42

Ewangelia według Łukasza

Pisarz: Łukasz

Miejsce spisania: Cezarea

Spisywanie ukończono: ok. 56—58 n.e.

Obejmuje okres: 3 p.n.e.-33 n.e.

1. Czym wyróżnia się Ewangelia napisana przez Łukasza?

 EWANGELIĘ według Łukasza napisał człowiek bystrego umysłu i życzliwego serca. Dzięki takiemu połączeniu wspaniałych przymiotów oraz kierownictwu ducha Bożego powstała relacja dokładna, a zarazem ciepła i serdeczna. We wstępnych wersetach Łukasz oświadcza: „Postanowiłem i ja, który od samego początku wszystko dokładnie prześledziłem, spisać to w logicznym porządku dla ciebie”. Jego szczegółowe, wręcz drobiazgowe sprawozdanie w pełni odpowiada temu założeniu (Łuk. 1:3).

2, 3. Jakie pozabiblijne i biblijne dowody przemawiają za tym, iż pisarzem tej Ewangelii był lekarz Łukasz?

² Autorytety starożytne są zgodne, że relację tę sporządził Łukasz, choć w całym tekście nie wymieniono jego imienia. Właśnie jemu przypisano tę Ewangelię we Fragmencie Muratoriego (ok. 170 n.e.), był też uznawany za pisarza tej księgi przez takich autorów z II wieku, jak Ireneusz czy Klemens Aleksandryjski. Również dowody biblijne wyraźnie wskazują na Łukasza. W Liście do Kolosan 4:14 został nazwany przez Pawła „Łukaszem, umiłowanym lekarzem”, a jego dzieło odznacza się naukowym ładem, którego można się spodziewać po człowieku gruntownie wykształconym, jakim jest lekarz. Pod względem starannego doboru słów i bogactwa języka przewyższa trzech pozostałych ewangelistów, toteż doniosły temat swej księgi mógł ująć nader dokładnie i wszechstronnie. Spisana przez niego przypowieść o synu marnotrawnym bywa uznawana za najlepszą nowelę wszech czasów.

³ W Ewangelii według Łukasza występuje przeszło 300 terminów lekarskich lub słów użytych w sensie medycznym, nie stosowanych wcale albo przynajmniej w tym znaczeniu przez innych pisarzy Chrześcijańskich Pism Greckich. * Na przykład pisząc o trądzie, Łukasz nie zawsze używa tego samego określenia, co pozostali. Dla nich trąd był trądem, ale dla lekarza istniały różne stadia tej choroby, toteż Łukasz zaznacza, iż pewien mężczyzna był „cały pokryty trądem”. Łazarz według niego był „obsypany wrzodami”. Żaden inny ewangelista nie wspomina, że teściową Piotra dręczyła „wysoka gorączka” (5:12; 16:20; 4:38). Wprawdzie trzej pozostali donoszą o tym, jak Piotr odciął ucho niewolnikowi arcykapłana, ale tylko Łukasz informuje, że Jezus go uzdrowił (22:51). Właśnie lekarz mógł powiedzieć, iż pewna kobieta „od osiemnastu lat miała ducha słabości, była zgięta we dwoje i wcale nie mogła się wyprostować”. A któż, jeśli nie „Łukasz, umiłowany lekarz”, opisałby tak szczegółowo pierwszą pomoc udzieloną pewnemu mężczyźnie przez Samarytanina, który „przewiązał jego rany, polewając je oliwą i winem”? (13:11; 10:34).

4. Kiedy prawdopodobnie została spisana Ewangelia według Łukasza i co za tym przemawia?

⁴ Kiedy Łukasz napisał Ewangelię? Z Dziejów Apostolskich 1:1 wynika, że ich pisarz (którym również był Łukasz) sporządził wcześniej „pierwsze sprawozdanie” — właśnie Ewangelię. Dzieje Apostolskie zostały ukończone prawdopodobnie około roku 61, gdy Łukasz przebywał w Rzymie razem z Pawłem oczekującym na wezwanie do Cezara. A zatem tekst ewangeliczny powstał przypuszczalnie w Cezarei w latach 56-58, gdy po zakończeniu trzeciej podróży misjonarskiej Paweł wrócił z Łukaszem z Filippi i przez dwa lata czekał w więzieniu w Cezarei, zanim zabrano go do Rzymu na rozprawę apelacyjną. Przebywając w Palestynie, Łukasz miał wyśmienitą okazję ‛od samego początku dokładnie prześledzić wszystko’, co się wiązało z życiem i służbą Jezusa. Wydaje się więc, iż napisał Ewangelię wcześniej niż Marek.

5. Z jakich źródeł mógł korzystać Łukasz, ‛dokładnie śledząc’ wydarzenia z życia Jezusa?

⁵ Oczywiście Łukasz nie był naocznym świadkiem wszystkich wydarzeń opisanych w jego Ewangelii, gdyż nie należał do grona 12 apostołów i przypuszczalnie do śmierci Jezusa nawet w niego nie wierzył. Został jednak bliskim współpracownikiem Pawła w służbie misjonarskiej (2 Tym. 4:11; Filem. 24). Jak więc można oczekiwać, jego dzieło nosi ślady wpływu Pawła, co daje się zauważyć, gdy się porówna dwa opisy Wieczerzy Pańskiej — z Ewangelii według Łukasza 22:19, 20 oraz z Listu 1 do  Koryntian 11:23-25. Kolejnym źródłem informacji, z którego korzystał Łukasz, mogła być Ewangelia według Mateusza. Niewykluczone, że chcąc ‛wszystko dokładnie prześledzić’, osobiście rozmawiał z naocznymi świadkami różnych wydarzeń z życia Jezusa, między innymi z żyjącymi jeszcze jego uczniami oraz z matką Jezusa, Marią. Możemy być pewni, iż dołożył wszelkich starań, aby zebrać wiarogodne wiadomości.

