Lekcja 28

Kontakt ze słuchaczami i korzystanie z notatek

1. Wyjaśnij znaczenie kontaktu ze słuchaczami oraz roli, jaką tu odgrywają notatki.

¹ Utrzymywanie odpowiedniego kontaktu ze słuchaczami jest wielką pomocą w nauczaniu. Zjednujesz sobie przez to ich szacunek i możesz skuteczniej nauczać. Kontakt z nimi powinien was zbliżyć do tego stopnia, żebyś jako mówca odczuł natychmiast każdą ich reakcję. Korzystanie z notatek odgrywa istotną rolę w ustalaniu, czy udało ci się nawiązać taki kontakt ze słuchaczami. Obszerne notatki mogą być zawadą, natomiast umiejętne korzystanie z nich nie przeszkadza, nawet gdyby z uwagi na okoliczności musiały być nieco obszerniejsze niż zwykle. Doświadczony mówca nie traci bowiem kontaktu ze słuchaczami wskutek zbyt częstego zaglądania do notatek albo wskutek zaglądania do nich w nieodpowiedniej chwili. Na formularzu „Porad do przemówień” uwzględniono ten punkt w rubryce „Kontakt ze słuchaczami, korzystanie z notatek”.

2-5. Na czym polega utrzymywanie skutecznego kontaktu wzrokowego ze słuchaczami?

² Wzrokowy kontakt ze słuchaczami. Mieć kontakt wzrokowy znaczy widzieć słuchaczy. Chodzi tu jednak o patrzenie nie na wszystkich słuchaczy, lecz na pojedyncze osoby wśród nich. Powinno się obserwować wyraz ich twarzy i odpowiednio reagować.

³ Patrzenie na słuchaczy nie polega na zwykłym rytmicznym obracaniu się to w jedną, to w drugą stronę, żeby nikogo nie pominąć. Popatrz na kogoś ze słuchaczy i powiedz do niego jedno lub dwa zdania. Potem popatrz na inną osobę i do niej skieruj kilka następnych zdań. Nie wlepiaj w nikogo wzroku tak długo, żeby się poczuł zakłopotany, ani nie koncentruj się tylko na nielicznych słuchaczach. Zwracaj się w ten sposób do całego audytorium, kiedy jednak mówisz do kogoś, to rzeczywiście mów do niego i staraj się zaobserwować jego reakcję, zanim się zwrócisz do kogo innego. Notatki powinny leżeć na pulpicie albo trzymaj je w ręce lub włóż do Biblii, żebyś mógł szybko rzucić na nie wzrokiem. Gdy musisz poruszać całą głową, żeby zajrzeć do notatek, wówczas tracisz kontakt ze słuchaczami.

⁴ Udzielający rad będzie zwracać uwagę na to, jak często korzystasz z notatek oraz kiedy do nich zaglądasz. Jeżeli zerkasz do notatek w chwili osiągania jakiegoś punktu szczytowego, to nie zobaczysz reakcji słuchaczy. Kontakt z nimi stracisz również przez ciągłe zaglądanie do notatek.  Jest to zazwyczaj oznaką nerwowego nawyku albo niedostatecznego przygotowania.

⁵ Niekiedy prosi się doświadczonych mówców o wygłoszenie całego przemówienia z rękopisu, co oczywiście nieco ogranicza ich kontakt wzrokowy ze słuchaczami. Jeżeli jednak są należycie przygotowani, to dobrze znają materiał i mogą od czasu do czasu, nie gubiąc się przy tym, spoglądać na słuchaczy, co znowu staje się bodźcem do wyrazistego czytania.

6-9. Wymień inny sposób nawiązywania kontaktu ze słuchaczami oraz jakich pułapek trzeba się przy tym wystrzegać.

⁶ Kontakt ze słuchaczami przez bezpośrednie zwracanie się. Jest on tak samo ważny, jak kontakt wzrokowy. Chodzi przy tym o słowa, którymi zwracasz się do słuchaczy.

⁷ Kiedy rozmawiasz z kimś prywatnie, zwracasz się bezpośrednio do niego, mówiąc „ty”, „twój”, „pan”, „pański” albo „my”, „nasz”. Tam, gdzie byłoby to na miejscu, możesz tak samo mówić do większego audytorium. Staraj się potraktować swe przemówienie jako rozmowę z jedną lub dwoma osobami. Obserwuj ich na tyle uważnie, żebyś mógł im odpowiadać, jak gdyby rzeczywiście z tobą rozmawiali. Nada to twemu przemówieniu charakter bardziej osobisty.

⁸ Ale ostrożnie! Wystrzegaj się zbytniej poufałości ze słuchaczami. Nie potrzebujesz być bardziej swobodny niż w poważnej rozmowie z jedną lub dwoma osobami przy drzwiach w służbie polowej, jednakże możesz i powinieneś być tak samo bezpośredni.

⁹ Inne niebezpieczeństwo. Zaimków osobowych musisz używać rozważnie i nie wolno ci stawiać słuchaczy w niekorzystnym świetle. Na przykład w przemówieniu na temat przestępczości nie użyłbyś formy, która by skłaniała do wniosku, że twoi słuchacze są przestępcami. Albo gdy na zebraniu służby mówisz na temat małej liczby godzin, mógłbyś objąć tym przemówieniem również siebie, używając zaimka „my”, zamiast zawsze mówić „wy”. Przy odrobinie przezorności i rozwagi można z łatwością uniknąć takich niebezpieczeństw.

