Rozdział 5

Jak się uporać z problemami życiowymi

Jakie mamy podstawy do optymizmu w obliczu problemów życiowych? Jaki to ma związek z Bogiem? (1-7).

„ŻYCIE to nieprzerwane pasmo problemów” — mawiają ludzie. Może i ty jesteś tego zdania.

² Niejednego trapią kłopoty finansowe — różne wydatki, inflacja, niepewność zatrudnienia, trudności ze znalezieniem odpowiedniego mieszkania. Na porządku dziennym są poważne problemy małżeńskie i rodzinne. Wiele młodych ludzi ma problemy z życiem płciowym, alkoholem lub narkotykami. Starszym daje się we znaki  podupadanie na zdrowiu. Wszystko to wywołuje szkodliwe napięcia emocjonalne, czyli stres.

³ Jak sobie radzisz z trudnościami życiowymi? Doniesienia prasowe o bardzo częstych wypadkach depresji i samobójstw wyraźnie wskazują, że wiele osób po prostu nie potrafi się uporać ze swoimi problemami. Ale są miliony ludzi, którzy mimo różnych przeciwności życiowych nie tracą równowagi. Dlaczego?

⁴ Po prostu nauczyli się polegać na podanych w Biblii radach Stwórcy człowieka. Żaden psycholog, żadna poradnia małżeńska, żaden redaktor kącika porad w prasie nie wie o życiu więcej niż Bóg. On stworzył pierwszych ludzi i dlatego dokładnie zna nasze właściwości cielesne, umysłowe i uczuciowe (Psalm 100:3; Rodzaju [1 Mojżeszowa] 1:27). Jehowa wie lepiej niż ktokolwiek z krótko żyjących ludzi, co się dzieje w naszym wnętrzu i dlaczego postępujemy tak, a nie inaczej (1 Samuela 16:7).

⁵ Ponadto lepiej niż ktokolwiek z nas zna trudności, które napotykamy w tym świecie. Jehowa obserwuje problemy ludzkości nie od dziś, tylko od stworzenia pierwszego człowieka. Biblia mówi: „Z niebios Jehowa spogląda, widzi wszystkich synów ludzkich. Przypatruje się wszystkim mieszkającym na ziemi (...). Przygląda się wszystkim ich uczynkom” (Psalm 33:13-15). Dlatego wie najlepiej, co pozwala przezwyciężyć nasze problemy życiowe, a co temu nie sprzyja.

⁶ Wspaniałomyślnie umożliwia nam korzystanie z Jego wiedzy i doświadczenia. Jego rady są podane w Biblii w taki sposób, że mogą zaspokoić nasze potrzeby bez względu na to, w jakiej sytuacji się znajdujemy i gdzie żyjemy. W Psalmie 19:7-11 [NP 19:8-12] czytamy: „Prawo Jehowy jest doskonałe, przywracające duszę. Przypomnienie od Jehowy jest godne zaufania, czyni niedoświadczonego mądrym”.

⁷ Zastanówmy się teraz przez chwilę, jak te przypomnienia  mogą ułatwić uporanie się z dwoma poważnymi problemami osobistymi, mianowicie ze stresem i samotnością. Po omówieniu praktycznej pomocy, jakiej pod tym względem udziela Biblia, zajmiemy się innymi często spotykanymi trudnościami, które są związane z pieniędzmi, małżeństwem i narkotykami.

JAK SIĘ UWOLNIĆ OD STRESU?

Jak trudny jest problem stresu? (8-11).

⁸ Nieczęsto spotyka się ludzi, którzy mogą powiedzieć, że nigdy nie przeżywali silnego napięcia psychicznego. Im poważniejsze są nasze problemy — finansowe, rodzinne, seksualne czy też spowodowane przestępczością — tym większe odczuwamy napięcie. W felietonie, który niedawno ukazał się w pewnym czasopiśmie, powiedziano, że najbardziej charakterystycznym znamieniem naszych czasów nie jest określony sposób zachowania czy moda, tylko „okropne uczucie napięcia”.

⁹ Czy wiesz, że stres może nawet skrócić życie? Posłuchaj:

„U podłoża stresu, nazywanego ‛zabójcą dwudziestego wieku’, leżą przede wszystkim psychologiczne wymagania dzisiejszego życia. Wywoływane przez nie niedomagania cielesne stanowią przyczynę ogromnej liczby schorzeń leczonych w szpitalach oraz zgonów — rokrocznie co najmniej dziesiątki milionów” (To the Point, czasopismo afrykańskie).

„Silny lub długotrwały stres może uczynić organizm bardziej podatnym na różne dolegliwości — od wysypki i zwykłych przeziębień do ataków sercowych i raka” (The Wall Street Journal, USA).

