Studia o natchnionych Pismach oraz ich pochodzeniu

Studium 1

Wycieczka po Ziemi Obiecanej

Krainy i środowisko geograficzne: góry i doliny, rzeki i jeziora oraz klimat, gleba i różnorodność szaty roślinnej.

1. (a) Dlaczego nazwa „Ziemia Obiecana” jest bardzo trafna? (b) O jakiej wspaniałej przyszłości możemy rozmyślać, zapoznając się z geografią tej ziemi?

 GRANICE starożytnej Ziemi Obiecanej zakreślił Jehowa Bóg (Wyjścia 23:31; Liczb 34:1-12; Joz. 1:4). Przez wieki obszar ten niektórzy zwali Palestyną od łacińskiej nazwy Palaestina i greckiej Palaistíne. Tę ostatnią zaczerpnięto z hebrajskiego Pelészet. W Pismach Hebrajskich wyraz ów tłumaczony jest na „Filistea” i odnosi się tylko do ziemi Filistynów, będących wrogami ludu Bożego (Wyjścia 15:14). Ponieważ jednak Jehowa obiecał tę ziemię wiernemu Abrahamowi i jego potomkom, więc nazwa „Ziemia Obiecana” jest niewątpliwie najbardziej stosowna (Rodz. 15:18; Powt. Pr. 9:27, 28; Hebr. 11:9). Kraina ta odznacza się niezwykłym zróżnicowaniem środowiska geograficznego — na tym małym skrawku ziemi można podziwiać najróżniejsze formy terenu i osobliwości spotykane na całym globie. Jeżeli Jehowa mógł w dawnych czasach dać swym świadkom w dziedzictwo taką obiecaną przez siebie ziemię — z całą jej urzekającą różnorodnością — to w nowym świecie na pewno też potrafi uradować swych oddanych czcicieli wspaniałym ogólnoziemskim rajem, który będą zdobić góry, doliny, rzeki i jeziora. Udajmy się więc w wyobraźni na wycieczkę po Ziemi Obiecanej i zapoznajmy się z jej geografią. *

OBSZAR

2. Jaką część Ziemi Obiecanej i jakie dodatkowe tereny zasiedlili Żydzi?

² Zgodnie z granicami wytyczonymi przez Boga, a opisanymi w Księdze Liczb 34:1-12, ziemię obiecaną Izraelowi stanowił wąski pas terenu. Długość jej, mierzona z północy na południe, wynosiła niecałe 500 kilometrów, a przeciętna szerokość około 60 kilometrów. Cały ten obiecany obszar Izraelici zdobyli dopiero za panowania Dawida i Salomona, którzy podporządkowali sobie wiele zamieszkujących go ludów. Teren rzeczywiście zasiedlony przez Żydów ciągnął się od Dan do Beer-Szeby (jak go często opisywano) — z północy na południe jakieś 240 kilometrów (1 Król. 4:25). W poprzek kraju odległość od Karmelu do Morza Galilejskiego wynosi około 50 kilometrów, a na południu, gdzie linia brzegowa Morza Śródziemnego stopniowo skręca na południowy zachód — od Gazy do Morza Martwego jest ponad 80 kilometrów. Zamieszkany teren na zachód od Jordanu miał zaledwie 15 000 kilometrów kwadratowych. Jednakże Izraelici osiedlili się też po wschodniej stronie Jordanu (pierwotnie nie objętej obiecanymi granicami), toteż całe zajęte przez nich terytorium miało w sumie blisko 26 000 kilometrów kwadratowych.

PODZIAŁ ZIEMI OBIECANEJ

3. Na podstawie mapy „Regiony geograficzne Ziemi Obiecanej” oraz tego akapitu wymień kolejno: (a) równiny na zachód od Jordanu, (b) górzyste regiony na zachód od Jordanu, (c) góry i płaskowyże na wschód od Jordanu.

³ Podczas naszej podróży po Ziemi Obiecanej zwiedzimy wymienione poniżej regiony geograficzne, na jakie w sposób naturalny ona się dzieli. Podany tu opis jest kluczem do załączonej mapy, na której zaznaczono przybliżone granice omawianych obszarów.

  Regiony geograficzne:

 A. Wybrzeże Morza Wielkiego (Joz. 15:12)

 B. Równiny na zachód od Jordanu

 1. Równina Aszera (Sędz. 5:17)

 2. Pobrzeże Dor (Joz. 12:23)

 3. Równina Szaron (1 Kron. 5:16; Pieśń 2:1)

 4. Równina Filistyńska (Rodz. 21:32; Wyjścia 13:17)

 5. Centralna dolina wschód-zachód

 a. Równina Megiddo (Ezdrelon) (2 Kron. 35:22)

 b. Nizina Jizreel (Sędz. 6:33)

