Rozdział 12

Poszanowanie władzy niezbędnym warunkiem pokojowego życia

1-3. (a) Co doprowadziło do rozpowszechnionego dziś nieuznawania władzy? (b) W jaki różnorodny sposób przejawia się taka postawa? (c) Gdzie dają się we znaki jej skutki?

DZISIEJSZY świat przepojony jest duchem niezależności. Szczególnie wśród ludzi urodzonych po drugiej wojnie światowej weszło w zwyczaj powszechne nieuznawanie władzy. Dlaczego? Ich rodzice byli świadkami bezprzykładnego ucisku oraz bezwzględnej i do tego przekupnej taktyki ludzi stojących u steru. W rezultacie nabrali nieufności do władzy. Wielu z nich nie zaszczepiło później poszanowania władzy własnym dzieciom. Nic też nie zmieniła na lepsze niesprawiedliwość, której od przedstawicieli urzędów doznawały dzieci. Następstwem tego jest dalsze szerzenie się lekceważenia władzy.

² To lekceważenie przejawia się w różny sposób. Niekiedy znajduje wyraz w noszeniu określonego ubioru albo fryzury, które świadczą o odrzucaniu uznawanych mierników. Może się też uzewnętrzniać w publicznym stawianiu oporu organom państwowym (milicja, policja), a nawet w stosowaniu przemocy i rozlewie krwi. Ale nie koniec na tym. Wiele ludzi, którzy nie manifestują aż tak otwarcie swojej postawy, lekceważy lub pomija prawa bądź inne przepisy, gdy się z nimi nie zgadza albo gdy przestrzeganie ich uważa za niewygodne.

³ Odbija się to ujemnie na atmosferze panującej  w domach, szkołach i zakładach pracy, jak również na kontaktach z urzędnikami. Coraz więcej ludzi po prostu nie życzy sobie, żeby im mówiono, co mają robić. Szukają czegoś, co w ich przekonaniu miałoby im zapewnić większą wolność. Na co się zdecydujesz w tej sytuacji?

4. W jakiej kwestii spornej zajmujemy stanowisko przez nasz stosunek do tej sprawy?

⁴ Swoim postępowaniem dajesz do zrozumienia, jakie stanowisko zajmujesz w kwestii spornej co do zwierzchnictwa Jehowy nad wszechświatem. Czy rzeczywiście uznajesz Jehowę za Źródło prawdziwego pokoju i bezpieczeństwa? Czy chcesz się dowiadywać, co mówi Jego Słowo, i dostosowywać do tego swoje życie? A może solidaryzujesz się z ludźmi, którzy sami chcą orzekać, co jest dobre, a co złe? (Rodzaju 3:1-5; Objawienie 12:9).

5. (a) Co często wynika z dawania posłuchu ludziom, którzy obiecują „wolność”? (b) Pod jakim względem człowiek spełniający wolę Bożą jest wolny?

⁵ Dzięki posiadaniu dokładnej wiedzy biblijnej możesz nie dać się zwieść na manowce ludziom, którzy ‛obiecują wolność, ale sami pozostają niewolnikami zepsucia’. Poddając się ich przewodnictwu, popadłbyś jedynie w podobną niewolę (2 Piotra 2:18, 19). Prawdziwą wolność można uzyskać jedynie przez poznawanie i spełnianie woli Boga. Jego Boskie przykazanie jest prawem ‛doskonałym, związanym z wolnością’ (Jakuba 1:25). Można tak powiedzieć, ponieważ Jehowa nie ogranicza nas niepotrzebnie krępującymi przepisami, które nie służyłyby pożytecznemu celowi. Jego prawo zapewnia jednak przewodnictwo, dzięki któremu można się cieszyć wolnością, pokojem i bezpieczeństwem na podstawie utrzymywania dobrych stosunków z Bogiem i bliźnimi.

6, 7. (a) Kto najlepiej zaradzi nadużywaniu władzy w obecnym systemie rzeczy? (b) Co według wypowiedzi Jezusa stanie się z ludźmi, którzy by sami próbowali wymierzać sprawiedliwość?

 ⁶ Bóg lepiej niż ktokolwiek inny zna rozmiary ludzkiej korupcji i nadużywania władzy. Dał słowo, że pociągnie do odpowiedzialności ciemiężycieli bez względu na to, jak wysokie stanowiska by zajmowali (Rzymian 14:12). W czasie wyznaczonym przez Boga „bezbożni zostaną z ziemi wytraceni, a niewierni z niej wykorzenieni” (Przysłów 2:22, Bw). Nie przyniosłoby to nam jednak trwałego pożytku, gdybyśmy się niecierpliwili i sami próbowali wymierzać sprawiedliwość (Rzymian 12:17-19).

