. Ponadto księga ta opiewa wielkie miłosierdzie i lojalną życzliwość Jehowy, stanowiące przeciwieństwo braku miłosierdzia, cierpliwości i wiary, jakże częstego u niedoskonałych ludzi.

2. Co wiadomo o Jonaszu i mniej więcej kiedy działał ten prorok?

² Imię Jonasz (po hebrajsku: Jonáh) znaczy „gołąb”. Prorok ten był synem Amittaja z Gat-Chefer w Galilei, na terytorium Zebulona. W Księdze 2 Królów 14:23-25 czytamy, iż izraelski król Jeroboam rozszerzył granice państwa zgodnie z tym, co Jehowa powiedział za pośrednictwem Jonasza. Wynikałoby z tego, że Jonasz prorokował około roku 844 p.n.e., kiedy to władzę w Izraelu objął Jeroboam II, a więc na wiele lat przed zdominowaniem tego kraju przez Asyrię, której stolicą była Niniwa.

3. Co dowodzi autentyczności relacji Jonasza?

³ Nie ulega wątpliwości, że całe sprawozdanie Jonasza jest autentyczne. „Udoskonaliciel naszej wiary, Jezus”, wspomniał o nim jako o rzeczywistej postaci i podał natchnione wyjaśnienie dwóch proroczych wydarzeń opisanych w Księdze Jonasza, przez co wskazał, iż zawiera ona prawdziwe proroctwa (Hebr. 12:2; Mat. 12:39-41; 16:4; Łuk. 11:29-32). Żydzi zawsze umieszczali tę księgę w swym kanonie i uważali ją za historyczną. Również szczerość samego Jonasza, który bez upiększeń opisał swe błędy i słabości, przemawia za wiarogodnością tej relacji.

4. Jaka ryba mogła połknąć Jonasza, ale jaka informacja zupełnie nam wystarczy?

⁴ A jak się przedstawia sprawa „wielkiej ryby”, która połknęła Jonasza? Na jej temat snuto wiele domysłów. Całego człowieka może łatwo połknąć kaszalot. Tego samego potrafi dokonać żarłacz ludojad. Niemniej Biblia oznajmia po prostu: „Jehowa posłał wielką rybę, aby połknęła Jonasza” (Jon. 1:17). Nie mówi, jaka to była ryba. Nie da się jednoznacznie ustalić, czy chodziło o kaszalota, żarłacza ludojada czy o jakieś inne, nieznane stworzenie morskie. * Wystarczy nam zawarta w Biblii informacja, że była to „wielka ryba”.

TREŚĆ KSIĘGI JONASZA

5. Jak Jonasz reaguje na wyznaczone mu zadanie i do czego to doprowadza?

⁵ Jonasz wysłany do Niniwy; ucieka (1:1-16). „I doszło do Jonasza, syna Amittaja, słowo Jehowy, mówiące: ‚Wstań, idź do Niniwy, wielkiego miasta,  i ogłaszaj przeciwko niej, że ich zło dotarło przed moje oblicze’” (1:1, 2). Czy Jonasz jest zachwycony tym zadaniem? Ani trochę! Ucieka w przeciwnym kierunku, wsiada bowiem na statek płynący do Tarszisz, czyli prawdopodobnie do Hiszpanii. Statkiem zaczyna miotać sztorm. Wystraszeni marynarze wołają o pomoc, „każdy do swego boga”, a tymczasem Jonasz śpi w ładowni (1:5). Marynarze budzą go, po czym rzucają losy, by się dowiedzieć, z czyjego powodu spotyka ich to nieszczęście. Los pada na Jonasza. Dopiero wtedy wyznaje on, że jest Hebrajczykiem, czcicielem Jehowy, i że ucieka od zadania, które mu wyznaczył Bóg. Mówi, by wrzucili go do morza. Po dalszych próbach uratowania statku marynarze w końcu wyrzucają Jonasza za burtę. Wtedy morze przestaje się srożyć.