 C. Górzyste regiony na zachód od Jordanu

 1. Wzgórza Galilei (Joz. 20:7; Izaj. 9:1)

 2. Karmel (1 Król. 18:19, 20, 42)

 3. Wzgórza Samarii (Jer. 31:5; Am. 3:9)

 4. Szefela (Joz. 11:2; Sędz. 1:9)

 5. Wyżyna Judzka (Joz. 11:21)

 6. Pustkowie Judzkie (Jeszimon) (Sędz. 1:16; 1 Sam. 23:19)

 7. Negeb (Rodz. 12:9; Liczb 21:1)

 8. Pustkowie Paran (Rodz. 21:21; Liczb 13:1-3)

 D. Wielka Araba (Rów Jordanu) (2 Sam. 2:29; Jer. 52:7)

 1. Kotlina Chule

 2. Okolice Morza Galilejskiego (Mat. 14:34; Jana 6:1)

 3. Okręg Doliny Jordanu (Al-Ghor) (1 Król. 7:46; 2 Kron. 4:17; Łuk. 3:3)

 4. Morze Słone (Martwe lub Araby) (Liczb 34:3; Powt. Pr. 4:49; Joz. 3:16)

 5. Araba (na południe od Morza Słonego) (Powt. Pr. 2:8)

 E. Góry i płaskowyże na wschód od Jordanu (Joz. 13:9, 16, 17, 21; 20:8)

 1. Baszan (1 Kron. 5:11; Ps. 68:15)

 2. Gilead (Joz. 22:9)

 3. Ziemia Ammonitów i Moabitów (Joz. 13:25; 1 Kron. 19:2; Powt. Pr. 1:5)

 4. Płaskowyż Edomu (Liczb 21:4; Sędz. 11:18)

 F. Góry Libanu (Joz. 13:5).

A. WYBRZEŻE MORZA WIELKIEGO

4. Czym się charakteryzuje wybrzeże morskie i jego klimat?

⁴ Rozpocznijmy naszą wycieczkę od zachodniego wybrzeża, ciągnącego się wzdłuż pięknego, lazurowego Morza Śródziemnego. Ze względu na rozległe pasma wydm na południe od góry Karmel jest tylko jedno dobre miejsce nadające się na przystań, mianowicie Joppa (Jaffa), ale na północ od Karmelu jest ich kilka. Fenicjanie, którzy mieszkali w tej części wybrzeża, zasłynęli z podróży morskich. Na słonecznym wybrzeżu panuje przyjemny klimat, a przeciętna temperatura roczna wynosi 19°C, choć lato bywa bardzo gorące — na przykład w Gazie notuje się w ciągu dnia przeciętnie 34°C.

B-1 RÓWNINA ASZERA

5, 6. Opisz krótko: (a) Równinę Aszera, (b) pobrzeże Dor.

⁵ Ta przybrzeżna równina ciągnie się 40 kilometrów na północ od góry Karmel. W najszerszym miejscu ma 13 kilometrów i wchodzi w skład ziemi przydzielonej plemieniu Aszera (Joz. 19:24-30). Był to urodzajny pas równinny, który dostarczał żywności na królewski stół Salomona (Rodz. 49:20; 1 Król. 4:7, 16).

B-2 POBRZEŻE DOR

⁶ Ta wąska równina graniczy z pasmem Karmelu na długości około 30 kilometrów. Ma tylko niecałe 4 kilometry szerokości. Chodzi właściwie o pas lądu między Karmelem a wybrzeżem Morza Śródziemnego. W południowej części leżało portowe miasto Dor (poźniej Dora), od którego w kierunku południowym zaczynały się wydmy. Ze wzgórz za miastem sprowadzano wyborną żywność na uczty Salomona. Pełnomocnik, który nad tym czuwał, poślubił jedną z jego córek (1 Król. 4:7, 11).

B-3 RÓWNINA SZARON

7. (a) Co powiedziano w pewnym proroctwie o Szaronie i dlaczego? (b) Jak ten region był wykorzystywany w czasach Hebrajczyków?

⁷ Ze względu na przysłowiowe piękno tamtejszych kwiatów Izajasz słusznie wspomina o Szaronie w proroczej wizji odrodzonej ziemi Izraela (Izaj. 35:2). Jest to urodzajna, dobrze nawodniona równina. Ma 15—20 kilometrów szerokości i około 65 kilometrów długości — od pobrzeża Dor w kierunku południowym. W dawnych czasach w północnej części Szaronu rosły lasy dębowe. Po żniwach wypasano tam liczne stada. Za panowania Dawida trzymano tam stada należące do króla (1 Kron. 27:29). Obecnie na tym obszarze rosną rozległe gaje cytrusowe.

B-4 RÓWNINA FILISTYŃSKA

8. Gdzie leży Równina Filistyńska i czym się charakteryzuje?

⁸ Leży ona na południe od równiny Szaron — rozciąga się jakieś 80 kilometrów wzdłuż wybrzeża i niecałe 25 kilometrów w głąb kraju (1 Król. 4:21). Nadbrzeżne wydmy niekiedy ciągną się nawet 6 kilometrów w głąb lądu. Ta falista równina, przypominająca miejscami step, leży na wysokości od 30 metrów n.p.m. aż do 200 na południu, w okolicach Gazy. Gleba jest żyzna, ale opady nie są zbyt obfite, toteż zawsze istnieje tam niebezpieczeństwo suszy.

 B-5 CENTRALNA DOLINA WSCHÓD-ZACHÓD

9. (a) Z jakich dwóch części składa się centralna dolina wschód-zachód i jakie miała praktyczne znaczenie? (b) Na podstawie załączonych przekrojów omów ogólną topografię Ziemi Obiecanej.

⁹ Dolina ta dzieli się na dwie części: równinę Megiddo (czyli Ezdrelon) na zachodzie oraz nizinę Jizreel na wschodzie (2 Kron. 35:22; Sędz. 6:33). Cała ta centralna dolina ułatwiała podróżowanie w poprzek kraju — od Rowu Jordanu do brzegów Morza Śródziemnego — i stała się ważnym szlakiem handlowym. Równinę Megiddo przecina koryto potoku Kiszon, który przesmykiem między górą Karmel a wzgórzami Galilei wypływa na Równinę Aszera, stamtąd zaś uchodzi do Morza Śródziemnego. W miesiącach letnich ten niepokaźny strumień niemal całkowicie wysycha, ale w innych okresach wzbiera i staje się rwącą rzeką (Sędz. 5:21).