**********

10, 11. Co powinno nas zachęcić do opanowania sztuki korzystania ze szkicu?

¹⁰ Korzystanie ze szkicu. Tylko nieliczni początkujący mówcy przemawiają od razu ze szkicu. Najczęściej piszą sobie przedtem całe przemówienie, a potem albo je odczytują, albo wygłaszają z pamięci. Z początku udzielający rad będzie to tolerować, ale gdy dojdziesz do punktu „Korzystanie ze szkicu” na formularzu „Porad do przemówień”,  zachęci cię do przemawiania z notatek. Po opanowaniu tej sztuki stwierdzisz, że jako mówca publiczny zrobiłeś wielki krok naprzód.

¹¹ Dzieci i dorośli, którzy nie umieją czytać, wygłaszają przemówienie, używając obrazków nasuwających pewne myśli. Ty też możesz przygotować przemówienie na podstawie prostego szkicu, podobnego do biblijnych tematów do rozmów zamieszczanych w Naszej Służbie Królestwa. W służbie polowej zawsze mówisz bez rękopisu. Również łatwo możesz to robić w szkole, jeśli już raz się na to zdobędziesz.

12, 13. Udziel wskazówek co do sposobu sporządzania szkicu.

¹² Ponieważ praca nad tą cechą ma ci pomóc w uwolnieniu się od rękopisu zarówno w trakcie przygotowywania się, jak i podczas samego wygłaszania, więc nie ucz się przemówienia na pamięć. Przekreśliłoby to cel tej lekcji.

¹³ Jeżeli przytaczasz wersety biblijne, możesz między innymi zadawać sobie następujące pytania: Jak? Kto? Kiedy? Gdzie? Następnie, jeżeli te pytania pasują do twego materiału, umieść je w swoich notatkach. Podczas przemawiania po prostu odczytaj werset, po czym, zależnie od okoliczności, zadaj te pytania sobie albo swemu rozmówcy i odpowiedz na nie. Aż tak proste może to być.

14, 15. Jakie czynniki nie powinny nas zniechęcać?

¹⁴ Początkujący często się martwią, że mogą coś zapomnieć. Jeżeli jednak twoje przemówienie jest zbudowane logicznie, to nawet nikt nie zauważy braku myśli, którą byś przeoczył. W tej chwili i tak samo omówienie materiału wcale nie jest najważniejsze. Przede wszystkim chodzi bowiem o nauczenie się przemawiania ze szkicu.

¹⁵ Podczas wygłaszania tego przemówienia możesz odnieść wrażenie, że straciłeś wiele już nabytych cech. Nie martw się. One powrócą i wtedy dojdziesz do wniosku, że opanujesz je jeszcze lepiej, gdy się nauczysz przemawiać bez rękopisu.

16, 17. O czym trzeba pamiętać w trakcie sporządzania notatek?

¹⁶ Jeszcze jedna uwaga co do notatek używanych do przemówień w szkole służby kaznodziejskiej. Mają one służyć do przypomnienia pewnych myśli, a nie do recytowania. Notatki powinny być krótkie. Powinny być przy tym czyste, uporządkowane i czytelne. Jeżeli przemówieniu nadano ramy odwiedzin ponownych, to notatki nie powinny rzucać się w oczy; można by je na przykład włożyć do Biblii. Jeżeli ma to być przemówienie z podium i wiesz, że będziesz korzystał z mównicy, to nie powinieneś mieć żadnych trudności z notatkami. Gdybyś jednak nie czuł się pewnie, to odpowiednio się przygotuj.

 ¹⁷ Pomocne może być również wpisanie tematu u góry nad notatkami. Główne punkty powinny wyraźnie rzucać się w oczy. Spróbuj napisać je wielkimi literami albo podkreślić.

18, 19. Jak można się ćwiczyć w korzystaniu ze szkicu?

¹⁸ Używanie jedynie skąpych notatek podczas wygłaszania przemówienia wcale nie oznacza, że możesz skąpić czasu na przygotowanie się. Najpierw opracuj szczegółowo całe przemówienie, przygotowując szkic dowolnej długości. Następnie opracuj sobie drugi szkic, już znacznie krótszy. Właśnie z tego szkicu będziesz korzystał w czasie przemówienia.

¹⁹ Teraz połóż przed sobą oba szkice i patrząc na ten skrócony mów o pierwszym punkcie wszystko, co pamiętasz. Potem zajrzyj do bardziej szczegółowego szkicu i sprawdź, co przeoczyłeś. W taki sam sposób postąp z drugim głównym punktem w skróconym szkicu. Z czasem tak się obznajomisz z krótszym szkicem, że kiedy tylko spojrzysz na te skąpe notatki, przypomnisz sobie wszystko, co się znajduje w bardziej szczegółowym szkicu. W miarę nabywania wprawy i doświadczenia będziesz coraz bardziej cenił sobie korzyści mówienia z głowy, posługując się rękopisem tylko w razie koniecznej potrzeby. W trakcie przemawiania będziesz bardziej swobodny, a słuchacze będą cię wysłuchiwać z większym szacunkiem.

POWTÓRKA: