36

Księga Sofoniasza

Pisarz: Sofoniasz

Miejsce spisania: Juda

Spisywanie ukończono: przed 648 p.n.e.

1. (a) Dlaczego orędzie Sofoniasza było nader aktualne? (b) Dlaczego znaczenie jego imienia harmonizowało z ówczesną sytuacją?

 W POCZĄTKOWYM okresie panowania judzkiego króla Jozjasza (659-629 p.n.e.), kiedy plenił się nieczysty kult Baala, w którym przodowali „kapłani cudzoziemskich bogów”, mieszkańcy Jerozolimy musieli być zdumieni orędziem ogłaszanym przez proroka Sofoniasza. Chociaż prawdopodobnie był on potomkiem króla Ezechiasza i pochodził z królewskiego domu Judy, to wystąpił z ostrą krytyką sytuacji panującej w tym narodzie (Sof. 1:1, 4). W swym orędziu zapowiadał zagładę. Lud Boży stał się nieposłuszny i tylko Jehowa mógł w nim przywrócić czyste wielbienie oraz błogosławić jego członkom, czyniąc ich „imieniem i sławą pośród wszystkich ludów ziemi” (3:20). Sofoniasz podkreślał, że jedynie dzięki interwencji Bożej można ‛zostać ukrytym w dniu gniewu Jehowy’ (2:3). Jakże stosowne jest jego hebrajskie imię Cefanjáh, które znaczy „Jehowa ukrył (zachował)”!

2. Pod jakim względem wysiłki Sofoniasza okazały się owocne i dlaczego nie było to trwałe?

² Wysiłki Sofoniasza przyniosły rezultaty. Król Jozjasz, który wstąpił na tron w wieku 8 lat, zaczął w 12 roku swego panowania „oczyszczać Judę i Jerozolimę”. Wykorzenił fałszywy kult, naprawił „dom Jehowy” i wznowił obchodzenie Paschy  (2 Kron., rozdz. 34, 35). Reformy przeprowadzone przez Jozjasza okazały się jednak nietrwałe, gdyż po nim panowało kolejno trzech jego synów oraz wnuk i wszyscy oni czynili „to, co złe w oczach Jehowy” (2 Kron. 36:1-12). W ten sposób spełniły się słowa zapisane przez Sofoniasza: „Zwrócę uwagę na książąt i synów królewskich, i na wszystkich (...), którzy dom swych panów napełniają przemocą i podstępem” (Sof. 1:8, 9).

3. Kiedy i gdzie prorokował Sofoniasz i jakie orędzie zawiera jego księga?

³ Z powyższych informacji wynika, że „słowo Jehowy (...) doszło do Sofoniasza” jakiś czas przed rokiem 648 p.n.e., czyli przed 12 rokiem panowania Jozjasza. Werset pierwszy wyjawia, że Sofoniasz przemawiał w Judzie, a dodatkowo wskazuje na to jego dokładna znajomość różnych miejsc w Jerozolimie oraz tamtejszych zwyczajów. Księga ta zawiera dwojakie orędzie, na które składają się zarówno groźby, jak i pocieszenia. Dotyczy ono głównie dnia Jehowy, nieuchronnie nadciągającego dnia grozy, zarazem jednak zapowiada, że Jehowa pozostawi pokorny lud, który ‛znajdzie schronienie w imieniu Jehowy’ (1:1, 7-18; 3:12).