6. Jaka część relacji Łukasza nigdzie się nie powtarza i dla kogo została spisana ta Ewangelia? Dlaczego tak odpowiadasz?

⁶ Analiza czterech tekstów ewangelicznych nasuwa wyraźny wniosek, że nie są one zwykłym powtórzeniem tej samej relacji ani nie powstały tylko dlatego, by to najdonioślejsze orędzie biblijne było kilkakrotnie potwierdzone. Sprawozdanie Łukasza bardzo różni się od pozostałych. Aż 59 procent treści stanowią informacje, które nigdzie się nie powtarzają. Łukasz przedstawia co najmniej sześć cudów i przeszło dwa razy tyle przypowieści, o których nie ma wzmianki w innych Ewangeliach; jedną trzecią treści stanowią opisy wydarzeń, a dwie trzecie — wypowiedzi. Jest to najdłuższa Ewangelia. Mateusz pisał głównie dla Żydów, Marek zaś dla nie-Żydów, zwłaszcza dla Rzymian. Z kolei Łukasz skierował swą Ewangelię do „najdostojniejszego Teofila”, a za jego pośrednictwem do innych czytelników — zarówno do Żydów, jak i nie-Żydów (Łuk. 1:3, 4). Nadając swemu sprawozdaniu charakter uniwersalny, wyprowadza rodowód Jezusa od „Adama, syna Bożego”, a nie od Abrahama, jak to uczynił Mateusz, piszący specjalnie dla Żydów. Zwraca szczególną uwagę na prorocze słowa Symeona, który oznajmił, że Jezus przyczyni się do „usunięcia zasłony z narodów” i że „wszelkie ciało ujrzy Boże narzędzie wybawienia” (3:38; 2:29-32; 3:6).

7. Co stanowi mocny dowód autentyczności Ewangelii według Łukasza?

⁷ Całe dzieło Łukasza odznacza się świetną narracją, jest bowiem logicznie uporządkowane i dokładne. Precyzja i wierność relacji Łukasza stanowią mocny dowód jej autentyczności. Pewien prawnik napisał kiedyś: „W powieściach, legendach oraz fałszywych zeznaniach pieczołowicie umiejscawia się omawiane wydarzenia w jakimś dalekim miejscu i bliżej nie określonym czasie, naruszając w ten sposób wszczepianą nam, prawnikom, podstawową zasadę dobrej obrony: ‚Relacja musi określać czas i miejsce’. Natomiast sprawozdania biblijne precyzują z największą dokładnością czas i miejsce omawianych wydarzeń”. * Na potwierdzenie autor ów przytoczył Ewangelię według Łukasza 3:1, 2: „W piętnastym roku panowania Tyberiusza Cezara, gdy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, a Herod władcą okręgu Galilei, Filip zaś, jego brat, władcą okręgu krainy Iturei i Trachonu, a Lizaniasz władcą okręgu Abileny, za dni naczelnego kapłana Annasza oraz Kajfasza dotarło na pustkowiu oznajmienie Boże do Jana, syna Zachariasza”. Czas i miejsce nie pozostaje tu w sferze domysłów, gdyż Łukasz wymienia aż siedem wysoko postawionych osobistości, co pozwala ustalić, kiedy Jan i Jezus rozpoczęli służbę.

8. Jak Łukasz precyzuje czas narodzin Jezusa?

⁸ Łukasz podaje też dwie wskazówki umożliwiające ustalenie czasu narodzin Jezusa, gdyż w Ewangelii według Łukasza 2:1, 2 czytamy: „A w owych dniach wyszło postanowienie Cezara Augusta, by dokonano spisu całej zamieszkanej ziemi; (ten pierwszy spis odbył się wtedy, gdy namiestnikiem Syrii był Kwiryniusz)”. Właśnie wtedy Józef z Marią udali się do Betlejem, gdzie zostali zarejestrowani i gdzie urodził się Jezus. * Nie sposób nie zgodzić się z pewnym komentatorem, który oświadczył: „Jednym z najlepszych dowodów zmysłu historycznego Łukasza jest to, że zawsze stara się być drobiazgowo dokładny”. * Trzeba przyznać, iż Łukasz miał podstawy, by twierdzić, że ‛od samego początku wszystko dokładnie prześledził’.