⁷ Jezus Chrystus podkreślił to w rozmowie z apostołami owej nocy, kiedy go zdradzono i pojmano. Z uwagi na tamtejsze stosunki, jak również z obawy przed dzikimi zwierzętami, ludzie często nosili przy sobie broń. Apostołowie Jezusa mieli wtedy dwa miecze (Łukasza 22:38). I co się stało? Gdy bezpodstawnie pojmano Jezusa, uznali to za jawne pogwałcenie prawa. Apostoł Piotr popędliwie dobył więc miecza i odciął ucho jednemu z napastników. Jednakże Jezus przyłożył odcięte ucho, uzdrowił je i powiedział do Piotra: „Odłóż miecz z powrotem na swoje miejsce, bo wszyscy którzy chwytają za miecz, od miecza poginą” (Mateusza 26:52). Nawet za naszych czasów wielu uniknęłoby przedwczesnej śmierci, gdyby usłuchali tej rady (Przysłów 24:21, 22).

Właściwy pogląd na władzę świecką

8. (a) Jak według Rzymian 13:1, 2 chrześcijanie mają się zapatrywać na władze świeckie? (b) Jak należy rozumieć wypowiedź, że one „zajmują swoje relatywne pozycje za przyczyną Boga”?

⁸ Gdy apostoł Paweł pisał do chrześcijan w Rzymie, Bóg natchnął go do wyjaśnienia im, jak mają się  zachowywać wobec władz świeckich. Paweł napisał: „Każda dusza niech będzie podporządkowana władzom zwierzchnim, bo nie ma władzy, jak tylko za przyczyną Boga; istniejące władze zajmują swoje zależne pozycje za przyczyną Boga. Dlatego ten, kto się sprzeciwia władzy, przeciwstawia się postanowieniu Bożemu; a którzy temu się przeciwstawiają, ściągną na siebie sąd” (Rzymian 13:1, 2). Czy to znaczy, że Bóg pomógł tym światowym władcom objąć rządy? Biblia stanowczo temu zaprzecza (Łukasza 4:5, 6; Objawienie 13:1, 2). Istnieją jednak z Jego dopuszczenia, a ‛relatywne pozycje’, które zajmowały w dziejach, zostały ustanowione przez Boga. Jakie to pozycje?

9. Jak należy mieć w poszanowaniu urzędników, choćby się wdali w niewłaściwe postępowanie?

⁹ Z wyżej przytoczonego wersetu wynika, że chodzi o pozycję „zwierzchnią”. A zatem nie można sobie pozwalać na brak szacunku wobec urzędników państwowych. Nie należy lekceważyć praw, którym oni nadali moc obowiązującą. Nie znaczy to, że trzeba podziwiać jakieś osobistości czy też aprobować korupcję, w którą mogły się wdać. Wszakże z uwagi na piastowany urząd słusznie należy im się poszanowanie (Tytusa 3:1, 2).

10. Jak się zapatrywać na płacenie podatków i dlaczego?

¹⁰ Prawa świeckie na ogół wychodzą na dobre. Pomagają utrzymać porządek i poniekąd chronią ludzi oraz ich mienie (Rzymian 13:3, 4). Ponadto rządy zazwyczaj dbają o drogi, ochronę zdrowia, służbę przeciwpożarową i szkoły oraz świadczą ludności inne pożyteczne usługi. Czy należy im za nie płacić? Czy powinno się płacić podatki? Kwestia ta nieraz wywołuje wzburzenie z powodu wysokich obciążeń podatkowych i częstego marnotrawienia grosza publicznego. Kiedy Jezus pełnił służbę na  ziemi, sprawa ta miała także wydźwięk polityczny. Jednakże zdaniem Jezusa ówczesna sytuacja nie upoważniała do odmowy płacenia podatków. Wskazując na monetę bitą przez cesarza rzymskiego, Jezus powiedział: „Spłaćcie więc Cezarowi, co należy do Cezara, a co jest Boże — Bogu” (Mateusza 22:17-21; Rzymian 13:6, 7). Nie podzielał poglądu, jakoby każdy miał ustanawiać prawa dla siebie.