6. Co Jonasz przeżywa w związku z „wielką rybą”?

⁶ Połknięty przez „wielką rybę” (1:17 do 2:10). „A Jehowa posłał wielką rybę, aby połknęła Jonasza, i Jonasz przebywał we wnętrzu ryby trzy dni i trzy noce” (1:17). Z wnętrza ryby Jonasz żarliwie modli się do Jehowy. „Z brzucha Szeolu” woła o pomoc i oświadcza, że spełni to, co ślubował, bo „wybawienie należy do Jehowy” (2:2, 9). Na rozkaz Jehowy ryba wypluwa Jonasza na suchy ląd.

7. Jak skuteczna jest działalność kaznodziejska Jonasza w Niniwie?

⁷ Głoszenie w Niniwie (3:1 do 4:11). Jehowa powtarza Jonaszowi swój nakaz. Tym razem prorok nie uchyla się od zadania, lecz udaje się do Niniwy. Tam chodzi ulicami miasta i woła: „Jeszcze tylko czterdzieści dni, a Niniwa zostanie zniszczona” (3:4). Jego działalność kaznodziejska przynosi rezultaty. Mieszkańcy Niniwy okazują skruchę i zaczynają wierzyć Bogu. Król ogłasza, że ludzie i zwierzęta mają pościć oraz okryć się worami pokutnymi. Jehowa miłosiernie oszczędza miasto.

8. Jak Jonasz reaguje na miłosierdzie okazane przez Jehowę temu miastu i jak Jehowa wykazuje prorokowi brak konsekwencji?

⁸ Jonasz nie może się z tym pogodzić. Mówi, że od samego początku wiedział, iż Jehowa okaże miłosierdzie, i właśnie dlatego uciekał do Tarszisz. Teraz chciałby umrzeć. Niezadowolony, robi sobie szałas na wschód od miasta i czeka, pragnąc zobaczyć, co się stanie. Za sprawą Jehowy wyrasta tykwa, rzucająca miły cień na proroka. Radość Jonasza nie trwa jednak długo. Nazajutrz rano Jehowa posyła robaka, by podgryzł tę roślinę, nic więc już nie osłania proroka przed gorącym wiatrem wschodnim oraz prażącym słońcem. Jonasz znowu pragnie umrzeć. Zarozumiale usprawiedliwia swój gniew. Jehowa wykazuje mu, iż jest niekonsekwentny, żałuje bowiem jednej tykwy, a gniewa się, że Jehowa pożałował wielkiego miasta Niniwy.

DLACZEGO POŻYTECZNA

9. Jakie nastawienie i postępowanie Jonasza powinno być dla nas przestrogą?

⁹ Postępowanie Jonasza i jego skutki powinny być dla nas przestrogą. Uciekał przed zadaniem zleconym mu przez Jehowę, zamiast zabrać się do dzieła i ufać, że Bóg go wesprze (Jon. 1:3; Łuk. 9:62; Prz. 14:26; Izaj. 6:8). Kiedy udał się w przeciwnym kierunku, nie postąpił właściwie, gdyż nie przedstawił się marynarzom jako czciciel „Jehowy, Boga niebios”. Stracił odwagę (Jon. 1:7-9; Efez. 6:19, 20). Był tak skupiony na sobie, że miłosierdzie, które Jehowa okazał Niniwie, uznał za osobistą zniewagę. Usiłując zachować twarz, oświadczył Jehowie, iż od samego początku znał zakończenie całej tej sprawy — po cóż więc posłano go jako proroka? Za taką postawę, zdradzającą brak szacunku i skłonność do utyskiwania, Jonasz został skarcony; odniesiemy zatem pożytek z jego przeżyć, jeśli będziemy się wystrzegać krytykowania miłosierdzia okazywanego przez Jehowę albo Jego sposobu postępowania (Jon. 4:1-4, 7-9; Filip. 2:13, 14; 1 Kor. 10:10).