9. Jakie proroctwo Jezusa zanotowane przez Łukasza spełniło się w szczególny sposób w roku 70?

⁹ Łukasz zwraca też uwagę, jak ściśle spełniły się na Jezusie Chrystusie proroctwa z Pism Hebrajskich. Przytacza jego natchnioną wypowiedź, która to potwierdza (24:27, 44). Ponadto wiernie zapisuje proroctwa samego Jezusa, a wiele z nich już się spełniło we wszystkich przepowiedzianych szczegółach. Na przykład Jerozolima została otoczona fortyfikacją z zaostrzonych pali i zniszczona podczas przerażającej masakry w roku 70, tak jak zapowiedział Jezus (Łuk. 19:43, 44; 21:20-24; Mat. 24:2). Świecki historyk Józef Flawiusz, który wraz z wojskami rzymskimi widział owe wydarzenia na własne oczy, poświadcza, że w celu zdobycia pali ogołocono z drzew okolice miasta w promieniu ponad 15 kilometrów, że wał oblężniczy miał około 7 kilometrów długości, że mnóstwo kobiet i dzieci umarło z głodu i że przeszło milion Żydów zginęło, a 97 000 wzięto do niewoli. Po dziś dzień w Rzymie stoi Łuk Tytusa z uwiecznionym rzymskim pochodem tryumfalnym, podczas którego niesiono łupy ze świątyni jerozolimskiej. * Możemy być pewni,  iż pozostałe natchnione proroctwa spisane przez Łukasza spełnią się równie dokładnie.

TREŚĆ EWANGELII WEDŁUG ŁUKASZA

10. Jakie postanowienie powziął Łukasz?

¹⁰ Wstęp (1:1-4). Łukasz pisze, iż wszystko od początku dokładnie prześledził i postanowił zanotować w logicznym porządku, by ‛najdostojniejszy Teofil całkowicie poznał, jak jest to pewne’ (1:3, 4).

11. Jakie radosne wydarzenia są opisane w rozdziale 1 Ewangelii według Łukasza?

¹¹ Początkowe lata życia Jezusa (1:5 do 2:52). Do sędziwego kapłana Zachariasza przybywa anioł z radosną wieścią, że urodzi mu się syn, któremu ma nadać imię Jan. Jednakże dopóki to nie nastąpi, Zachariasz nie będzie mógł mówić. Zgodnie z obietnicą jego żona, Elżbieta, choć też jest „w podeszłym wieku”, zachodzi w ciążę. Mniej więcej sześć miesięcy później anioł Gabriel ukazuje się Marii i oznajmia jej, iż „mocą Najwyższego” pocznie i urodzi syna, który ma się nazywać Jezus. Maria udaje się do Elżbiety i po radosnym powitaniu oświadcza z uniesieniem: „Dusza moja wywyższa Jehowę, a duch mój nie może się powstrzymać od niewymownego radowania się w Bogu, moim Wybawcy”. Mówi o świętym imieniu Jehowy i Jego wielkim miłosierdziu wobec tych, którzy się Go boją. Po narodzinach Jana Zachariasz odzyskuje mowę i również rozgłasza miłosierdzie Boże; zapowiada też, że Jan będzie prorokiem, który przygotuje drogi Jehowy (1:7, 35, 46, 47).

12. Co powiedziano o narodzinach i dzieciństwie Jezusa?

¹² W odpowiednim czasie w Betlejem rodzi się Jezus, anioł zaś ogłasza tę „dobrą nowinę o wielkiej radości” pasterzom strzegącym w nocy swych stad. Zgodnie z wymogami Prawa Jezus zostaje obrzezany, a gdy jego rodzice ‛przedstawiają go Jehowie’ w świątyni, na temat niemowlęcia wypowiadają się sędziwy Symeon oraz prorokini Anna. Po powrocie do Nazaretu dziecko ‛rośnie i nabiera sił, pełne mądrości, a spoczywa na nim łaska Boża’ (2:10, 22, 40). Podczas pobytu w Jerozolimie 12-letni Jezus zdumiewa nauczycieli swym zrozumieniem i odpowiedziami.

13. Co głosi Jan i co się dzieje w czasie chrztu Jezusa oraz bezpośrednio potem?

¹³ Jezus przysposabia się do służby (3:1 do 4:13). W piętnastym roku panowania Tyberiusza Cezara, słowo Boga dociera do Jana, syna Zachariasza, toteż wyrusza on ‛głosić chrzest jako symbol skruchy ku przebaczeniu grzechów’, aby wszelkie ciało mogło ‛ujrzeć Boże narzędzie wybawienia’ (3:3, 6). Całe tłumy dają się ochrzcić w Jordanie; również Jezus zostaje ochrzczony, a gdy się modli, zstępuje na niego duch święty, po czym Ojciec wyraża mu z nieba swe uznanie. Jezus Chrystus ma teraz około 30 lat. (Łukasz podaje jego rodowód). Po chrzcie Jezus jest przez 40 dni wodzony przez ducha po pustkowiu. Próbuje go kusić Diabeł, lecz nic nie wskórawszy, odstępuje od niego „aż do innego dogodnego czasu” (4:13).

14. Gdzie Jezus objaśnia swe posłannictwo, na czym polega jego misja i jak reagują słuchacze?

¹⁴ Początki służby Jezusa, głównie w Galilei (4:14 do 9:62). W synagodze swego rodzinnego miasta, Nazaretu, Jezus objaśnia swe posłannictwo, odczytując i odnosząc do siebie proroctwo z Księgi Izajasza 61:1, 2: „Spoczywa na mnie duch Jehowy, gdyż on mnie namaścił, abym oznajmiał dobrą nowinę biednym, posłał mnie, abym ogłaszał jeńcom uwolnienie, a ślepym odzyskanie wzroku, abym zdruzgotanych odsyłał jako uwolnionych, abym ogłaszał rok dobrej woli Jehowy” (4:18, 19). Słuchacze początkowo reagują przychylnie, ale kiedy przemawia dalej, wpadają w gniew i usiłują go zabić. Udaje się więc do Kafarnaum, gdzie uzdrawia wielu ludzi. Podążają za nim tłumy, które próbują go zatrzymać, lecz on mówi: „Również innym miastom muszę oznajmiać dobrą nowinę o królestwie Bożym, gdyż po to zostałem posłany” (4:43). Wyrusza głosić w synagogach Judei.