4. Co dowodzi, że Księga Sofoniasza jest wiarogodna i natchniona przez Boga?

⁴ Nie sposób zaprzeczyć wiarogodności tej proroczej księgi. Jerozolima została zburzona w roku 607 p.n.e., ponad 40 lat po zapowiedzi Sofoniasza. Potwierdza to nie tylko historia świecka. Również z samej Biblii wynika, że stało się dokładnie tak, jak prorokował Sofoniasz. Wkrótce po zburzeniu Jerozolimy Jeremiasz napisał Księgę Lamentacji. Przedstawił w niej okropności, których był świadkiem i które jeszcze miał świeżo w pamięci. Porównanie różnych fragmentów obu ksiąg wyraźnie wskazuje, iż orędzie Sofoniasza jest rzeczywiście „natchnione przez Boga”. Sofoniasz przypomina o konieczności okazania skruchy, „zanim na was przyjdzie płonący gniew Jehowy”, natomiast Jeremiasz wspomina o czymś, co się już wydarzyło, mówi bowiem: „Jehowa (...) wylał swój płonący gniew” (Sof. 2:2; Lam. 4:11). Sofoniasz przepowiada, że Jehowa ‛sprawi udrękę ludziom, i będą chodzili jak ślepi. I krew ich rozlana będzie jak proch’ (Sof. 1:17). Jeremiasz mówi o tym jako o fakcie dokonanym: „Błąkali się po ulicach jak ślepi. Skalali się krwią” (Lam. 4:14; por. też Sof. 1:13 — Lam. 5:2; Sof. 2:8, 10 — Lam. 1:9, 16 i 3:61).

5. Jak historia poświadcza, że proroctwa Sofoniasza dokładnie się spełniły?

⁵ Zgodnie z tym, co pod kierownictwem Bożym przepowiedział Sofoniasz, historia świecka donosi o zagładzie pogańskich narodów: Moabu i Ammonu oraz Asyrii, włącznie z jej stolicą, Niniwą. O zburzeniu tego miasta prorokował Nahum (Nah. 1:1; 2:10) i podobnie Sofoniasz oświadczył, że Jehowa „Niniwę uczyni bezludnym pustkowiem, bezwodną okolicą przypominającą pustynię” (Sof. 2:13). Zagłada ta była tak doszczętna, że zaledwie 200 lat później historyk Herodot nazwał Tygrys „rzeką, nad którą kiedyś leżała Niniwa”. * Około roku 150 n.e. grecki pisarz Lukian napisał, że „żaden ślad po niej nie pozostał”. * W pewnym słowniku biblijnym powiedziano, że wojskom najeźdźców „bardzo pomógł nagły przybór wód Tygrysu, które uniosły znaczną część muru miejskiego, tak iż tego miejsca nie dało się już obronić. (...) Spustoszenie było tak doszczętne, że za czasów greckich i rzymskich Niniwa stała się niemalże mitem. A jednak przez cały ten okres część miasta leżała pogrzebana pod czymś, co wyglądało na zwały gruzu” (The New Westminster Dictionary of the Bible, 1970, s. 669). W tym samym dziele (na stronie 627) podano, że również Moab został zniszczony, tak jak to przepowiedziano: „Nabuchodonozor pokonał Moabitów”. A Józef Flawiusz opisuje także ujarzmienie Ammonitów. * Moabici i Ammonici w końcu przestali istnieć jako ludy.

6. Dlaczego Księga Sofoniasza słusznie znajduje się w kanonie Biblii?

⁶ Żydzi zawsze przyznawali Księdze Sofoniasza należne jej miejsce w kanonie natchnionych Pism. To, co Sofoniasz ogłaszał w imieniu Boga, w zdumiewający sposób się spełniło, potwierdzając prawdomówność Jehowy.

TREŚĆ KSIĘGI SOFONIASZA

7. Co będzie oznaczał wielki dzień Jehowy dla Jego nieprzyjaciół?

⁷ Bliskość dnia Jehowy (1:1-18). Księga ta rozpoczyna się zapowiedzią zagłady. „‚Niechybnie położę kres wszystkiemu, co jest na powierzchni ziemi’ — brzmi wypowiedź Jehowy” (1:2). Nie ujdzie żaden człowiek ani żadne zwierzę. Zginąć muszą wszyscy: czciciele Baala, kapłani cudzoziemskich bogów, ludzie, którzy na dachach kłaniają się niebu, ci, którzy łączą wielbienie Jehowy z kultem Malkama, a także ci, którzy się odwracają od Jehowy albo nie są zainteresowani szukaniem Go. Prorok nakazuje: „Milczcie przed Panem Wszechwładnym, Jehową, bo bliski jest dzień Jehowy” (1:7). Sam Jehowa przygotował ofiarę. Kara dosięgnie książąt, ludzi dopuszczających się przemocy i oszustw oraz mających zobojętniałe serca. Ich bogactwo i mienie obróci się wniwecz. Bliski jest wielki dzień Jehowy! Będzie to „dzień strasznego gniewu, dzień udręki i uciśnienia, dzień burzy i spustoszenia, dzień ciemności i pomroki, dzień chmur i gęstego mroku”. Krew tych, którzy grzeszą przeciw Jehowie, zostanie rozlana jak proch. „Ani  ich srebro, ani złoto nie zdoła ich uratować w dniu strasznego gniewu Jehowy”. Ogień Jego gorliwości strawi całą ziemię (1:15, 18).