10. Jak Księga Jonasza ukazuje lojalną życzliwość i miłosierdzie Jehowy?

¹⁰ Jednakże wyraziściej niż cokolwiek innego przedstawiono w Księdze Jonasza wspaniałe zalety Jehowy — Jego lojalną życzliwość i miłosierdzie. W dowód swej życzliwości posłał On do Niniwy proroka, aby ostrzegł jej mieszkańców przed niechybną zagładą, a gdy okazali skruchę, gotów był zmiłować się nad tym miastem, dzięki czemu Niniwa istniała jeszcze ponad 200 lat, dopóki Medowie i Babilończycy nie zniszczyli jej około roku 632 p.n.e. Zmiłował się też nad Jonaszem, wyratował go bowiem ze wzburzonego morza i sprawił, że wyrosła tykwa, „aby go uwolnić od udręki”. Dostarczając tę osłonę, a potem ją zabierając, Jehowa dał Jonaszowi do zrozumienia, iż będzie okazywać miłosierdzie i lojalną życzliwość stosownie do swego uznania (Jon. 1:2; 3:2-4, 10; 2:10; 4:6, 10, 11).

11. Na czym polegał „znak Jonasza”?

¹¹ W myśl Ewangelii według Mateusza 12:38-41 Jezus oświadczył przywódcom religijnym, że jedynym znakiem, jaki otrzymają, będzie „znak Jonasza”. Spędziwszy trzy dni i trzy noce w „brzuchu Szeolu”, Jonasz udał się do Niniwy i tam głosił, stając się niejako „znakiem” dla jej mieszkańców (Jon. 1:17; 2:2; 3:1-4). Podobnie Jezus spędził w grobie część pierwszego dnia, cały drugi i część trzeciego, po czym został wskrzeszony, a kiedy jego uczniowie przedstawili na to dowody, stał się znakiem dla tamtego pokolenia. Analiza sposobu, w jaki Żydzi liczyli czas, oraz wydarzeń związanych ze śmiercią Jezusa  prowadzi do wniosku, iż okres „trzech dni i trzech nocy” mógł trwać krócej niż trzy pełne doby. *

12. (a) Co Jezus powiedział o mieszkańcach Niniwy i współczesnych mu Żydach? (b) Jak pojawił się ktoś, kto znaczy „więcej niż Jonasz”, i jaki to ma związek z Królestwem Jehowy oraz wybawieniem?

¹² We wspomnianej rozmowie Jezus przeciwstawił skruchę mieszkańców Niniwy zatwardziałości serca oraz jawnej niechęci, z jakimi się spotkał ze strony Żydów w czasie swej służby kaznodziejskiej; oświadczył: „Mieszkańcy Niniwy wstaną na sąd z tym pokoleniem i je potępią, okazali bowiem skruchę ze względu na to, co głosił Jonasz, a oto tu więcej niż Jonasz” (zob. też Mat. 16:4 i Łuk. 11:30, 32). „Więcej niż Jonasz” — kogo Jezus miał na myśli? Samego siebie jako największego ze wszystkich proroków, jako Tego, którego Jehowa posłał, aby głosił: „Okazujcie skruchę, bo przybliżyło się królestwo niebios” (Mat. 4:17). Niestety, większość Żydów z ówczesnego pokolenia odrzuciła „znak Jonasza”. A jak jest dzisiaj? Wprawdzie ogół ludzi nie zwraca uwagi na ostrzegawcze orędzie Jehowy, lecz miliony osób na całym świecie mają wspaniałą sposobność usłyszenia dobrej nowiny o Królestwie Bożym, którą najpierw głosił Jezus, „Syn Człowieczy”. Podobnie jak przejęci skruchą mieszkańcy Niniwy, którzy odnieśli pożytek z działalności kaznodziejskiej Jonasza, oni też mogą skorzystać z wielkodusznego i miłosiernego postanowienia Jehowy mającego na celu przedłużenie życia, gdyż istotnie „wybawienie należy do Jehowy” (Jon. 2:9).

[Przypisy]

[Pytania do studium]