Czy życie ma sens?
Część 1
Czy życie ma sens?
1. Jakie pytanie dotyczące sensu życia jest często zadawane i jak skomentował to pewien człowiek?
Prędzej czy później niemal każdy zaczyna się zastanawiać nad sensem życia. Czyżby sprowadzał się on do ciężkiej pracy mającej na celu podwyższenie stopy życiowej i utrzymanie rodziny, by po jakichś 70-80 latach umrzeć i na zawsze pogrążyć się w niebycie? Tak właśnie myślał pewien młody człowiek, który oświadczył, że chodzi wyłącznie o to, by „żyć, wychować dzieci, zaznać szczęścia, a potem umrzeć”. Ale czy to prawda? I czy z chwilą śmierci rzeczywiście wszystko się kończy?
2, 3. Dlaczego zdobywanie bogactwa nie wystarcza, żeby nadać życiu sens?
2 Wiele ludzi zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie sądzi, że celem życia jest zdobycie majątku. W ich przekonaniu może on zapewnić szczęście i nadać sens naszemu istnieniu. Ale co powiedzieć o tych, którzy już są bogaci? Kanadyjski pisarz Harry Bruce zauważył: „Zastanawiająco dużo ludzi zamożnych twierdzi, że nie są szczęśliwi”. Następnie dodał: „Sondaże wykazują, iż Ameryka Północna zaraziła się straszliwym pesymizmem (...) Czy ktokolwiek znalazł szczęście? Jeśli tak, niech zdradzi, jak to zrobił”.
3 Były prezydent USA Jimmy Carter oświadczył: „Odkryliśmy, że zdobywanie i użytkowanie różnych rzeczy nie zaspokaja naszej tęsknoty do posiadania jakiegoś celu. (...) Gromadzenie dóbr materialnych nie może wypełnić pustki w niepewnym i bezsensownym życiu”. A oto wypowiedź innego przywódcy politycznego: „Od wielu lat intensywnie poszukuję prawdy o sobie i swym życiu; mnóstwo osób, które znam, robi to samo. Coraz więcej ludzi pyta: Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?”
Coraz trudniejsze warunki
4. Dlaczego niektórzy wątpią, że życie ma sens?
4 Obserwując pogarszające się warunki życia, niejeden powątpiewa w jego sens. Na całym świecie poważnie choruje albo cierpi wskutek niedożywienia ponad miliard osób. W samej Afryce co roku umiera z tego powodu jakieś 10 milionów dzieci. Na ziemi żyje już prawie sześć miliardów ludzi, a każdego roku przybywa ich przeszło 90 milionów, z czego ponad 90 procent mieszka w krajach rozwijających się. Ten nieustanny przyrost powoduje zwiększenie zapotrzebowania na żywność i mieszkania, a także sprzyja rozwojowi przemysłu, co pociąga za sobą dalsze zanieczyszczenie gleby, wody i powietrza.
5. Co się dzieje z roślinnością na ziemi?
5 Raport zatytułowany World Military and Social Expenditures 1991 (Wydatki na cele wojskowe i socjalne w roku 1991) donosi: „Rokrocznie wycinamy lasy o powierzchni równej całemu obszarowi (...) [Wielkiej Brytanii]. Przy obecnym tempie (wyrębu) do roku 2000 wytrzebimy 65 procent wilgotnych lasów tropikalnych”. Jak podaje pewna agencja ONZ, na terenach tych stosunek drzew wyciętych do zasadzonych wynosi 10 do 1, w Afryce — przeszło 20 do 1. W rezultacie rozprzestrzeniają się rejony pustynne, a powierzchnia terenów użytkowych zmniejsza się co roku o obszar wielkości Belgii.
6, 7. Jakich problemów nie potrafią rozwiązać przywódcy światowi i na jakie pytania trzeba w związku z tym odpowiedzieć?
6 Ponadto w XX wieku zginęło na wojnach cztery razy więcej ludzi niż w ciągu poprzednich czterystu lat. Wszędzie nasila się przestępczość, zwłaszcza z użyciem przemocy. Życie utrudniają też różne negatywne zjawiska, takie jak rozpad rodziny, narkomania, AIDS czy choroby przenoszone drogą płciową. Przywódcy światowi nie są w stanie znaleźć żadnego lekarstwa na liczne bolączki trapiące rodzinę ludzką. Nic więc dziwnego, że wielu pyta: Na czym polega sens życia?
7 A co na to uczeni i przywódcy religijni? Czy w ciągu tylu stuleci zdołali znaleźć jakąś zadowalającą odpowiedź?
Co mówią
8, 9. (a) Co powiedział o sensie życia chiński myśliciel? (b) Co stwierdził były więzień hitlerowskich obozów zagłady?
8 Myśliciel konfucjański Tu Wei-Ming powiedział: „Właściwy sens życia znajdujemy w naszej zwykłej ludzkiej egzystencji”. Zgodnie z tym poglądem ludzie zawsze będą się rodzić, walczyć o przetrwanie i umierać. Perspektywa taka nie napawa optymizmem. A czy w ogóle jest prawdziwa?