Oddziałuje nawet na jeszcze nie urodzone dzieci. U kobiety brzemiennej stres wywołany na przykład nieporozumieniami małżeńskimi albo obawą przed utratą pracy może pod względem cielesnym, umysłowym i emocjonalnym zaszkodzić dziecku w jej łonie.

 ¹⁰ Stres wyrządza szkody również przez to, że wywołuje nowe problemy. Wiele ludzi traci przez to czas pracy, co jeszcze pogarsza ich trudności finansowe. Pobudza do stosowania przemocy, nawet w małżeństwie. Pewien mąż napisał:

„Codziennie staję się coraz bardziej podniecony i nerwowy. Każdego bym pobił i zazwyczaj daję to odczuć żonie. Najchętniej bym się upił, ale to nic nie da”.

¹¹ Lekki stres jest w życiu rzeczą normalną i niekoniecznie złą. Ranne wstawanie, jak również oglądanie pasjonującej gry w piłkę wywołuje napięcie. Szkodliwy natomiast jest silny, długotrwały stres (zwany też distresem). Oczywiście w wielu wypadkach nie da się chyba uniknąć różnych nacisków, wiąże się to bowiem z innymi ludźmi lub z naszymi warunkami. Ale czy mimo wszystko dałoby się jakoś zabezpieczyć przed szkodliwym stresem? Gdybyśmy potrafili lepiej sobie z nim radzić, mogłoby to zmniejszyć inne nasze problemy, na przykład zdrowotne.

Jak rady biblijne pomagają przeciwdziałać szkodliwym napięciom? (12-14).

¹² Klucz do radzenia sobie ze stresem dał pewien człowiek uważany na całym świecie za największego nauczyciela wszystkich czasów — Jezus Chrystus. Gdy pewnego razu zapytano go, które ze wszystkich przykazań Bożych jest najważniejsze, odpowiedział: ‛Będziesz miłować Jehowę całym swym sercem, duszą i umysłem oraz będziesz miłować swego bliźniego jak siebie samego’ (Mateusza 22:37-39). Trzymaj się tego, a łatwiej ci będzie uporać się ze stresem.

¹³ Kiedy na przykład odnosisz się do partnera małżeńskiego lub innych krewnych z miłością, wówczas najprawdopodobniej zaznajesz więcej spokoju. Wytwarza się serdeczna i miła atmosfera. Jest mniej napięcia. A zatem usłuchanie rady biblijnej pomaga osiągać pozytywne rezultaty w przeciwdziałaniu stresom.

 ¹⁴ Dotyczy to nie tylko stosunków rodzinnych. Gdy usłuchasz biblijnej rady, żeby okazywać miłość, a także „złotej zasady” czynienia innym tego, czego sam chciałbyś od nich zaznać, ludzie bardziej cię polubią (Łukasza 6:31). Sprawdza się to w pracy, w szkole, wśród obcych. Co prawda może niekiedy dojść do jakichś tarć, ale na pewno rzadziej niż zwykle. Nie trzeba chyba tłumaczyć, że w rezultacie rzadziej znajdziesz się w sytuacji wywołującej szkodliwe napięcie.

Jakie znaczenie ma zdaniem uczonych biblijna rada, żeby okazywać miłość? (15, 16).

¹⁵ Nawet w kołach naukowych przyznaje się, że to, co zaleca Biblia, pomaga ludziom zmniejszyć i zwalczyć  stres. Profesor Hans Selye (Uniwersytet w Montrealu), jeden z czołowych specjalistów w dziedzinie oddziaływania stresu, dał następującą radę:

„Moim zdaniem istnieje lepszy sposób zwalczania stresu niż zażywanie leków czy uciekanie się do innych metod. Jest nim zmiana postawy wobec różnych wydarzeń w naszym życiu”.

Profesor Selye położył nacisk na potrzebę „filozofii postępowania, według której można by żyć”. Taka filozofia „dałaby ludzkości znacznie więcej niż jakiekolwiek odkrycie”. Co miał na myśli? Po 40 latach badań nad zjawiskiem stresu oświadczył, że rozwiązanie tego problemu w zasadzie sprowadza się do — miłości.

¹⁶ Dlaczego tak się dzieje, że nawet w życiu codziennym zalecane przez Biblię okazywanie miłości ma praktyczną wartość? Dlaczego daje tak dobre wyniki? Dr Selye powiedział:

„Dwa wielkie uczucia, które albo przeciwdziałają występowaniu stresu, albo go wywołują, to miłość i nienawiść. Biblia stale to podkreśla. Jeżeli w ten czy inny sposób nie łagodzimy swego wrodzonego samolubstwa, to wzbudzamy u innych obawy i wrogość (...). Z drugiej strony im bardziej udaje nam się pozyskać ludzi, żeby nas kochali zamiast nienawidzić, tym bezpieczniejsi jesteśmy i na tym mniejszy stres się narażamy”.