10. (a) Opisz nizinę Jizreel. (b) Jakie wydarzenia biblijne tu się rozegrały?

¹⁰ Z niziny Jizreel woda odpływa na południowy wschód w kierunku Jordanu. Nizina ta tworzy korytarz mający przeszło 3 kilometry szerokości i prawie 19 kilometrów długości. Z wysokości ponad 90 metrów n.p.m. równomiernie opada do około 120 metrów p.p.m. w pobliżu Bet-Szean. Cała centralna dolina jest bardzo żyzna, a w części nazywanej Jizreel ziemia należy do najurodzajniejszych w kraju. Samo określenie Jizreel znaczy „Bóg zasieje nasienie” (Oz. 2:22). Pismo Święte podkreśla, że jest to obszar piękny i przyjemny (Rodz. 49:15). Zarówno Megiddo, jak i Jizreel miały znaczenie strategiczne w bitwach toczonych przez Izraela z okolicznymi narodami; właśnie tutaj walczyli Barak, Gedeon, król Saul i Jehu (Sędz. 5:19-21; 7:12; 1 Sam. 29:1; 31:1, 7; 2 Król. 9:27).

C-1 WZGÓRZA GALILEI

11, 12. (a) Jaką rolę odegrała Galilea w służbie publicznej Jezusa i kto stąd pochodził? (b) Porównaj Górną Galileę z Dolną.

¹¹ W południowej części tego regionu (oraz w okolicach Morza Galilejskiego) Jezus spędził większość czasu poświęconego na świadczenie o imieniu i Królestwie Jehowy (Mat. 4:15-17; Marka 3:7). Stąd pochodziła też większość naśladowców Jezusa, w tym całe grono 11 wiernych apostołów (Dzieje 2:7). Na owym obszarze, nazywanym czasami Dolną Galileą, najwyższe wzniesienia nie przekraczają 600 metrów wysokości, a krajobraz jest naprawdę wspaniały. Tej uroczej krainie nie grozi spustynnienie, gdyż od jesieni do wiosny padają tu deszcze. Wiosną wszystkie stoki okrywają się kwieciem, a w każdej kotlinie rosną bujne łany zbóż. Na małych płaskowyżach nie brakuje żyznej ziemi ornej, a zbocza wzgórz idealnie się nadają pod uprawę drzew oliwnych i winorośli. Leżą tu słynne biblijne miasteczka — Nazaret, Kana i Nain (Mat. 2:22, 23; Jana 2:1; Łuk. 7:11). Okolice te stanowiły dla Jezusa niewyczerpaną skarbnicę tematów do przypowieści (Mat. 6:25-32; 9:37, 38).

¹² W części północnej, czyli w Górnej Galilei, wzniesienia osiągają wysokość ponad 1100 metrów n.p.m. i właściwie tworzą podgórze Libanu. Górna Galilea jest niezbyt gościnna, smagają ją wiatry i ulewy. W czasach biblijnych zachodnie stoki były gęsto zalesione. Region ten został przydzielony plemieniu Naftalego (Joz. 20:7).

C-2 KARMEL

13. (a) Czym jest Karmel? (b) Co o nim mówi Biblia?

¹³ Grzbiet góry Karmel opada majestatycznie aż do Morza Śródziemnego. Karmel to w rzeczywistości pasmo wzgórz długości blisko 50 kilometrów, które osiąga wysokość 545 metrów n.p.m. Ciągnie się od wzgórz Samarii do Morza Śródziemnego, a pełen wdzięku i piękna przylądek, którym główny grzbiet kończy się na północnym zachodzie, pozostawia niezapomniane wrażenie (Pieśń 7:5). Karmel znaczy „sad” i nazwa taka rzeczywiście pasuje do tej żyznej wyniosłości, przyozdobionej słynnymi winnicami, drzewami owocowymi i oliwnymi. W Księdze Izajasza 35:2 posłużyła ona za symbol chwały i urodzaju odrodzonej ziemi Izraela: „Dana jej będzie (...) wspaniałość Karmelu”. To tutaj Eliasz rzucił wyzwanie kapłanom Baala, tu też „spadł ogień Jehowy” na dowód Jego wyższości i ze szczytu właśnie tej góry Eliasz dostrzegł chmurkę, z której potem lunął deszcz, w cudowny sposób kładąc kres suszy w Izraelu (1 Król. 18:17-46).

C-3 WZGÓRZA SAMARII

14. Które plemiona osiedliły się wśród wzgórz Samarii i co można z powodzeniem tu uprawiać?

¹⁴ Południowa część tej krainy jest bardziej górzysta i osiąga na wschodzie wysokość ponad 900 metrów n.p.m. (1 Sam. 1:1). Opady są tu obfitsze i pewniejsze niż w Judzie, leżącej dalej na południu. Obszar ten zasiedlili potomkowie Efraima, młodszego syna Józefa. Północna część tego regionu, przydzielona połowie plemienia Manassesa (starszego syna Józefa), obejmuje kotliny i niewielkie równiny otoczone wzgórzami. Wzgórza te nie są zbyt urodzajne, ale dzięki licznym tarasom zbudowanym na niższych partiach stoków rosną tam winnice i gaje oliwne (Jer. 31:5). Natomiast większe kotliny wyśmienicie się nadają do celów rolniczych, na przykład pod uprawę zbóż. W czasach biblijnych było tu wiele miast. W okresie istnienia królestwa północnego plemię Manassesa zaopatrywało trzy kolejne stolice: Szechem, Tircę i Samarię; w końcu od nazwy tej ostatniej cały region zaczęto nazywać Samarią (1 Król. 12:25; 15:33; 16:24).

