Dusza według Biblii

„Człowiek stał się duszą żyjącą” (RODZAJU 2:7).

1. Co musimy przeanalizować w celu ustalenia, czego Biblia naucza o duszy?

JAK się przekonaliśmy, wierzenia dotyczące duszy są bardzo różnorodne. Nawet ci, którzy twierdzą, że opierają się na Biblii, mają różne poglądy na to, czym jest dusza i co się dzieje z człowiekiem po śmierci. Ale czego ta Księga naprawdę naucza o duszy? Aby się tego dowiedzieć, musimy przeanalizować znaczenie słów — hebrajskiego i greckiego — tłumaczonych w niej na „dusza”.

„Dusza” jako żywe stworzenie

2, 3. (a) Jaki wyraz z Pism Hebrajskich jest oddawany słowem „dusza” i jakie jest jego podstawowe znaczenie? (b) Jak Księga Rodzaju 2:7 poświadcza, że wyraz „dusza” może oznaczać całą osobę?

² Słowem „dusza” oddaje się hebrajski wyraz néfesz, występujący w Pismach Hebrajskich (popularnie nazywanych Starym Testamentem) 754 razy. A co on oznacza? Według pewnego słownika „zazwyczaj odnosi się do całej żywej istoty, całej osoby” (The Dictionary of Bible and Religion).

³ Na przykład w Księdze Rodzaju 2:7 czytamy: „Jehowa Bóg przystąpił do kształtowania człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza dech życia, i człowiek stał się duszą żyjącą”. Zwróć uwagę, iż nie powiedziano tu, że Adam miał duszę, lecz że był duszą — tak jak ktoś, kto zostaje lekarzem, jest lekarzem. A zatem słowo „dusza” może opisywać całą osobę.

4, 5. (a) Wykaż na przykładach, że słowo „dusza” odnosi się do całej osoby. (b) Jak pewien słownik potwierdza pogląd, iż człowiek jest duszą?

⁴ Tego rodzaju zrozumienie potwierdzają całe Pisma Hebrajskie, w których znajdujemy chociażby takie sformułowania: „jeżeli ktoś, jakaś dusza, zgrzeszy” (Kapłańska 5:1), „każda dusza, która by w tym dniu wykonywała jakąkolwiek pracę” (Kapłańska 23:30), „jeśli jakiś mężczyzna zostanie przyłapany na tym, że porwał kogoś, jakąś duszę” (Powtórzonego Prawa 24:7), „jego dusza zniecierpliwiła się” (Sędziów 16:16), „jak długo będziecie drażnić moją duszę?” (Hioba 19:2) oraz „dusza moja nie mogła zasnąć ze smutku” (Psalm 119:28).

⁵ Fragmenty te w żaden sposób nie sugerują, że dusza to jakiś tajemniczy byt, który żyje po śmierci człowieka. „Współczesna wypowiedź, iż ‚dusza’ kogoś ukochanego odeszła, aby być z Panem, lub wzmianka o ‚duszy nieśmiertelnej’ byłyby w kulturze starotestamentowej po prostu niezrozumiałe” — zaznaczono we wspomnianym słowniku.

6, 7. Jakie słowo w Chrześcijańskich Pismach Greckich jest tłumaczone na „dusza” i jakie jest jego podstawowe znaczenie?

⁶ W Chrześcijańskich Pismach Greckich (tak zwanym Nowym Testamencie) na „duszę” tłumaczone jest słowo psyché, które występuje tam ponad sto razy. Podobnie jak néfesz często oznacza całą osobę. Zwróć uwagę chociażby na takie wypowiedzi: „Dusza moja jest strapiona” (Jana 12:27). „Każdą duszę ogarnęła  bojaźń” (Dzieje 2:43). „Niech każda dusza będzie podporządkowana władzom zwierzchnim” (Rzymian 13:1). „Pocieszajcie swą mową dusze przygnębione” (1 Tesaloniczan 5:14). „Niewiele osób, to jest osiem dusz, zostało bezpiecznie przeprowadzonych przez wodę” (1 Piotra 3:20).

⁷ Psyché, tak jak néfesz, wyraźnie odnosi się do całego człowieka. Zdaniem uczonego Nigela Turnera „oznacza coś typowo ludzkiego, osobę, materialne ciało, w które Bóg tchnął rûaḥ [ducha]. (...) Kładzie nacisk na osobę jako całość”.

8. Czy zwierzęta są duszami? Wyjaśnij to.

⁸ W Biblii słowem „dusza” określono nie tylko ludzi, ale też zwierzęta. Na przykład Księga Rodzaju 1:20 donosi, że stwarzając istoty morskie, Bóg polecił: „Niech się zaroją wody rojem dusz żyjących”. A w następnym dniu stwarzania oświadczył: „Niech ziemia wyda żyjące dusze według ich rodzajów, zwierzę domowe i inne poruszające się zwierzę oraz dzikie zwierzę ziemi według jego rodzaju” (Rodzaju 1:24; porównaj Liczb 31:28). A zatem słowo „dusza” może się odnosić do żywego stworzenia — człowieka lub zwierzęcia.

„Dusza” jako życie stworzenia

9. (a) Jakie szersze znaczenie ma nieraz słowo „dusza”? (b) Czy zaprzecza to poglądowi, iż sam człowiek jest duszą?

⁹ Czasami słowo „dusza” oznacza życie jakiejś osoby bądź zwierzęcia. Nie zmienia to wcale biblijnej definicji duszy, według której duszą jest człowiek lub zwierzę. Oto przykład: Mówimy, że ktoś jest żywy. Możemy też powiedzieć, że stracił życie. Podobnie żywy człowiek jest duszą, ale gdy umrze, dusza może być czymś, co stracił.

10. Wyjaśnij na przykładach, że słowo „dusza” może się odnosić do życia człowieka lub zwierzęcia.

¹⁰ Bóg przecież oznajmił Mojżeszowi: „Pomarli wszyscy mężowie, którzy nastawali na twoją duszę” (Wyjścia 4:19). Oczywiście wrogowie Mojżesza usiłowali odebrać mu życie. Podobnie posłużono się słowem „dusza” w poniższych zdaniach: „Bardzo się lękaliśmy o swe dusze” (Jozuego 9:24). „Uciekali, by ratować swą duszę” (2 Królów 7:7). „Prawy dba o duszę swego zwierzęcia domowego” (Przysłów 12:10). „Syn Człowieczy (...) przyszedł po to, by (...) dać swoją duszę jako okup w zamian za wielu” (Mateusza 20:28). „Był bardzo bliski śmierci, wystawiając swą duszę na niebezpieczeństwo” (Filipian 2:30). W każdym wypadku słowo „dusza” oznacza „życie”. *

11. Co można powiedzieć o biblijnym użyciu słowa „dusza”?

¹¹ A zatem w Biblii słowo „dusza” odnosi się do człowieka lub zwierzęcia albo do życia, jakim cieszy się człowiek bądź zwierzę. Biblijna definicja duszy jest prosta, logiczna i nie zagmatwana zawiłymi ludzkimi filozofiami i przesądami. Ale co się dzieje z duszą w chwili śmierci? Chcąc odpowiedzieć na to pytanie, musimy przede wszystkim zrozumieć, dlaczego umieramy.

[Przypis]

[Pytania do studium]

[Ilustracje na stronie 20]

Wszystko to są dusze