Pod jakim jeszcze innym względem rady biblijne mogą nam pomóc w zwalczaniu stresu? (17, 18).

¹⁷ Innym powodem powstawania stresu jest gniew. Biblia przyznaje, że wszyscy niekiedy wpadamy w gniew, jednakże radzi: „Powolny do gniewu jest lepszy niż mocarz, a ten, kto panuje nad swoim duchem — niż zdobywca miasta” (Przysłów 16:32; Efezjan 4:26). Gdy więc nas coś rozgniewa, nie powinniśmy zapominać o Bożym ostrzeżeniu, żeby nie wpadać we wściekłość, nie „wybuchać”. Ludzie lekceważący tę radę nieraz obrzucają drugich wyzwiskami lub wdają się w bójki. W rezultacie ponoszą niekiedy szkody cielesne lub wzbudzają  wrogość i padają ofiarą długotrwałego stresu. A zatem im lepiej potrafisz się zastosować do mądrej i praktycznej rady biblijnej dotyczącej gniewu, tym łatwiej ci będzie zwalczać szkodliwe napięcie.

¹⁸ Weźmy inny przykład. Biblia pomaga nam też zwalczać stres przez zachęcanie nas do prowadzenia urozmaiconego i zrównoważonego życia. Jedni zapamiętują się w pracy, drudzy pracują rzadko. Niektórzy zawsze są poważni, a inni nigdy. Każda taka krańcowość prawie niezmiennie stwarza problemy i wywołuje stres. Przeczytajmy jednak wypowiedź z Księgi Kaznodziei 3:1-8, gdzie Bóg mówi, że wszystko ma swój czas. Biblia wyraża więc realistyczny i zrównoważony pogląd na życie. W przeciwieństwie do lenistwa praca zasługuje na pochwałę. Jednakże Biblia nalega przy tym, aby człowiek znalazł trochę czasu na rozrywkę i cieszył się owocami swej pracy (Kaznodziei 3:12, 13; 10:18; Przysłów 6:9-11). Dobrze jest od czasu do czasu zastanowić się poważnie nad sensem życia i nad tym, jakie życie należy prowadzić. Ale warto też odprężyć się w gronie rodziny i przyjaciół. Zależnie od tego, w jakiej mierze potrafimy się zastosować do biblijnej rady co do zachowywania równowagi, w takiej mierze będziemy mieć mniej problemów ze stresem.

PRZEZWYCIĘŻANIE UCZUCIA SAMOTNOŚCI

Jak poważny jest problem samotności? (19, 20).

¹⁹ „Samotność jest zjawiskiem powszechnym” — powiedział Henry Regehr, pracownik urzędu opieki społecznej w Toronto. „Zatrzymajcie kogokolwiek na ulicy i poproście, żeby ‛coś opowiedział o swojej samotności’, a usłyszycie jedną opowieść za drugą”. Przeszło 40 procent spośród 52 000 ankietowanych przyznało, że „często czują się osamotnieni”. Właśnie to uczucie najczęściej sprawia przykrość i unieszczęśliwia. Nikogo nie omija; dręczy starszych i młodych, mężczyzn i  kobiety. Choć za typowych samotników uważamy osoby nie pozostające w związku małżeńskim, na przykład wdowy, ale niestety najbardziej osamotnieni bywają ludzie związani węzłem małżeńskim, którzy nie mogą się porozumieć.

²⁰ Sporo ludzi usiłuje przezwyciężyć uczucie osamotnienia wdawaniem się w stosunki pozamałżeńskie, nadużywaniem alkoholu lub objadaniem się. Ale to wcale nie usuwa jego przyczyn. Jedną z tych przyczyn jest rozrastanie się wielkich miast, gdzie pośród mnóstwa ludzi można się czuć bardzo osamotnionym. Rozbite małżeństwa jeszcze pogarszają ten problem. Nawet telewizja zdaje się sprzyjać rozprzestrzenianiu się uczucia osamotnienia, ograniczając prowadzenie rozmów.

Jakie rady biblijne mogą pomóc, gdy kogoś dręczy samotność? W jaki sposób? (21-23).

²¹ Co zrobić, żeby się uporać z samotnością? Bez zbytniego upraszczania sprawy można powiedzieć, że Biblia ułatwia każdemu przezwyciężenie tego przykrego uczucia. Jak to jest możliwe? Przede wszystkim samotność często prowadzi do przygnębienia i utraty poczucia godności osobistej. Utrzymywanie dobrych stosunków ze Stwórcą może dodać otuchy. Gdy człowiek sobie uświadomi, że Bóg się nim interesuje, może sobie wyrobić nowe poczucie wartości; zaczyna się zapatrywać na życie bardziej pozytywnie (Mateusza 18:10). Poza tym tryb życia, który nakreśla chrześcijanom Biblia, może znacznie złagodzić uczucie osamotnienia.