15. Jak zostają powołani Piotr, Jakub i Jan oraz Mateusz?

¹⁵ W Galilei Jezus w cudowny sposób pomaga Szymonowi (zwanemu też Piotrem), Jakubowi i Janowi nałowić ryb. Szymonowi oświadcza: „Odtąd będziesz łowił żywych ludzi”. Porzucają więc wszystko i idą za nim. Jezus trwa w modlitwie i naucza, a ‛jest z nim moc Jehowy, by mógł uzdrawiać’ (5:10, 17). Powołuje na swego naśladowcę wzgardzonego poborcę imieniem Lewi (Mateusz), a ten wydaje dla niego wielką ucztę, w której uczestniczy także „liczny tłum poborców podatkowych” (5:29). Prowadzi to do pierwszej utarczki z faryzeuszami, którzy ogarnięci szaleństwem, odchodzą i zaczynają knuć coś złego przeciwko Jezusowi.

16. (a) Co czyni Jezus przed wyborem 12 apostołów? (b) Jakie sprawy podkreśla Łukasz w swym opisie Kazania na Górze?

¹⁶ Spędziwszy całą noc na modlitwie, Jezus wybiera spośród swych uczniów 12 apostołów. Dokonuje też kolejnych uzdrowień. Potem wygłasza kazanie zanotowane w Ewangelii według Łukasza 6:20-49 (jest to skrócony zapis Kazania na Górze, utrwalonego w rozdziałach od 5 do 7 Ewangelii według Mateusza). Jezus uwypukla następującą różnicę: „Szczęśliwi jesteście wy, biedni, gdyż wasze jest królestwo Boże. Natomiast biada wam, bogacze, gdyż w pełni odbieracie swe pocieszenie” (6:20, 24). Napomina słuchaczy, by miłowali swych wrogów, byli miłosierni i szczodrzy oraz wydobywali dobro z dobrego skarbu swych serc.

17. (a) Jakich cudów dokonuje teraz Jezus? (b) Jak Jezus odpowiada posłańcom, przez których Jan Chrzciciel go pyta, czy jest Mesjaszem?

 ¹⁷ Kiedy Jezus wraca do Kafarnaum, pewien setnik prosi go przez posłańców o uleczenie chorego niewolnika. Uważa, że nie jest godny, by Jezus wszedł pod jego dach, toteż prosi tylko, aby ‛powiedział słowo’ z tego miejsca, w którym przebywa. Niewolnik zostaje uzdrowiony, a Jezus oznajmia: „Mówię wam: Nawet w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary” (7:7, 9). Po raz pierwszy wskrzesza umarłego — jedynego syna pewnej wdowy z Nain, nad którą ‛się ulitował’ (7:13). Kiedy wieść o Jezusie rozchodzi się po całej Judei, Jan Chrzciciel przekazuje z więzienia pytanie: „Czy ty jesteś tym Przychodzącym?” Jezus mówi posłańcom: „Idźcie, opowiedzcie Janowi, coście ujrzeli i usłyszeli: Ślepi zostają obdarzeni wzrokiem, kulawi chodzą, trędowaci dostępują oczyszczenia, a głusi słyszą, umarli są wskrzeszani, biednym jest opowiadana dobra nowina. I szczęśliwy jest ten, kto się mną nie zgorszył” (7:19, 22, 23).

18. Jakie przykłady, czyny i rady są związane z dalszym głoszeniem o Królestwie?

¹⁸ W towarzystwie dwunastu Jezus wędruje „od miasta do miasta i od wsi do wsi, głosząc i oznajmiając dobrą nowinę o królestwie Bożym”. Podaje przykład o siewcy i kończy rozmowę słowami: „Dlatego zwracajcie uwagę na to, jak słuchacie; bo temu, kto ma, będzie dane więcej, ale temu, kto nie ma, zostanie zabrane nawet to, co mu się wydaje, że ma” (8:1, 18). Jezus dalej dokonuje niezwykłych czynów i cudów. Ponadto daje dwunastu władzę nad demonami i moc leczenia chorób, po czym posyła ich, „by głosili królestwo Boże oraz uzdrawiali”. W cudowny sposób karmi pięciotysięczny tłum. Na górze dostępuje przemienienia, a następnego dnia uzdrawia opętanego chłopca, którego uczniowie nie zdołali uleczyć. Pragnących iść za nim ostrzega: „Lisy mają jamy i ptaki nieba mają miejsca na odpoczynek, lecz Syn Człowieczy nie ma gdzie złożyć głowy”. Kto chce się nadawać do Królestwa Bożego, ten po przyłożeniu ręki do pługa nie może oglądać się wstecz (9:2, 58).