11, 12. (a) Jak Pismo Święte wskazuje, że trzeba się liczyć z jeszcze inną władzą? (b) Jak byś postąpił, gdyby władze świeckie wydały zarządzenia sprzeczne z wymaganiami Bożymi? Dlaczego?

¹¹ Jezus zaznaczył jednak, że „Cezar”, to znaczy państwo świeckie, nie jest jedyną władzą, z którą należy się liczyć. „Władze zwierzchnie” nie są wyższe od Boga ani nawet nie są Mu równe. Wprost przeciwnie, są o wiele niższe. Ich władza jest więc ograniczona, a nie absolutna. Z tego powodu chrześcijanie często stają wobec konieczności podjęcia trudnej decyzji i ty też możesz się znaleźć w takiej sytuacji. Jak postąpisz, gdy ludzie stojący u władzy zażądają dla siebie czegoś, co należy do Boga? Komu będziesz posłuszny, gdyby zakazali czegoś, co nakazuje Bóg?

¹² Apostołowie Jezusa Chrystusa z szacunkiem, ale stanowczo przedstawili swój pogląd członkom sądu najwyższego w Jeruzalem: „My nie możemy zaprzestać mówienia o tym, cośmy widzieli i słyszeli. (...) Słuchać jako władcy musimy bardziej Boga niż ludzi” (Dzieje Apostolskie 4:19, 20; 5:29). Na przykład rządy mogą w trudnej sytuacji narzucać ograniczenia i to jest zrozumiałe. Czasami jednak takie ograniczenia mogą mieć na celu przeszkodzenie nam w oddawaniu czci Bogu i uniemożliwienie spełniania obowiązków, które On na nas nałożył. Co wtedy? Natchnione Słowo Boże odpowiada:  „Słuchać jako władcy musimy bardziej Boga niż ludzi”.

13, 14. (a) Dlaczego powinniśmy starannie unikać łamania praw świeckich z przyczyn czysto osobistych? (b) Uzasadnij to na podstawie Pisma Świętego.

¹³ Choćby poszanowanie tych obowiązków wobec Boga było sprzeczne z wymaganiami „Cezara”, jest to jednak coś zupełnie innego niż wynikające z poczucia niezależności łamanie praw, z którymi się nie zgadzamy. Co prawda z osobistego punktu widzenia niektóre prawa mogą się wydawać niepotrzebne albo zbyt rygorystyczne. Nie usprawiedliwia to jednak stawiania siebie ponad  prawem, które nie jest sprzeczne z prawami Bożymi. Co by się działo, gdyby każdy przestrzegał tylko tych praw, które jemu odpowiadają? Mogłoby to jedynie doprowadzić do anarchii.

¹⁴ Czasami może się komuś zdawać, że wolno mu lekceważyć władzę i robić, co mu się podoba, bo przypuszczalnie nie zostanie złapany i ukarany. Taki pogląd jest jednak bardzo niebezpieczny. Chociaż początkowo lekceważenie prawa może się ograniczać do spraw stosunkowo błahych, to jednak bezkarność potrafi rozzuchwalać i ośmielać do coraz większej samowoli. W Księdze Kaznodziei 8:11 jest powiedziane: „Ponieważ wyroku za zły czyn nie wykonano pospiesznie, więc serce synów ludzkich całkiem się w nich nastawiło na wyrządzanie zła”. Czy wobec tego głównym powodem przestrzegania prawa ma być obawa przed karą za nieposłuszeństwo? Chrześcijanin powinien to czynić ze znacznie wyższych pobudek. Apostoł Paweł mówi o „nieodpartej racji”, jaką jest chęć zachowania czystego sumienia (Rzymian 13:5). Mając sumienie wyszkolone na zasadach biblijnych, człowiek uświadamia sobie, że gdyby działał wbrew prawu, ‛przeciwstawiałby się postanowieniu Bożemu’. Bez względu na to, czy inni ludzie wiedzą, co robimy, wie o tym Bóg, a przecież od Niego zależą nasze widoki na przyszłe życie (1 Piotra 2:12-17).

15. (a) Co powinno wywierać decydujący wpływ na nasz stosunek do nauczyciela lub pracodawcy? (b) Czyjemu duchowi wtedy nie ulegamy?