²² Ludziom samotnym często radzi się, żeby byli „stale zajęci”. Ma to pewien sens. Ale rada podana w Biblii jest bardziej realistyczna i praktyczniejsza. Zaleca chrześcijanom, żeby dobrze czynili innym, co również uszczęśliwia (Dzieje Apostolskie 20:35). Przykładem tego może być Dorkas, która poświęcała niemało  czasu na usługiwanie innym chrześcijanom, często wdowom. Była uczynna. Wspierała ich materialnie i najprawdopodobniej pomagała im też przezwyciężyć uczucie osamotnienia. Jednocześnie sama Dorkas nie była samotna, bo wszyscy ją kochali. Może zechcesz przeczytać, co o niej napisano w Dziejach Apostolskich 9:36-42.

²³ Bardzo pożytecznym zajęciem jest dla wielu chrześcijan pomaganie innym w poznawaniu Boga oraz Biblii. Co więcej, apostoł Paweł pisze, że ci, którzy są w stanie wolnym, mogą się zająć tą działalnością w większym zakresie, dzięki czemu mniej im doskwiera samotność (1 Koryntian 7:32-35). Sam Paweł dawał pod tym względem dobry przykład. Przeczytaj w Dziejach Apostolskich 17:1-14, jak mimo gwałtownej opozycji przeciwników Paweł był stale zajęty niesieniem pomocy wielu mieszkańcom Tesaloniki. Zwróć też uwagę na serdeczną więź, jaka się dzięki temu wytworzyła między nimi a Pawłem. Wspomniano o tym w 1 Tesaloniczan  2:8. Setki tysięcy Świadków Jehowy może dzisiaj poświadczyć, ile zadowolenia daje pilne nauczanie innych na podstawie Biblii.

Co można powiedzieć o roli społeczności chrześcijańskiej? (Kaznodziei 4:9, 10) (24).

²⁴ Ponadto Świadkowie Jehowy regularnie zbierają się w grupach, aby studiować Pismo Święte. Uczą się, a przy tym korzystają z dobrodziejstw przebywania w serdecznej społeczności chrześcijańskiej. Co prawda samo przebywanie pomiędzy ludźmi nie uwalnia od uczucia osamotnienia, jak o tym dobrze wie mnóstwo mieszkańców miast. Ale uczestnicy takich zebrań przebywają wśród chrześcijan, którzy z całego serca chcą usłuchać biblijnej zachęty, żeby szczerze interesować się drugimi (Filipian 2:4). Takie zebrania działają mobilizująco i są budujące. Obecni jednoczą się w krótkiej modlitwie do Boga, co niejednemu pomaga uprzytomnić sobie, że nigdy nie jest sam (Jana 16:32). Zachęcamy cię do przyjścia na zebranie Świadków Jehowy. Można tam zaobserwować, jak dzięki kierowaniu się radami Biblii niejeden łatwiej daje sobie radę z osamotnieniem oraz innymi trudnościami, na przykład finansowymi lub rodzinnymi.

[Pytania do studium]

[Ramka na stronie 45]

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY

POWAŻNEGO STRESU

1 Śmierć współmałżonka

2 Rozwód

3 Rozłąka z partnerem małżeńskim

4 Uwięzienie

5 Śmierć bliskiego krewnego

6 Nieszczęśliwy wypadek lub choroba

7 Ślub

8 Zwolnienie z pracy

9 Pojednanie się ze współmałżonkiem

10 Przejście na emeryturę

11 Zachorowanie członka rodziny

12 Ciąża

13 Problemy w życiu płciowym

14 Powiększenie się rodziny

15 Zmiana posady

Oparte na wynikach badań dra T. Holmesa i dra R. H. Rahne’a („Modern Maturity”).

[Ramka na stronie 50]

„W swoim życiu zborowym Świadkowie stanowią społeczność wyróżniającą się okazywaniem sobie zaufania i szacunku (...) Świadkowie Jehowy proponują alternatywną taktykę życiową, której zwolennicy mogą odnaleźć siebie i mieć poczucie własnej godności; mogą cieszyć się szacunkiem i mieć nadzieję na przyszłość” („Religious Movements in Contemporary America” [Ruchy religijne we współczesnej Ameryce]).

[Ilustracja na stronie 41]

INFLACJA

CHOROBA

NIEPEWNOŚĆ ZATRUDNIENIA

PROBLEMY RODZINNE

BRAK MIESZKAŃ

[Ilustracja na stronie 49]

Kto jak Dorkas czyni dobrze innym, ten jest lepiej zabezpieczony przed osamotnieniem