19. Jak Jezus ilustruje prawdziwą miłość bliźniego?

¹⁹ Późniejsza służba Jezusa w Judei (10:1 do 13:21). Jezus wysyła 70 uczniów na „żniwo”; powodzenie w tej służbie napełnia ich wielką radością. Kiedy Jezus głosi, pewien człowiek chcący dowieść swej prawości pyta go: „Kto właściwie jest moim bliźnim?” Odpowiadając, Jezus podaje przykład o życzliwym Samarytaninie. Człowiek pobity przez zbójców leży przy drodze na wpół martwy, lecz przechodzący tamtędy kapłan i lewita mijają go obojętnie. Zatrzymuje się dopiero pogardzany Samarytanin, który troskliwie opatruje rannego, wsadza go na swe zwierzę, przywozi do gospody i płaci za opiekę nad nim. Jego bliźnim okazał się więc „ten, który wobec niego postąpił miłosiernie” (10:2, 29, 37).

20. (a) Na co Jezus zwraca uwagę w rozmowie z Martą i Marią? (b) Jak Jezus kładzie nacisk na modlitwę?

²⁰ Goszcząc u Marty, Jezus delikatnie karci ją za to, że się zbytnio kłopocze o zajęcia domowe, a Marię, która usiadła i przysłuchuje się jego słowom, chwali za wybranie lepszej cząstki. Swoich naśladowców uczy modlitwy wzorcowej i wskazuje na potrzebę wytrwałości w modlitwie, mówiąc: „Stale proście, a będzie wam dane; ciągle szukajcie, a znajdziecie”. Później wypędza demony i oświadcza, iż szczęśliwi są „ci, którzy słuchają słowa Bożego i je zachowują”. Kiedy w czasie posiłku powstaje spór z faryzeuszami na temat Prawa, Jezus piętnuje ich za to, że zabrali „klucz wiedzy” (11:9, 28, 52).

21. Jak Jezus ostrzega przed zachłannością i do czego usilnie zachęca uczniów?

²¹ Kiedy Jezusa znowu otaczają tłumy, pewien człowiek się dopomina: „Powiedz memu bratu, żeby się ze mną podzielił dziedzictwem”. W swej odpowiedzi Jezus wskazuje na sedno problemu: „Miejcie oczy otwarte i strzeżcie się wszelkiej zachłanności, bo nawet wtedy, gdy ktoś ma obfitość, jego życie nie zależy od tego, co posiada”. Następnie podaje przykład o bogaczu, który zburzył swe spichrze, by zbudować większe, lecz tej samej nocy umarł i zostawił wszystkie nagromadzone dobra innym. Jezus zwięźle podsumowuje: „Tak się dzieje z człowiekiem, który gromadzi skarb dla siebie, ale nie jest bogaty wobec Boga”. Usilnie zachęca uczniów, by szukali najpierw Królestwa Bożego, po czym oświadcza: „Nie bój się, mała trzódko, gdyż wasz Ojciec uznał za dobre dać wam królestwo”. W sabat uzdrawia kobietę chorą od 18 lat. Prowadzi to do kolejnego sporu z przeciwnikami, którzy zostają zawstydzeni (12:13, 15, 21, 32).

22. Za pomocą jakich dobitnych przykładów Jezus uczy o Królestwie?

²² Późniejsza służba Jezusa, głównie w Perei (13:22 do 19:27). Za pomocą barwnych przykładów Jezus zwraca uwagę słuchaczy na Królestwo Boże. Wykazuje, że kto zabiega o wyższe stanowisko i cześć, będzie poniżony. Wyprawiający ucztę powinien zaprosić biednych, którzy nie mogą mu odpłacić; będzie szczęśliwy i otrzyma „odpłatę przy zmartwychwstaniu prawych”. Następnie Jezus opowiada przypowieść o człowieku urządzającym wspaniałą wieczerzę. Zaproszeni kolejno wymawiają się od przyjścia: jeden kupił pole, drugi woły, a jeszcze inny właśnie się ożenił. Rozgniewany gospodarz każe przyprowadzić „biednych i ułomnych, i ślepych, i kulawych” i oświadcza, że żaden z wcześniej zaproszonych nawet „nie skosztuje”  jego wieczerzy (14:14, 21, 24). Jezus opowiada też przykład o znalezieniu zagubionej owcy: „Mówię wam, że tak samo będzie więcej radości w niebie z jednego grzesznika okazującego skruchę niż z dziewięćdziesięciu dziewięciu prawych, którym skrucha nie jest potrzebna” (15:7). Podobną myśl zawiera przypowieść o kobiecie, która zamiata dom, by odzyskać jedną drachmę. *

23. Czego dotyczy opowiadanie o synu marnotrawnym?

²³ Jezus opowiada teraz o synu marnotrawnym, który poprosił ojca o przypadającą mu część majątku, a potem ją roztrwonił, „prowadząc rozwiązłe życie”. Popadłszy w skrajną nędzę, opamiętał się i wrócił do domu, zdając się na miłosierdzie swego ojca. Ten, zdjęty litością, „pobiegł, rzucił mu się na szyję i czule go ucałował”. Synowi dano piękne szaty, przygotowano wielką ucztę i ‛zaczęto się cieszyć’. Jednakże starszemu bratu się to nie podobało. Ojciec życzliwie go skorygował: „Dziecko, ty zawsze byłeś ze mną i wszystko, co moje, jest twoje; ale my po prostu musieliśmy się cieszyć i radować, gdyż ten twój brat był martwy, a ożył, i zaginął, a się odnalazł” (15:13, 20, 24, 31, 32).