8. (a) Jak można sobie zapewnić ochronę? (b) Jakie biada wypowiedziano przeciw narodom?

⁸ Szukajcie Jehowy; narody czeka zagłada (2:1-15). Zanim ów dzień uleci jak plewa, wy, potulni, „szukajcie Jehowy (...) szukajcie prawości, szukajcie potulności”, a może zostaniecie „ukryci w dniu gniewu Jehowy” (2:3). Jehowa kontynuuje swą wypowiedź i ogłasza biada dla ziemi filistyńskiej, która później ma się stać „regionem dla pozostawionych z domu Judy”. Dumne krainy Moabu i Ammonu zostaną spustoszone jak Sodoma i Gomora, gdyż ich mieszkańcy „znieważali lud Jehowy Zastępów i bardzo się pysznili przeciw nim”. Razem z nimi zginą ich bogowie (2:7, 10). „Miecz” Jehowy pobije też Etiopczyków. A co będzie z leżącą na północy Asyrią i jej stolicą, Niniwą? Stanie się jałowym pustkowiem i miejscem zamieszkanym przez dzikie zwierzęta, wręcz „dziwowiskiem”, tak iż „każdy przechodzący koło niego zagwiżdże” ze zdumienia (2:12, 15).

9. (a) Dlaczego biada Jerozolimie i jakie sądownicze rozstrzygnięcie powziął Jehowa w związku z narodami? (b) Jakim radosnym akcentem kończy się to proroctwo?

⁹ Obrachunek z buntowniczą Jerozolimą; błogosławieństwo dla pokornego ostatka (3:1-20). Biada również Jerozolimie, temu buntowniczemu i ciemięskiemu miastu! Jej książęta, „ryczące lwy”, i jej prorocy, „ludzie zdradzieccy”, nie pokładali ufności w jej Bogu, Jehowie. Zażąda On pełnego obrachunku. Czy mieszkańcy Jerozolimy będą się bać Jehowy i przyjmą skarcenie? Nie, gdyż „szybko doprowadzili do tego, że wszystkie ich poczynania stały się zgubne” (3:3, 4, 7). Na mocy swego sądowniczego rozstrzygnięcia Jehowa zbierze narody i wyleje na nie cały swój płonący gniew, a ogień Jego gorliwości strawi całą ziemię. Ale oto cudowna obietnica: Jehowa ‛dokona wśród ludów zmiany na czystą mowę, aby wszystkie wzywały imienia Jehowy i służyły mu ramię przy ramieniu’ (3:9). Ludzie wyniośle rozradowani zostaną usunięci, a pokorny ostatek, który czyni to, co prawe, znajdzie schronienie w imieniu Jehowy. Na Syjonie słychać radosne, wesołe okrzyki, wszyscy się cieszą i wielce radują, ponieważ pośród ludu jest Jehowa, Król Izraela. Nie pora teraz się lękać i opuszczać ręce, gdyż Jehowa w swej miłości i radości wybawi ich i będzie się nimi radował. „‚Uczynię was bowiem imieniem i sławą pośród wszystkich ludów ziemi, gdy na waszych oczach zbiorę waszych pojmanych’ — rzekł Jehowa” (3:20).