15. (a) Jak na regionie Samarii spełniły się słowa błogosławieństwa, którego Mojżesz udzielił Józefowi? (b) Jakiego dalszego błogosławieństwa dostąpiła ta kraina za czasów Jezusa?

 ¹⁵ Na ziemi tej rzeczywiście spełniły się słowa błogosławieństwa, którego Mojżesz udzielił Józefowi. „Co się tyczy Józefa, rzekł: ‚Niech jego ziemia będzie stale błogosławiona przez Jehowę wybornymi rzeczami z nieba, rosą, (...) i wybornymi rzeczami, plonami słońca, i wybornymi rzeczami, urodzajem miesięcy księżycowych, i tym, co najwyborniejsze z gór wschodu, i wybornymi rzeczami wzgórz istniejących po czas niezmierzony’” (Powt. Pr. 33:13-15). Była to naprawdę urzekająca kraina — kraina gęsto zalesionych gór i urodzajnych dolin, w której powstało wiele bogatych i ludnych miast (1 Król. 12:25; 2 Kron. 15:8). W późniejszych czasach w Samarii głosił Jezus i jego uczniowie, a chrystianizm znalazł tam sporo zwolenników (Jana 4:4-10; Dzieje 1:8; 8:1, 14).

C-4 SZEFELA

16. (a) Czym się wyróżnia Szefela? (b) Jakie znaczenie miała w czasach biblijnych?

¹⁶ Wprawdzie nazwa Szefela znaczy „nizina”, ale właściwie jest to kraina wzgórz, pocięta licznymi dolinami biegnącymi ze wschodu na zachód, a jej wysokość w południowej części dochodzi mniej więcej do 450 metrów n.p.m. (2 Kron. 26:10). Wznosi się od nadbrzeżnej Równiny Filistyńskiej w kierunku wschodnim i za nizinę można ją uznać tylko w porównaniu z jeszcze wyższym masywem Wyżyny Judzkiej, leżącej dalej na wschodzie (Joz. 12:8). Na wzniesieniach niegdyś porosłych sykomorami pielęgnuje się obecnie winnice i gaje oliwne (1 Król. 10:27). Zbudowano tam wiele miast. W historii biblijnej Szefela stanowiła strefę buforową między Izraelem a Filistynami i wszelkimi innymi napastnikami, którzy próbowali wtargnąć do Judy od strony równiny nadbrzeżnej (2 Król. 12:17; Abd. 19).

C-5 WYŻYNA JUDZKA

17. (a) Co rosło na Wyżynie Judzkiej w czasach biblijnych i jak to wygląda obecnie? (b) Czemu sprzyjało ukształtowanie terenu w Judzie?

¹⁷ Jest to górzysty obszar długości około 80 kilometrów i szerokości mniej więcej 30 kilometrów, osiągający wysokość od 600 do przeszło 1000 metrów n.p.m. W czasach biblijnych rosły tu lasy dostarczające budulca, a wzgórza i doliny, zwłaszcza po stronie zachodniej, pokryte były łanami zbóż, drzewami oliwnymi i winnicami. Teren ten zapewniał Izraelowi mnóstwo wybornego ziarna, oliwy i wina. Od tamtych czasów tutejsze lasy wytrzebiono — szczególnie wokół Jerozolimy, toteż okolica ta wydaje się dziś dość jałowa. Zimą w wyższych partiach masywu centralnego, na przykład w Betlejem, pada nieraz śnieg. W starożytności Judę uważano za dobre miejsce do budowy miast i twierdz, a w burzliwych czasach ludzie mogli szukać schronienia po prostu w górach (2 Kron. 27:4).

18. (a) Kiedy Jerozolima stała się stolicą Izraela i Judy? (b) Co interesującego można powiedzieć o tym mieście?

¹⁸ Wyjątkową rolę w historii Judy i Izraela odegrała Jerozolima, zwana też Syjonem od nazwy swej twierdzy (Ps. 48:1, 2). Pierwotnie było to kananejskie miasto Jebus, górujące nad połączeniem dwóch dolin — Hinnoma i Kidron. Odkąd Dawid podbił owo miasto i uczynił je swą stolicą, było rozbudowywane w kierunku północno-zachodnim i objęło w końcu także dolinę Tyropeon. Z czasem Dolinę Hinnoma zaczęto nazywać Gehenną. Żydzi składali w niej bałwochwalcze ofiary, toteż uznano ją za nieczystą i przekształcono w śmietnisko, gdzie wrzucano odpadki oraz trupy nikczemnych przestępców (2 Król. 23:10; Jer. 7:31-33). Płonący tam ogień stał się symbolem całkowitej zagłady (Mat. 10:28; Marka 9:47, 48). Ponieważ Jerozolima zaopatrywała się w wodę pitną z niezbyt obfitej sadzawki Siloam, położonej po zachodniej stronie doliny Kidron, Ezechiasz zabezpieczył do niej dostęp, budując zewnętrzny mur ochronny, dzięki czemu znalazła się w obrębie miasta (Izaj. 22:11; 2 Kron. 32:2-5).

C-6 PUSTKOWIE JUDZKIE (JESZIMON)

19. (a) Dlaczego nazwa Jeszimon jest trafna? (b) Jakie wydarzenia biblijne się tu rozegrały?