¹⁵ Dotyczy to również ustosunkowania się młodocianych do nauczycieli oraz postawy osoby dorosłej wobec świeckiego pracodawcy. Niewłaściwe postępowanie wielu ludzi, z którymi się stykamy, nie powinno tu być  czynnikiem decydującym. Mniejsza o to, czy nauczyciel bądź pracodawca wie, co robimy. Rzecz sprowadza się do pytania: Co jest słuszne? Co się podoba Bogu? Jeżeli więc oczekuje się od nas uczynienia czegoś, co nie jest sprzeczne z prawami Bożymi albo ze sprawiedliwymi zasadami, robimy to. Nauczyciele są na ogół przedstawicielami rządu, rzecznikami „władz zwierzchnich”, i dlatego zasługują na szacunek. Natomiast w odniesieniu do świeckich pracodawców można zastosować biblijną zasadę z Listu do Tytusa 2:9, 10, chociaż Paweł mówi tam o innych stosunkach — między niewolnikami a ich właścicielami. Paweł napisał: „Niech (...) starają się ich zadowolić, (...) dając wyraz należytej wierności, aby we wszystkim byli ozdobą nauki naszego Wybawiciela, Boga” (Tytusa 2:9, 10). Takim postępowaniem dajemy dowód, że nie ulegliśmy wpływowi Szatana, którego duch ‛działa teraz w synach nieposłuszeństwa’, i dbamy o utrzymywanie pokojowych stosunków z bliźnimi (Efezjan 2:2, 3).

Władza w rodzinie

16. Jaki warunek harmonijnego współżycia w rodzinie podano w 1 Koryntian 11:3?

¹⁶ Również w gronie rodzinnym poszanowanie władzy przyczynia się do utrzymywania pokojowych stosunków. Niestety, nazbyt często brakuje w nim takiego zdrowego szacunku, wskutek czego więzy rodzinne się rozluźniają, a w wielu wypadkach rodzina się rozpada. Jak uzdrowić sytuację? Odpowiedź można znaleźć w wyłuszczonej w 1 Koryntian 11:3 zasadzie przewodnictwa: „Głową każdego mężczyzny jest Chrystus, a głową niewiasty mężczyzna, zaś głową Chrystusa jest Bóg”.

17. (a) Jaką pozycję, zgodnie z zasadą zwierzchnictwa, zajmuje mężczyzna? (b) Jaki piękny przykład w sprawowaniu zwierzchnictwa dał mężom Chrystus?

 ¹⁷ Warto zaznaczyć, że w tej wypowiedzi na temat ustanowionego przez Jehowę porządku rzeczy pozycja mężczyzny jako głowy nie jest wymieniona na pierwszym miejscu. Werset ten zwraca raczej uwagę na fakt, że jest ktoś, u kogo mężczyzna powinien szukać kierownictwa i na kim powinien się wzorować. Jest to Jezus Chrystus. To on jest głową mężczyzny i właśnie Chrystus traktowaniem swego zboru, przyrównanego do oblubienicy, pokazuje, jak mąż może z powodzeniem piastować stanowisko głowy rodziny. Wspaniały przykład Chrystusa wzbudzał w jego naśladowcach chęć wzorowania się na nim. Jezus nie był opryskliwym i wymagającym szefem, tylko obejmował przewodnictwo, przy czym był „łagodnie usposobiony i uniżony w sercu”, tak iż znajdowali u niego pokrzepienie dla swych dusz (Mateusza 11:28-30). Czy może gardził nimi z powodu ich niedociągnięć? Wprost przeciwnie, życzliwie udzielał im rad, a nawet oddał życie, żeby ich oczyścić z grzechów (Efezjan 5:25-30). Jakież to dobrodziejstwo, gdy w rodzinie jest mężczyzna, który szczerze stara się iść za tym przykładem!

18. (a) W jaki sposób żona może okazywać szacunek dla władzy męża? (b) Jak dzieci mają mieć w poszanowaniu rodziców i dlaczego?

¹⁸ Gdy głowa rodziny w taki sposób sprawuje zwierzchnictwo, żonie nie jest trudno poważać męża, a dzieci chętniej słuchają rodziców. Ale również żona i dzieci mogą się niemało przyczynić do szczęścia rodzinnego. Pilnym zajmowaniem się gospodarstwem domowym oraz gotowością do współpracy żona daje dowód, że naprawdę żywi ‛głęboki respekt wobec męża’. Czy tak jest w waszej  rodzinie? (Efezjan 5:33; Przysłów 31:10-15, 27, 28). A gdy dzieci chętnie słuchają ojca i matki, dają tym dowód, że szanują rodziców, jak tego wymaga Bóg (Efezjan 6:1-3). Czy taka rodzina nie cieszy się znacznie większym pokojem i czy nie panuje w niej o wiele silniejsze poczucie osobistego bezpieczeństwa niż w domu, w którym brak poszanowania władzy?