24. Jakie prawdy uwydatnia Jezus w przypowieści o bogaczu i Łazarzu oraz o faryzeuszu i poborcy?

²⁴ Wysłuchawszy przykładu o nieprawym szafarzu, faryzeusze lubujący się w pieniądzach kpią z nauk Jezusa, on jednak mówi do nich: „To wy wobec ludzi podajecie się za prawych, ale Bóg zna wasze serca; co bowiem wśród ludzi jest wyniosłe, obrzydliwością jest w oczach Bożych” (16:15). Za pomocą przypowieści o bogaczu i Łazarzu Jezus wykazuje, jak wielka jest przepaść między tymi, którzy cieszą się łaską u Boga, a tymi, którzy nie znajdują uznania w Jego oczach. Jezus ostrzega uczniów, iż pojawią się zgorszenia, lecz „biada temu, przez kogo przychodzą!” Mówi, że w czasie, „w którym Syn Człowieczy ma być objawiony”, będą powstawać trudności. „Pamiętajcie o żonie Lota” — oświadcza (17:1, 30, 32). Na podstawie przykładu wyjaśnia, iż Bóg z całą pewnością stanie w obronie tych, którzy „dniem i nocą do niego wołają” (18:7). Gani osoby przekonane o swej prawości, podając jeszcze inny przykład: W świątyni faryzeusz dziękuje Bogu w modlitwie, że nie jest jak pozostali ludzie. Natomiast poborca podatkowy, stojąc w pewnej odległości, nie śmie nawet wznieść oczu ku niebu i mówi: „Boże, bądź łaskawy dla mnie, grzesznika”. Jak Jezus to ocenia? Poborcę uznaje za bardziej prawego od faryzeusza, „gdyż każdy, kto się wywyższa, będzie upokorzony, ale kto się korzy, będzie wywyższony” (18:13, 14). W Jerychu Jezus gości u poborcy Zacheusza i opowiada przykład o 10 minach, uwypuklając różnicę między rezultatami wiernego używania powierzonych dóbr a skutkami trzymania ich w ukryciu.

25. Jak Jezus rozpoczyna ostatni etap swej służby i jakiej proroczej przestrogi udziela?

²⁵ Końcowy okres służby publicznej w Jerozolimie i jej okolicach (19:28 do 23:25). Kiedy Jezus wjeżdża do Jerozolimy na źrebięciu i jest witany przez tłum uczniów, widzących w nim Tego, „który przychodzi jako Król w imieniu Jehowy”, faryzeusze domagają się, żeby ich zgromił. On jednak odpowiada: „Gdyby ci milczeli, kamienie by wołały” (19:38, 40). Wygłasza pamiętne proroctwo o zagładzie Jerozolimy, zapowiadając, że będzie otoczona zaostrzonymi palami, udręczona, wraz ze swymi dziećmi powalona na ziemię i że nie zostanie w niej kamień na kamieniu. Jezus naucza w świątyni, gdzie głosi dobrą nowinę i odpowiada na podstępne pytania naczelnych kapłanów, uczonych w piśmie oraz saduceuszy, posługując się trafnymi przykładami i argumentami. Dobitnie przedstawia wielki znak końca, przy czym znowu wspomina o oblężeniu Jerozolimy przez obozujące wojska. Ludzie będą mdleć z bojaźni przed nadchodzącymi zdarzeniami, ale gdy zaczną się one rozgrywać, naśladowcy Jezusa mają ‛się wyprostować i podnieść głowy, ponieważ zbliża się ich wyzwolenie’. Mają czuwać, by ujść tego, co nastąpi (21:28).

26. (a) Jakie przymierza ustanawia Jezus i z czym je łączy? (b) Jak Jezus zostaje umocniony w próbie i jakiej nagany udziela podczas swego aresztowania?

²⁶ Jest 14 Nisan 33 roku. Jezus obchodzi Paschę i ustanawia „nowe przymierze” dla wiernych apostołów, łącząc to z symboliczną wieczerzą, którą nakazuje im uroczyście powtarzać na jego pamiątkę. Mówi też do nich: „Zawieram z wami przymierze — tak jak mój Ojciec zawarł przymierze ze mną — co do królestwa” (22:20, 29). Tej samej nocy, gdy Jezus modli się na Górze Oliwnej, ‛ukazuje mu się anioł z nieba i go umacnia. On zaś, cierpiąc mękę, modli się tym żarliwiej; i jego pot staje się jak krople krwi spadające na ziemię’. Napięcie rośnie, kiedy zdrajca Judasz przyprowadza tłum mający pojmać Jezusa. Uczniowie wołają: „Panie, czy mamy uderzyć mieczem?” Jeden z nich odcina ucho niewolnikowi arcykapłana, lecz Jezus ich gani i uzdrawia rannego (22:43, 44, 49).

27. (a) W jakiej sytuacji zawodzi Piotr? (b) O co oskarża się Jezusa i w jakich okolicznościach zostaje on osądzony i skazany?

²⁷ Jezus zostaje zaprowadzony do domu arcykapłana na przesłuchanie. Noc jest chłodna i Piotr siada z grupą ludzi przy ognisku. Trzykrotnie spotyka się z zarzutem, że należy do naśladowców Jezusa, i trzykrotnie się tego wypiera. Wtem pieje kogut. Pan odwraca się i spogląda na Piotra, który przypomniawszy sobie, iż Jezus mu to przepowiedział,  wychodzi na zewnątrz i gorzko płacze. Jezusa zaciągają do sali Sanhedrynu, a potem przed Piłata, gdzie jest oskarżany o to, że podburza naród, zabrania płacić podatki, „o sobie zaś mówi, że jest Chrystusem, królem”. Dowiedziawszy się, iż Jezus jest Galilejczykiem, Piłat posyła go do Heroda, który przypadkowo przebywa w tym czasie w Jerozolimie. Herod i jego straże wyśmiewają Jezusa, po czym odstawiają go z powrotem na sąd w obecności tłumu rozwścieczonych ludzi. Piłat ‛zdaje Jezusa na ich wolę’ (23:2, 25).

28. (a) Co Jezus obiecuje złoczyńcy, który w niego wierzy? (b) Co zanotował Łukasz na temat śmierci, pogrzebu i zmartwychwstania Jezusa?

²⁸ Śmierć, zmartwychwstanie oraz wniebowstąpienie Jezusa (23:26 do 24:53). Jezus zostaje zawieszony na palu między dwoma złoczyńcami. Jeden z nich mu urąga, drugi jednak okazuje wiarę i prosi, by pamiętał o nim w swym Królestwie. Jezus obiecuje: „Zaprawdę mówię ci dzisiaj: Będziesz ze mną w Raju” (23:43). Niespodziewanie zapada ciemność, zasłona sanktuarium rozdziera się przez środek, Jezus zaś woła: „Ojcze, w twoje ręce powierzam ducha mego”. W tym momencie wydaje ostatnie tchnienie, jego ciało zostaje zdjęte i złożone w grobowcu wykutym w skale. Pierwszego dnia tygodnia do grobu przychodzą kobiety, które przywędrowały z Jezusem z Galilei, lecz nie mogą znaleźć jego ciała. Tak jak sam przepowiedział, trzeciego dnia powstał z martwych! (23:46).

29. Jakimi radosnymi informacjami kończy się Ewangelia według Łukasza?

²⁹ Jezus ukazuje się dwom uczniom na drodze do Emaus, ale nie daje się im rozpoznać. Nawiązuje do swych cierpień i tłumaczy im Pisma. Nagle go poznają, on jednak znika. Uczniowie rozmawiają teraz między sobą: „Czyż nasze serca nie płonęły, gdy w drodze do nas mówił i w pełni objaśniał nam Pisma?” Pośpiesznie wracają do Jerozolimy, by zrelacjonować to innym uczniom. Kiedy jeszcze o tym wszystkim opowiadają, pojawia się wśród nich Jezus. Są tak uradowani i zdumieni, że wprost nie mogą w to uwierzyć. Wówczas on ‛całkowicie otwiera im umysł, żeby pojęli’ na podstawie Pism znaczenie tego, co się zdarzyło. Łukasz kończy swą Ewangelię opisem wniebowstąpienia Jezusa (24:32, 45).

DLACZEGO POŻYTECZNA

30, 31. (a) Jak Łukasz umacnia zaufanie do Pism Hebrajskich jako do natchnionych wypowiedzi Bożych? (b) Jakie słowa Jezusa podkreślające znaczenie Pism Hebrajskich przytacza Łukasz?

³⁰ Dobra nowina „według Łukasza” umacnia zaufanie do Słowa Bożego i ugruntowuje wiarę, pomagając w ten sposób trwać pomimo ciosów zadawanych przez nieprzyjazny świat. Łukasz podaje wiele przykładów dokładnego spełniania się Pism Hebrajskich. Ukazawszy Jezusa przedstawiającego swą misję słowami z Księgi Izajasza, zdaje się traktować to jako temat całej Ewangelii (Łuk. 4:17-19; Izaj. 61:1, 2). Jezus cytował Proroków również w wielu innych sytuacjach. Przytaczał też fragmenty Prawa, na przykład gdy dawał odpór kuszącemu go Diabłu, oraz Psalmów, gdy zapytał przeciwników: „Jak to jest, że mówią, iż Chrystus jest synem Dawida?” Sprawozdanie Łukasza zawiera także wiele innych cytatów z Pism Hebrajskich (Łuk. 4:4, 8, 12; 20:41-44; Powt. Pr. 8:3; 6:13, 16; Ps. 110:1).

³¹ Kiedy Jezus wjeżdżał do Jerozolimy na źrebięciu, zgodnie z Księgą Zachariasza 9:9, tłumy witały go radośnie, odnosząc do niego słowa z Psalmu 118:26 (Łuk. 19:35-38). W pewnym miejscu dwa wersety z tej Ewangelii obejmują aż sześć szczegółów haniebnej śmierci Jezusa i jego zmartwychwstania, proroczo zapowiedzianych w Pismach Hebrajskich (Łuk. 18:32, 33; Ps. 22:7; Izaj. 50:6; 53:5-7; Jon. 1:17). Jeszcze po swym zmartwychwstaniu Jezus dobitnie przypomniał uczniom o doniosłym znaczeniu całych Pism Hebrajskich. „I rzekł do nich: ‚To są moje słowa, które wam powiedziałem, gdy jeszcze byłem z wami, że musi się spełnić wszystko, co o mnie napisano w Prawie Mojżeszowym i u Proroków, i w Psalmach’. Wtedy całkowicie otworzył im umysł, żeby pojęli znaczenie Pism” (Łuk. 24:44, 45). Podobnie jak tamci pierwsi uczniowie Jezusa Chrystusa, my także możemy zostać oświeceni i zyskać silną wiarę dzięki analizowaniu wydarzeń będących spełnieniem Pism Hebrajskich, tak dokładnie opisanych przez Łukasza oraz innych pisarzy Chrześcijańskich Pism Greckich.