¹⁹ Pustkowie Judzkie (Pustynia Judzka) nazywane jest też w Biblii Jeszimon, co znaczy „pustynia” (1 Sam. 23:19, przypis w NW). Jakże wymowna i trafna jest ta nazwa! Pustkowie to tworzą nagie i urwiste wschodnie zbocza kredowej Wyżyny Judzkiej, które na przestrzeni 24 kilometrów obniżają się o 1000 metrów, a nad samym Morzem Martwym opadają ku niemu ścianą pobrużdżonych urwisk. Na Jeszimonie poza nielicznymi osiedlami nie ma żadnych miast. Tutaj właśnie uciekł Dawid przed królem Saulem, między tym pustkowiem a Jordanem głosił Jan Chrzciciel i właśnie do tej krainy odszedł Jezus, aby przez 40 dni pościć (1 Sam. 23:14; Mat. 3:1; Łuk. 4:1). *

C-7 NEGEB

20. Opisz teren Negebu.

²⁰ Na południe od Wyżyny Judzkiej leży Negeb, gdzie przez wiele lat mieszkali patriarchowie Abraham i Izaak (Rodz. 13:1-3; 24:62). Południową część tego obszaru Biblia nazywa też „pustkowiem Cin” (Joz. 15:1). Półjałowy Negeb rozpościera się od okolic Beer-Szeby na północy do Kadesz-Barnea na południu (Rodz. 21:31; Liczb 13:1-3, 26; 32:8). Od strony wzgórz Judy teren się obniża, tworząc szereg grzbietów, które ciągną się w kierunku wschodnim i zachodnim i stanowią naturalną barierę utrudniającą handel, ale też najazd od południa. Od wzgórz w swej wschodniej części Negeb opada ku pustynnej  równinie nadbrzeżnej na zachodzie. Pomijając okolice niektórych dolin okresowych potoków, latem ziemia przypomina jałową pustynię. Wodę można jednak uzyskać z wykopanych studni (Rodz. 21:30, 31). Dzisiejsze państwo Izrael nawadnia i eksploatuje pewne rejony Negebu. Jego południowo-zachodnią granicę wyznaczała „rzeka egipska”, która stanowiła zarazem część południowej granicy Ziemi Obiecanej (Rodz. 15:18).

C-8 PUSTKOWIE PARAN

21. Gdzie leży pustkowie Paran i jaką rolę odegrało w dziejach biblijnych?

²¹ Na południe od Negebu z pustkowiem Cin łączy się pustkowie Paran. Izraelici przemierzyli je w drodze z Synaju do Ziemi Obiecanej i stąd właśnie Mojżesz wyprawił 12 zwiadowców (Liczb 12:16 do 13:3).

D. WIELKA ARABA (RÓW JORDANU)

22. Na podstawie mapy i przekrojów (strony 272, 273) oraz informacji zawartych w tym akapicie opisz krótko główne fragmenty rowu zapadliskowego Araba i ich położenie w stosunku do okolicy.

²² Wielki Rów Tektoniczny należy do najbardziej niezwykłych formacji na ziemi. Jego fragment przecinający Ziemię Obiecaną z północy na południe jest w Biblii nazwany „Arabą” (Joz. 18:18). W Księdze 2 Samuela 2:29 owo zapadlisko w skorupie ziemskiej określono mianem wąwozu. Na północ od niego wznosi się góra Hermon (Joz. 12:1). Począwszy od jej podnóża ten rów tektoniczny szybko się obniża w kierunku południowym do około 800 metrów poniżej poziomu morza na dnie Morza Martwego. Za południowym krańcem Morza Martwego Araba ciągnie się dalej i mniej więcej w połowie drogi między Morzem Martwym a zatoką Akaba podnosi się na wysokość ponad 200 metrów n.p.m. Następnie znowu raptownie opada i pogrąża się w ciepłych wodach wschodniej odnogi Morza Czerwonego. Załączone przekroje topograficzne pokazują położenie Rowu Jordanu w stosunku do otaczającego go terenu.

D-1 KOTLINA CHULE

23. Co w czasach biblijnych działo się w kotlinie Chule?

²³ Od podnóża góry Hermon Rów Jordanu obniża się gwałtownie o jakieś 500 metrów i wpada do kotliny Chule, leżącej mniej więcej na poziomie morza. Jest ona dobrze nawodniona i nawet w gorących miesiącach letnich pokrywa ją piękna zieleń. Osiedlili się tu Danici i w mieście Dan od czasów sędziów aż do końca istnienia dziesięcioplemiennego królestwa Izraela uprawiali bałwochwalczy kult (Sędz. 18:29-31; 2 Król. 10:29). W Cezarei Filipowej, miasteczku położonym niedaleko starożytnego Dan, Jezus potwierdził wobec swych uczniów, że jest Chrystusem, a na pobliskiej górze Hermon, jak wielu uważa, sześć dni później nastąpiło przemienienie. Za kotliną Chule Rów Jordanu dalej opada w kierunku Morza Galilejskiego, położonego około 210 metrów p.p.m. (Mat. 16:13-20; 17:1-9).

D-2 OKOLICE MORZA GALILEJSKIEGO

24. (a) Jak jeszcze nazwano w Biblii Morze Galilejskie? (b) Jak wyglądały jego okolice za czasów Jezusa?

²⁴ Morze Galilejskie (Jezioro Galilejskie) i jego okolice są naprawdę zachwycające. * Zainteresowanie tym regionem dodatkowo rozbudza fakt, że rozegrało się tu wiele wydarzeń związanych ze służbą Jezusa (Mat. 4:23). Jezioro to znane jest też pod nazwą Genezaret lub Kinneret albo Morze Tyberiadzkie (Łuk. 5:1; Joz. 13:27; Jana 21:1). Kształtem przypomina ono serce, ma prawie 21 kilometrów długości, a w najszerszym miejscu rozciąga się na jakieś 11 kilometrów. Ów zbiornik wodny ma ważne znaczenie dla całego kraju. Niemal z każdej strony jest szczelnie otoczony wzgórzami. Ponieważ tafla jeziora znajduje się jakieś 210 metrów p.p.m., zimy są tu przyjemne i ciepłe, a lata — bardzo długie i gorące. Za czasów Jezusa było ono ośrodkiem dobrze rozwiniętego rybołówstwa, a nad jego brzegiem lub w pobliżu leżały kwitnące miasta: Chorazyn, Betsaida, Kafarnaum i Tyberiada. Spokojne wody jeziora mogą nagle zostać wzburzone przez gwałtowny wicher (Łuk. 8:23). Na północnym zachodzie leży mała trójkątna równina, Genezaret. Gleba jest tam żyzna i rodzi niemal wszystkie płody znane w Ziemi Obiecanej. Wiosną wesoło ubarwione stoki promienieją wspaniałością niespotykaną w żadnej innej krainie Izraela. *

D-3 OKRĘG DOLINY JORDANU (AL-GHOR)

25. Jak wygląda Dolina Jordanu?

²⁵ Ta opadająca dolina przypominająca wąwóz także jest nazywana „Arabą” (Powt. Pr. 3:17). Dzisiejsi Arabowie określają ją mianem Al-Ghor, to znaczy „obniżenie”. Ciągnie się od Morza Galilejskiego i jest na ogół szeroka — miejscami ma nawet 20 kilometrów. Sam Jordan płynie jeszcze niżej, w około 45-metrowym zagłębieniu, wijąc się zakolami, by po 320 kilometrach wpaść do Morza Martwego (w linii prostej odległość ta wynosi 105 kilometrów). * Zanim tam dotrze, pokonuje 27 katarakt, a poziom jego koryta obniża się niemal o 180 metrów. Brzegi dolnego Jordanu porasta gąszcz drzew i krzewów, głównie tamaryszków, oleandrów i wierzb, pośród których w czasach biblijnych znajdowały schronienie lwy z młodymi. Obszar ten, znany obecnie jako Zor, wiosną bywa częściowo zalewany wodą (Jer. 49:19). Po obu stronach tego wąskiego, przypominającego dżunglę pasa ziemi wznosi się Kattara, niegościnne i odludne obrzeże złożone z małych płaskowyżów i pociętych  stoków, za którymi rozciągają się równiny właściwego Al-Ghoru, czyli Araby. W północnej części są one dobrze zagospodarowane rolniczo. Nawet w części południowej, w stronę Morza Martwego, na płycie Araby (dzisiaj bardzo suchej) dawniej zbierano podobno różne odmiany daktyli i mnóstwo innych owoców tropikalnych. Najsłynniejszym miastem w Dolinie Jordanu było i jest Jerycho (Joz. 6:2, 20; Marka 10:46).

D-4 MORZE SŁONE (MARTWE)

26. (a) Wymień godne uwagi fakty dotyczące Morza Martwego. (b) Jakie dobitne świadectwo związane z wyrokami Jehowy stanowi ten rejon?

²⁶ Jest to jeden z najciekawszych zbiorników wodnych na ziemi. Słusznie nazywa się go „martwym”, bo nie żyją w nim żadne ryby, a brzegi porasta jedynie skąpa roślinność. W Biblii nazwano je Morzem Słonym, a także Morzem Araby, gdyż znajduje się w rowie tektonicznym Araba (Rodz. 14:3; Joz. 12:3). Morze to ma około 75 kilometrów długości, licząc z północy na południe, i 15 kilometrów szerokości z zachodu na wschód. Jest najniższym miejscem na ziemi, ponieważ lustro jego wody leży jakieś 400 metrów poniżej poziomu Morza Śródziemnego. W północnej części głębokość dochodzi do 400 metrów. Ze wszystkich stron jest okolone stromymi zboczami nagich wzgórz. Wprawdzie korytem Jordanu stale wpływa świeża woda, ale tyle samo odparowuje, toteż nie ma żadnego odpływu. Woda wypełniająca ten zbiornik zawiera mniej więcej 25 procent rozpuszczonych substancji mineralnych, głównie soli, i jest trująca dla ryb oraz szkodliwa dla ludzkiego wzroku. Osoby zwiedzające okolice Morza Martwego często ulegają nieodpartemu wrażeniu, iż nastąpiło tu spustoszenie i zagłada. Dookoła panuje martwota. Mimo że cały ten region był kiedyś miejscem „dobrze nawodnionym (...) — jak ogród Jehowy”, to obecnie wokół Morza Martwego rozciąga się „bezludne pustkowie”, które od blisko 4000 lat stanowi dobitne świadectwo niezmienności wyroków Jehowy wykonanych na Sodomie i Gomorze (Rodz. 13:10; 19:27-29; Sof. 2:9).

D-5 ARABA (NA POŁUDNIE OD MORZA SŁONEGO)

27. Czym się odznacza południowy odcinek Araby i kto nad nim panował w czasach starożytnych?

²⁷ Ten ostatni odcinek rowu tektonicznego biegnie dalsze 160 kilometrów na południe przez prawdziwą pustynię. Deszcze padają tu rzadko, a słońce praży niemiłosiernie. Teren ów w Biblii również nazwano „Arabą” (Powt. Pr. 2:8). Mniej więcej w połowie długości wznosi się na wysokość ponad 200 metrów n.p.m., a następnie znowu opada ku południowi do zatoki Akaba, wschodniej odnogi Morza Czerwonego. Tutaj leżał port Ecjon-Geber, gdzie Salomon zbudował flotę (1 Król. 9:26). Za panowania królów judzkich ta część Araby przeważnie znajdowała się pod władzą królestwa Edomu.

E. GÓRY I PŁASKOWYŻE NA WSCHÓD OD JORDANU

28. Jaką wartość rolniczą miały Baszan i Gilead oraz w związku z jakimi wydarzeniami wymienia te krainy Biblia?

²⁸ „Po wschodniej stronie Jordanu” brzeg rowu tektonicznego nagle się wznosi i przechodzi w szereg płaskowyżów (Joz. 18:7; 13:9-12; 20:8). Na północy leży Baszan (E-1), który wraz z połową Gileadu przypadł w udziale plemieniu Manassesa (Joz. 13:29-31). Hodowano tam bydło i uprawiano rolę na urodzajnej wyżynie o średniej wysokości około 600 metrów n.p.m. (Ps. 22:12; Ezech. 39:18; Izaj. 2:13; Zach. 11:2). Za czasów Jezusa wywożono stąd dużo zboża, a obecnie ziemia również wydaje tu obfite plony. Dalej na południe leży Gilead (E-2), którego południową połowę przydzielono plemieniu Gada (Joz. 13:24, 25). Ten górzysty region osiąga wysokość do 1000 metrów n.p.m.; zimą padają tu rzęsiste deszcze, a latem osiada obfita rosa. Znakomicie nadawał się do wypasu bydła, a szczególnie słynął ze swego balsamu. Dzisiaj znany jest z wyborowych winogron (Liczb 32:1; Rodz. 37:25; Jer. 46:11). Do Gileadu uciekł Dawid przed Absalomem, a w zachodniej części tej krainy, w „rejonach Dekapolu”, głosił Jezus (2 Sam. 17:26-29; Marka 7:31).

29. Jakie ziemie leżą po wschodniej stronie Jordanu w kierunku południowym i z czego były znane?

²⁹ „Ziemia synów Ammona” (E-3) leży tuż na południe od Gileadu, przy czym jej połowa przypadła w udziale plemieniu Gada (Joz. 13:24, 25; Sędz. 11:12-28). Jest to pagórkowaty płaskowyż, który wyśmienicie nadaje się do wypasu owiec (Ezech. 25:5). Jeszcze dalej na południe znajduje się „ziemia moabska” (Powt. Pr. 1:5). Moabici byli znakomitymi pasterzami, zresztą aż do dnia dzisiejszego chów owiec jest głównym zajęciem na tym terenie (2 Król. 3:4). Na południowy wschód od Morza Martwego leży górzysty płaskowyż Edomu (E-4). Po dziś dzień zachowały się ruiny jego wielkich twierdz, stanowiących centra handlowe, takich jak Petra (Rodz. 36:19-21; Abd. 1-4).

30. Z czym obszar płaskowyżów graniczy na wschodzie?

³⁰ Na wschód od tych wzgórz i płaskowyżów rozciąga się rozległe skaliste pustkowie, które prawie uniemożliwiało bezpośrednią podróż z Ziemi Obiecanej do Mezopotamii. Karawany musiały podążać okrężną, o wiele dłuższą drogą północną. Od południa to pustkowie styka się z wydmami ogromnej pustyni na Półwyspie Arabskim.

F. GÓRY LIBANU

31. (a) Co się składa na góry Libanu? (b) Pod jakim względem Liban nie zmienił się od czasów biblijnych?

³¹ Nad krajobrazem Ziemi Obiecanej dominują góry Libanu. W gruncie rzeczy są to dwa równoległe  pasma górskie. Przedłużenie pasma zwanego Libanem sięga aż Górnej Galilei, a ono samo w wielu miejscach dochodzi do wybrzeża. Najwyższy szczyt ma wysokość przeszło 3000 metrów n.p.m. W równoległym pasmie Antylibanu najwyżej wznosi się piękna góra Hermon, osiągając 2814 metrów n.p.m. Topniejące na niej śniegi są głównym źródłem wód Jordanu, one też dostarczają rosy, gdy późną wiosną zaczyna się pora sucha (Ps. 133:3). Góry Libanu słynęły szczególnie z olbrzymich cedrów, których drewno odegrało ważną rolę przy budowie świątyni Salomona (1 Król. 5:6-10). Chociaż obecnie jest tu zaledwie parę niewielkich lasów cedrowych, to na niżej położonych zboczach, podobnie jak w czasach biblijnych, dalej rosną winnice, gaje oliwne oraz sady owocowe (Oz. 14:5-7).

32. Jakimi trafnymi słowami Mojżesz opisał Ziemię Obiecaną?

³² Kończymy naszą wycieczkę po obiecanej przez Jehowę ziemi, która się rozciąga między niegościnnym pustkowiem na wschodzie a Morzem Wielkim. Na pewno łatwiej nam teraz będzie wyobrazić sobie chwałę, jaka okrywała tę krainę za czasów starożytnego Izraela. Rzeczywiście była to „ziemia bardzo, bardzo dobra (...) ziemia mlekiem i miodem płynąca” (Liczb 14:7, 8; 13:23). Mojżesz opisał ją takimi słowami: „Jehowa, twój Bóg, wprowadza cię do ziemi dobrej, do ziemi dolin potoków wody, źródeł i głębin wodnych wypływających na dolinnej równinie i w górzystej okolicy, do ziemi pszenicy i jęczmienia, i winorośli, i fig, i jabłek granatu, do ziemi oliwy i miodu, do ziemi, w której nie zabraknie ci chleba do jedzenia, w której nie będzie ci niczego brakować, do ziemi, w której kamienie są żelazem, a z której gór będziesz wydobywał miedź. Gdy zjesz i się nasycisz, masz błogosławić Jehowę, swego Boga, za dobrą ziemię, którą ci dał” (Powt. Pr. 8:7-10). Oby wszyscy miłujący Jehowę podobnie dziękowali Mu za to, że na wzór owej starożytnej Ziemi Obiecanej zamierza przeobrazić w cudowny raj całą ziemię! (Ps. 104:10-24).

[Przypisy]

[Pytania do studium]

 [Mapa na stronie 272]

[Patrz publikacja]

REGIONY GEOGRAFICZNE ZIEMI OBIECANEJ

(i przyległych obszarów)

km

0 20 40 60 80

(Przekroje wzdłuż linii V—V, W—W, X—X, Y—Y i Z—Z zamieszczono na sąsiedniej stronie)

LEGENDA

MORZE ŚRÓDZIEMNE

A Wybrzeże Morza Wielkiego

Joppa

B-1 Równina Aszera

B-2 Pobrzeże Dor

Dor

B-3 Równina Szaron

B-4 Równina Filistyńska

Aszdod

Aszkelon

Ekron

Gat

Gaza

B-5 Centralna dolina wschód-zachód (równina Megiddo, nizina Jizreel)

Bet-Szean

C-1 Wzgórza Galilei

Kana

Nain

Nazaret

Tyr

C-2 Karmel

C-3 Wzgórza Samarii

Betel

Jerycho

Samaria

Tirca

Szechem

C-4 Szefela

Lachisz

C-5 Wyżyna Judzka

Betlejem

Geba

Hebron

Jerozolima

C-6 Pustkowie Judzkie (Jeszimon)

C-7 Negeb

Beer-Szeba

Kadesz-Barnea

Rzeka Egipska

C-8 Pustkowie Paran

D-1 Kotlina Chule

Dan

Cezarea Filipowa

D-2 Okolice Morza Galilejskiego

Betsaida

Kafarnaum

Chorazyn

Morze Galilejskie

Tyberiada

D-3 Okręg Doliny Jordanu (Al-Ghor)

Jordan

D-4 Morze Słone (Martwe lub Araby)

Morze Słone

D-5 Araba (na południe od Morza Słonego)

Ecjon-Geber

Morze Czerwone

E-1 Baszan

Damaszek

Edrei

E-2 Gilead

Rabba

Ramot-Gilead

Jabbok

E-3 Ziemia Ammonitów i Moabitów

Cheszbon

Kir-Chareset

Medeba

Arnon

Zered

E-4 Płaskowyż Edomu

Petra

F Góry Libanu

Sydon

Liban

Hermon

 [Mapy na stronie 273]

[Patrz publikacja]

TYPOWE PRZEKROJE TOPOGRAFICZNE ZIEMI OBIECANEJ

(Mapa na poprzedniej stronie pokazuje ich umiejscowienie)

Wysokość jest pokazana w skali mniej więcej 10 razy większej niż długość

Przekrój przez ziemię Efraima (zachód-wschód, V—V)

Morze Śródziemne

B-3 Równina Szaron

C-3 Wzgórza Samarii

D-3 Araba, czyli Dolina Jordanu (Al-Ghor)

Kattara

Zor

E-2 Gilead

km

0 5 10 15

+900 +900

+600 +600

+300 +300

0 (Poziom morza) 0

−300 −300

−600 −600

metrów metrów

Przekrój przez Judę (zachód-wschód, W—W)

Morze Śródziemne

B-4 Wydmy

Równina Filistyńska

C-4 Szefela

C-5 Wyżyna Judzka

Jerozolima

C-6 Pustkowie Judzkie

D-4 Rów Jordanu

E-3 Ziemia Ammonitów i Moabitów

km

0 5 10 15

+900 +900

+600 +600

+300 +300

0 (Poziom morza) 0

−300 −300

−600 −600

metrów metrów

Przekrój przez Judę (zachód-wschód, X—X)

Morze Śródziemne

B-4 Wydmy

Równina Filistyńska

C-4 Szefela

C-5 Wyżyna Judzka

C-6 Pustkowie Judzkie

D-4 Rów Jordanu

Morze Słone

E-3 Ziemia Ammonitów i Moabitów

km

0 5 10 15

+900 +900

+600 +600

+300 +300

0 (Poziom morza) 0

−300 −300

−600 −600

−900 −900

metrów metrów

Przekrój przez wzgórza na zachód od Jordanu (południe-północ, Y—Y)

C-7 Negeb

C-5 Wyżyna Judzka

C-3 Wzgórza Samarii

B-5 Nizina Jizreel

C-1 Wzgórza Galilei

F

km

0 5 10 20 30

+900 +900

+600 +600

+300 +300

0 (Poziom morza) 0

metrów metrów

Przekrój przez Arabę, czyli Rów Jordanu (południe-północ, Z—Z)

D-5

D-4 Morze Słone

D-3 Araba, czyli Dolina Jordanu (Al-Ghor)

D-2 Morze Galilejskie

D-1 Kotlina Chule

F

km

0 5 10 20 30

+900 +900

+600 +600

+300 +300

0 (Poziom morza) 0

−300 −300

−600 −600

−900 −900

metrów metrów