19. Jak powinieneś postąpić, gdy z całej rodziny tylko ty chcesz się kierować Słowem Bożym?

¹⁹ Możesz pomóc, żeby twój dom stał się takim miejscem. Nie oglądając się na innych członków rodziny, czy się zdecydują chodzić drogami Jehowy, ty możesz to czynić. Może inni pójdą za twoim dobrym przykładem (1 Koryntian 7:16; Tytusa 2:6-8). A gdyby nawet do tego nie doszło, twoja postawa będzie świadectwem słuszności dróg Bożych, co nie jest bez znaczenia (1 Piotra 3:16, 17).

20, 21. (a) Jak Biblia daje do zrozumienia, że władza męża i rodziców nie jest absolutna? (b) Jaką decyzję musi więc niekiedy powziąć zamężna chrześcijanka albo wierzące dzieci i czym powinni się przy tym kierować?

²⁰ Pamiętaj, że cała struktura władzy w rodzinie pochodzi od Boga. Dlatego mężczyźni mają być podporządkowani Chrystusowi, żony swym mężom, „jak to przystoi w Panu”, a dzieci rodzicom, „bo to jest bardzo miłe w Panu” (Kolosan 3:18, 20; 1 Koryntian 11:3). Nie wolno więc pomijać Boga. Z tego wynika, że władza męża nad żoną i rodziców nad dziećmi jest względna. To znaczy, że partner małżeński będący chrześcijaninem oraz dzieci są przede wszystkim podporządkowani Bogu i Chrystusowi, stosując się do Ich rad. Jeżeli mąż czy żona albo rodzice są niewierzący, może im się to w pierwszej chwili nie podobać. W rzeczywistości jednak  wychodzi im to na dobre, bo dzięki temu wierzący partner i dzieci stają się bardziej godni zaufania i okazują więcej szacunku.

²¹ A co ma zrobić żona, gdyby mąż zażądał od niej czegoś, co nie „przystoi w Panu”? Wówczas ona wykaże, czy rzeczywiście ‛boi się prawdziwego Boga’ (Kaznodziei 12:13). To samo dotyczy dzieci, gdy są już na tyle dorosłe, żeby rozumieć Słowo Boże i stosować się do niego. Gdyby rodzice nie podzielali ich chęci służenia Jehowie, one same muszą zadecydować, czy będą lojalne wobec Boga, czy też wolą podzielić los rodziców (Mateusza 10:37-39). Niemniej poza nadrzędnymi obowiązkami wobec Boga dzieci powinny być „we wszystkim” podporządkowane, nawet gdyby musiały robić coś, co im się nie podoba (Kolosan 3:20). Mogą tym pobudzić rodziców do wejścia na zgotowaną przez Jehowę drogę zbawienia. Gdy ktoś kieruje się lojalnością wobec Jehowy i Jego sprawiedliwych dróg, a nie chęcią okazania nieposłuszeństwa podyktowanego duchem niezależności, jest to rzeczywiście „bardzo miłe w Panu”.

W zborze chrześcijańskim

22, 23. (a) Jak chrześcijańscy nadzorcy usługują członkom zboru? (b) Jak według Hebrajczyków 13:17 powinniśmy się do nich odnosić?

²² Taka sama lojalność wobec Jehowy powinna być widoczna w naszej postawie wobec zboru chrześcijańskiego, jak również wobec tych, którzy nad nim czuwają. Jehowa powołał nadzorców, którzy mają paść „trzodę”. Chociaż nie pobierają pensji, to jednak ofiarnie i szczerze troszczą się o pomyślność swoich chrześcijańskich braci i sióstr (1 Piotra 5:2; 1 Tesaloniczan 2:7-9). Pomagają zborowi w głoszeniu dobrej nowiny o Królestwie Bożym. Dbają też o dobro poszczególnych członków zboru,  pomagając im zrozumieć, jak stosować zasady biblijne w życiu, a gdy ktoś w zborze uczyni fałszywy krok, zanim sobie to zdąży uświadomić, starają się doprowadzić go do porządku (Galatów 6:1). Jeżeli członek zboru lekceważy rady biblijne i upiera się przy poważnych wykroczeniach, nadzorcy zadbają o to, żeby taki człowiek został wykluczony dla zabezpieczenia zboru przed jego zgubnym wpływem (1 Koryntian 5:12, 13).