DLACZEGO POŻYTECZNA

10. Jaki pożytek przyniosły proroctwa Sofoniasza za dni króla Jozjasza?

¹⁰ Król Jozjasz z całą pewnością wziął sobie do serca ostrzegawcze orędzie Sofoniasza i odniósł z tego ogromny pożytek. Podjął się dokonania wielkich reform religijnych. Dzięki temu odnaleziono księgę Prawa, która zaginęła, gdy dom Jehowy zaczął popadać w ruinę. Jozjasz bardzo się zasmucił, słysząc, jakie konsekwencje nieposłuszeństwa wyłuszczono w tej księdze, która słowami innego świadka, Mojżesza, potwierdzała to, o czym przez cały czas prorokował Sofoniasz. Jozjasz upokorzył się więc przed Bogiem, toteż Jehowa obiecał mu, że zapowiedziana zagłada nie nastąpi za jego życia (Powt. Pr., rozdz. 28-30; 2 Król. 22:8-20). Kraj uniknął nieszczęścia! Niestety, nie na długo, gdyż synowie Jozjasza nie poszli za jego dobrym przykładem. Niemniej dla Jozjasza i jego ludu zważanie na „słowo Jehowy, które doszło do Sofoniasza”, okazało się naprawdę wielce pożyteczne (Sof. 1:1).

11. (a) Pod jakim względem Księga Sofoniasza jest zgodna ze zdrowymi radami udzielonymi w Kazaniu na Górze i w Liście do Hebrajczyków? (b) Dlaczego Sofoniasz mówi: „Zapewne będziecie mogli zostać ukryci”?

¹¹ Chrystus Jezus, największy prorok Boży, potwierdził w swym słynnym Kazaniu na Górze, że Sofoniasz był prawdziwym prorokiem Bożym, wyrzekł bowiem słowa uderzająco podobne do rady z Księgi Sofoniasza 2:3: „Szukajcie Jehowy, wszyscy potulni ziemi (...). Szukajcie prawości, szukajcie potulności”. Jezus usilnie radził: „Stale więc szukajcie najpierw królestwa oraz Jego prawości” (Mat. 6:33). Kto szuka najpierw Królestwa Bożego, ten nie może przejawiać obojętności; Sofoniasz ostrzegał przed taką postawą, mówiąc o „tych, którzy przestają podążać za Jehową i którzy już nie szukają Jehowy ani nie pytają o niego”, natomiast „powiadają w sercu: ‚Jehowa nie będzie czynił dobrze ani źle’” (Sof. 1:6, 12). Również apostoł Paweł w Liście do Hebrajczyków mówi o nadchodzącym dniu sądu i ostrzega przed cofaniem się, po czym dodaje: „My zaś nie jesteśmy z tych, którzy się wycofują ku zagładzie, lecz z tych, którzy wierzą ku zachowaniu duszy przy życiu” (Hebr. 10:30, 37-39). Zwracając się nie do tych, którzy się wycofują albo okazują brak doceniania, lecz do ludzi, którzy potulnie, szczerze i z wiarą szukają Jehowy, prorok oświadcza: „Zapewne będziecie mogli zostać ukryci w dniu gniewu Jehowy”. Dlaczego „zapewne”? Otóż ostateczne wybawienie zależy od postępowania danego człowieka (Mat. 24:13). Przypomina nam to też, że nie wolno nadużywać miłosierdzia Bożego. Proroctwo Sofoniasza nie pozostawia wątpliwości, iż ów dzień zaskoczy ludzi, którzy nie będą się go spodziewać (Sof. 2:3; 1:14, 15; 3:8).

12. Jaką podstawę do nabrania otuchy wskazał Sofoniasz tym, którzy ‛szukają Jehowy’?

¹² Jest to więc orędzie zwiastujące zagładę tym, którzy grzeszą przeciw Jehowie, a wspaniałe błogosławieństwa każdemu, kto ze skruchą ‛szuka Jehowy’. Osoby przejęte skruchą mogą nabrać odwagi,  gdyż — jak mówi Sofoniasz — „król Izraela, Jehowa, jest pośród ciebie”. Nie czas, by Syjon się lękał lub bezczynnie opuścił ręce. Trzeba pokładać ufność w Jehowie. „On, jako Mocarz, wybawi. Będzie się wielce radował nad tobą z weselem. W swej miłości zamilknie. Będzie się radował nad tobą pośród okrzyków szczęścia”. Szczęśliwi są również ci, którzy ‛szukają najpierw królestwa’, wyczekując od Boga życzliwej ochrony oraz wiecznotrwałych błogosławieństw! (3:15-17).

[Przypisy]

[Pytania do studium]