32. Jak sprawozdanie Łukasza kieruje uwagę na Królestwo i jaki my winniśmy mieć stosunek do Królestwa?

³² W całym sprawozdaniu Łukasz niezmiennie kieruje uwagę czytelnika na Królestwo Boże. Od samego początku księgi — gdzie opisał, jak anioł obiecuje Marii, iż urodzi ona dziecko, które ‛będzie królować nad domem Jakuba na wieki, a jego królestwu nie będzie końca’ — aż po końcowe rozdziały, zawierające słowa Jezusa o objęciu apostołów przymierzem co do Królestwa, Łukasz uwypukla nadzieję na Królestwo (1:33; 22:28, 29). Opisuje, jak Jezus przewodził głoszeniu o Królestwie i jak wysłał do tej pracy 12 apostołów, a potem 70 uczniów (4:43; 9:1, 2; 10:1, 8, 9). Aby wejść do Królestwa, trzeba skoncentrować na nim swoje wysiłki, co Jezus wyraźnie uwypuklił, mówiąc: „Niech umarli grzebią swych umarłych, ty zaś idź i rozgłaszaj królestwo Boże” oraz: „Żaden człowiek, który przyłożył rękę do pługa, a ogląda się wstecz, nie nadaje się do królestwa Bożego” (9:60, 62).

33. Podaj przykłady ukazujące, jak Łukasz kładzie nacisk na modlitwę. Jaką możemy z tego wyciągnąć naukę?

³³ Łukasz kładzie też nacisk na modlitwę. Jego Ewangelia wyróżnia się pod tym względem.  Donosi on, że gdy Zachariasz przebywał w świątyni, na zewnątrz modliło się mnóstwo ludu, że narodziny Jana Chrzciciela były odpowiedzią na błagania o dziecko i że prorokini Anna modliła się dniem i nocą. Opisuje też, jak Jezus modlił się w czasie chrztu, przez całą noc poprzedzającą wybór 12 apostołów oraz podczas przemienienia. Uczniów swych napominał, „żeby się zawsze modlili i nie ustawali”, co zilustrował przykładem wytrwałej wdowy, która tak długo błagała sędziego, aż uzyskała sprawiedliwość. Tylko Łukasz opowiada o tym, że uczniowie chcieli nauczyć się modlić od Jezusa oraz że gdy on sam modlił się na Górze Oliwnej, anioł dodał mu sił; ponadto jedynie Łukasz notuje słowa ostatniej modlitwy Jezusa: „Ojcze, w twoje ręce powierzam ducha mego” (1:10, 13; 2:37; 3:21; 6:12; 9:28, 29; 18:1-8; 11:1; 22:39-46; 23:46). Podobnie jak w czasach, w których Łukasz spisał Ewangelię, również dziś wszyscy spełniający wolę Bożą muszą korzystać z modlitwy, by krzepić swe siły.

34. Jakie przymioty Jezusa uwydatnia Łukasz, stawiając je chrześcijanom za przykład?

³⁴ Dzięki wnikliwości Łukasza, a także jego lekkiemu, obrazowemu stylowi, nauki Jezusa tchną ciepłem i życiem. Miłość, życzliwość, miłosierdzie i współczucie Jezusa wobec słabych, uciskanych i poniewieranych jaskrawo kontrastują z zimną, formalistyczną, małostkową i obłudną religijnością uczonych w piśmie i faryzeuszy (4:18; 18:9). Jezus stale udziela zachęt i pomocy biedakom, jeńcom, ślepym i zdruzgotanym, dając wspaniały przykład tym, którzy starają się ‛podążać dokładnie jego śladami’ (1 Piotra 2:21).

35. Dlaczego możemy być naprawdę wdzięczni Jehowie za to, że pobudził Łukasza do spisania Ewangelii?

³⁵ Jezus, doskonały, czyniący cuda Syn Boży, serdecznie troszczył się o uczniów i wszystkich ludzi szczerego serca. Podobnie my powinniśmy dokładać starań, by pełnić naszą służbę z miłością — „dzięki tkliwemu współczuciu naszego Boga” (Łuk. 1:78). Pod tym względem dobra nowina „według Łukasza” jest wyjątkowo pożyteczna i przydatna. Możemy być naprawdę wdzięczni Jehowie za to, że natchnął Łukasza, „umiłowanego lekarza”, do sporządzenia dokładnego i niezwykle pokrzepiającego sprawozdania, wskazującego na wybawienie za pośrednictwem Królestwa pod władzą Jezusa Chrystusa, „Bożego narzędzia wybawienia” (Kol. 4:14; Łuk. 3:6).

[Przypisy]

[Pytania do studium]