9 Elie Wiesel, który podczas drugiej wojny światowej przeżył koszmar hitlerowskich obozów zagłady, zauważył: „‚Po co tu jesteśmy?’ — oto najważniejsze pytanie, przed jakim staje człowiek. (...) Widziałem bezsensowną śmierć, a mimo to wierzę, że życie ma jakiś cel”. Wiesel nie potrafił jednak sprecyzować, na czym ten cel polega.
10, 11. (a) Jak pewien redaktor wskazał, że człowiek nie zna odpowiedzi na istotne pytania? (b) Dlaczego pogląd pewnego ewolucjonisty nie jest zadowalający?
10 Redaktor Vermont Royster oświadczył: „Od zarania dziejów zastanawiamy się nad sobą, (...) nad swym miejscem we wszechświecie, lecz nie posunęliśmy się zbytnio do przodu. Wciąż nie znamy odpowiedzi na pytania, kim jesteśmy, po co żyjemy i dokąd zmierzamy”.
11 Ewolucjonista Stephen Jay Gould powiedział: „Być może pragnęlibyśmy znaleźć ‚wznioślejszą’ odpowiedź, ale takiej nie ma”. Dla wyznawców teorii ewolucji życie to walka o przetrwanie najlepiej przystosowanych, a jej końcem jest śmierć. Również ten pogląd nie daje żadnej nadziei. A czy chociaż jest prawdziwy?
12, 13. Jakie poglądy na tę sprawę mają przywódcy religijni i czy są one bardziej satysfakcjonujące niż zapatrywania świeckich obserwatorów?
12 Zdaniem wielu przywódców religijnych sens życia polega na dobrym postępowaniu, dzięki temu bowiem po śmierci człowieka jego dusza będzie mogła pójść do nieba i przebywać tam wiecznie. Natomiast złych ludzi czekają wieczyste męki w piekle. W takim razie na ziemi dalej musiałyby panować tak samo niezadowalające warunki, jak w ciągu całych dziejów. Ale jeśli Bóg chciał, żeby ludzie żyli sobie w niebie niczym aniołowie, to dlaczego od razu ich takimi nie stworzył?
13 Z wymienionymi powyżej poglądami nie mogą dojść do ładu nawet duchowni. Doktor W. R. Inge, były dziekan katedry świętego Pawła w Londynie, powiedział kiedyś: „Całe życie usiłowałem dociec sensu istnienia. Próbowałem zgłębić pojęcie wieczności, pojęcie zła oraz istotę natury ludzkiej — trzy sprawy, które zawsze miały dla mnie zasadnicze znaczenie. Niestety, nie rozstrzygnąłem żadnej”.
Skutek
14, 15. Jaki wpływ na ludzi wywierają tak rozbieżne poglądy?
14 Jaki wpływ wywiera na ludzi ta gmatwanina poglądów na sens życia, wyznawanych przez uczonych i przywódców religijnych? Wielu reaguje tak, jak pewien starszy mężczyzna, który powiedział: „Niemal całe życie zadawałem sobie pytanie, po co istnieję. Jeżeli nawet jest w tym jakiś cel, nic mnie to już nie obchodzi”.
15 Sporo osób obserwujących różnorodność poglądów w poszczególnych religiach świata dochodzi do wniosku, że naprawdę nie ma znaczenia, w co się wierzy. Uważają, iż religia jest jedynie formą wytchnienia dla umysłu, czymś, co uspokaja, pokrzepia i w ten sposób pomaga radzić sobie z codziennymi problemami. Zdaniem innych religia to wyłącznie przesądy. Twierdzą, że wieki spekulacji teologicznych nie przyniosły odpowiedzi na pytanie o sens życia ani nie polepszyły losu szarego człowieka. I rzeczywiście historia dowodzi, iż religie tego świata często wręcz hamowały postęp ludzkości oraz były przyczyną nienawiści i wojen.
16. Jak ważne może być znalezienie sensu życia?
16 Czy to jednak takie ważne, żeby poznać prawdziwy cel życia? Psychiatra Viktor Frankl odpowiada: „Namiętne poszukiwanie sensu życia jest głównym motywem działań człowieka. (...) Śmiem twierdzić, iż nic tak skutecznie nie pomaga w przetrwaniu nawet najgorszych warunków, jak świadomość, że się prowadzi sensowne życie”.
17. Jakie pytania powinniśmy sobie zadać?
17 Skoro ludzkie filozofie i religie nie wyjaśniają, na czym polega sens życia, to gdzie się z tym pytaniem zwrócić? Czy jest jakieś źródło wyższej mądrości, które może nam wyjawić prawdę?
[Pytania do studium]
[Ilustracja na stronie 4]
‛Rokrocznie wycinamy lasy o powierzchni równej całemu obszarowi Wielkiej Brytanii’
[Ilustracja na stronie 5]
„Niemal całe życie zadawałem sobie pytanie, po co istnieję”