²³ Z wdzięczności za to życzliwe postanowienie Jehowy, zapewniające pokój w szeregach Jego ludu, powinniśmy się stosować do następującej rady zapisanej w Liście do Hebrajczyków 13:17: „Bądźcie posłuszni tym, którzy się podjęli pośród was przewodzić, i bądźcie im ulegli, stale bowiem czuwają nad waszymi duszami jako mający zdać z tego sprawę; niech to czynią z radością, a nie ze wzdychaniem, bo to przyniosłoby wam szkodę”.

24, 25. (a) Jak to, czego uczą starsi, powinno wpływać na nasz stosunek do nich? (b) Kiedy i gdzie powinniśmy stosować się do nauk biblijnych? Dlaczego?

²⁴ Biblia podkreśla, że ci nadzorcy, inaczej mówiąc starsi, zasługują na szacunek głównie z tego względu, iż nauczają „słowa Bożego” (Hebrajczyków 13:7; 1 Tymoteusza 5:17). O potędze tego „słowa” powiedziano w Hebrajczyków 4:12, 13: „Słowo Boże jest żywe i ma moc oddziaływania a ostrzejsze jest od wszelkiego miecza obosiecznego, i przenika aż do rozdzielenia duszy i ducha oraz stawów i ich szpiku; potrafi też rozeznać myśli i zamiary serca. I nie ma stworzenia, które by nie było ujawnione przed Jego wzrokiem, ale wszystko jest odsłonięte i zupełnie odkryte dla oczu Tego, któremu mamy zdać sprawę”.

²⁵ Tak więc prawdy zawarte w Słowie Jehowy ujawniają różnicę między tym, za kogo ktoś uchodzi, a kim jest  w rzeczywistości. Jeżeli naprawdę wierzy w Boga i szczerze pragnie podobać się Stwórcy, to zechce odzwierciedlać „chwałę Bożą” także wtedy, gdy go nie widzą starsi w zborze (Rzymian 3:23). Nie wda się w żadne niebiblijne postępowanie jedynie dlatego, że nie zalicza się tego do poważnych wykroczeń, za które grozi wykluczenie ze zboru. Gdyby więc ktoś był skłonny lekceważyć radę zawartą w Słowie Bożym, to powinien się poważnie zastanowić nad swoim rzeczywistym stosunkiem do Boga. Czy nie upodabnia się do człowieka, o którym w Psalmie 14:1 jest powiedziane: „Bezrozumny rzekł [wcale nie publicznie, tylko] w swym sercu: ‛Nie ma Jehowy’”?

26, 27. (a) Dlaczego poważne traktowanie „każdej wypowiedzi” Jehowy ma doniosłe znaczenie? (b) Jak takie poszanowanie władzy wpływa na nasze życie?

²⁶ Kiedy Jezus był kuszony przez Diabła, oświadczył: „Człowiek ma żyć (...) każdą wypowiedzią pochodzącą z ust Jehowy” (Mateusza 4:4). Czy wierzysz, że „każda wypowiedź” Jehowy jest ważna i że żadnej nie wolno pomijać? Nie wystarczy stosować się tylko do niektórych wymagań Jehowy, a inne bagatelizować. Albo popieramy słuszność zwierzchnictwa Jehowy, albo stajemy w kwestii spornej po stronie Diabła, ustalając sobie własne mierniki dobra i zła. Szczęśliwi są ci, którzy szczerze miłują prawo Jehowy (Psalm 119:165).

²⁷ Tacy ludzie nie dają się usidlić poróżniającemu duchowi świata. Nie wdają się też w haniebne postępki osób odrzucających ograniczenia moralne. Dzięki głębokiemu poszanowaniu dla Jehowy i Jego sprawiedliwych dróg życie ich jest bardziej ustabilizowane. Taki szacunek dla Jehowy i Jego dróg ułatwia im stosowne okazywanie szacunku władzom ziemskim, co jest niezbędnym warunkiem pokojowego życia.

[Pytania do studium]

[Ilustracja na stronie 134]

Apostołowie Jezusa oświadczyli przed sądem: „Słuchać jako władcy musimy bardziej Boga niż ludzi”