Lekcja 9

Opracowanie szkicu

1-4. Jak można ustalić temat i główne punkty przemówienia?

¹ Ewangelista Łukasz napisał do swego przyjaciela Teofila: „Postanowiłem i ja, który wszystko od początku przebadałem dokładnie kolejno ci to opisać” (Łuk. 1:3). A zatem po przebadaniu i zebraniu szeregu faktów związanych z tematem Łukasz przystąpił do uporządkowania ich w zrozumiałej kolejności. Dobrze jest wzorować się na tym podczas przygotowywania przemówień. W tym celu trzeba sobie opracować szkic.

² Wybór najważniejszych myśli. Ponieważ przemawianie, a zwłaszcza omawianie Słowa Bożego, ma na celu przekazanie innym ludziom pewnych wyobrażeń, więc myśli, które zamierzamy przekazać w przemówieniu, powinniśmy sobie najpierw sami jasno sprecyzować w swoim umyśle. Po zebraniu materiału możesz już dokładnie ustalić, co twoi słuchacze powinni wynieść z wysłuchania cię. Postaraj się ująć to w jednym zdaniu. Gdy to zdanie zawiera rdzeń twego przemówienia, gdy mieści się w nim najważniejsza myśl, którą twoi słuchacze mają zapamiętać, wówczas powinno ono stać się tematem twego przemówienia. Warto je sobie zapisać, żebyś mógł nawiązywać do niego w trakcie przygotowywania się.

³ Następnie wybierz z nagromadzonego materiału zasadnicze myśli, bez których nie można by przekazać tego  jednego tematu głównego. Powinny one stać się głównymi punktami przemówienia. Jeżeli zebrałeś cały materiał na kartkach, to możesz ułożyć je kolejno przed sobą na stole. Teraz wybierz dalsze myśli potrzebne do uzupełnienia tych punktów głównych, umieszczając każdą na właściwym miejscu za punktem głównym, który ona potwierdza. Podczas porządkowania różnych nagromadzonych punktów głównych i podpunktów oraz rozmieszczania ich w szkicu może się okazać, że niektóre z nich nie wnoszą nic istotnego w rozwinięcie tematu. W takim wypadku nie wahaj się z nich zrezygnować. Lepiej je pominąć, niż przeładować przemówienie materiałem mało istotnym lub nieodpowiednim. Upewniaj się też, czy myśli zostały ułożone w najlogiczniejszej albo w najpraktyczniejszej kolejności. Stosując proponowaną tu metodę, można łatwo dostrzec w szkicu i skorygować słabe punkty rozumowania. Dzięki temu możesz dopilnować, żeby każdy główny podtytuł w szkicu pozostawał w logicznym związku z poprzednim i żeby się przyczyniał do rozwinięcia tematu. A gdy każdy punkt umieszczony pod tymi głównymi podtytułami będzie stanowił rzeczowy argument, wówczas całe przemówienie będzie niewątpliwie uzewnętrznieniem logicznego toku myślenia.

⁴ Pouczające punkty, które starannie uporządkowałeś, powinny stanowić część główną twego przemówienia. Teraz jest ci potrzebny wstęp i zakończenie. Zdecyduj się, jak chcesz rozpocząć swoje przemówienie, i na podstawie już przygotowanych wywodów dopasuj zakończenie, które w zależności od celu twoich wywodów zawierałoby stosowną zachętę dla słuchaczy. Teraz możesz przystąpić do przeniesienia tego materiału na papier w już prawie ostatecznej formie. Można to zrobić w różny sposób.

5, 6. Co to jest szkic tematyczny i szkic zdaniowy?

⁵ Rodzaje szkiców. Do najczęściej spotykanych rodzajów szkiców należy szkic tematyczny i szkic zdaniowy. Często stosuje się kombinację obu tych szkiców. Gdy przygotowujesz szkic tematyczny, wpisz najpierw u góry stronicy temat. Następnie pod tematem pisz zwięźle sformułowane główne punkty, rozpoczynając pisanie każdego takiego punktu od lewego marginesu. Przy zapisywaniu podpunktów do każdego punktu głównego można stosować wcięcia, tzn. zaczynać nieco dalej na prawo od marginesu pod punktem, który mają uzupełniać. Jeżeli któryś z tych podpunktów ma być uzupełniony dodatkowymi punktami, to można zastosować jeszcze większe wcięcia. Wystarczy  wtedy rzucić okiem na kartkę, żeby dostrzec najważniejsze punkty zawierające główne myśli, które powinni pojąć twoi słuchacze. Ułatwia to wygłaszanie przemówienia, ponieważ możesz kłaść nacisk na te punkty, powtarzając w toku przemawiania kluczowe słowa każdej głównej myśli, żeby ją uwypuklić i żeby pozostawiła trwałe wrażenie. Postępuj w ten sposób z każdym głównym punktem, który omawiasz. W takim szkicu chodzi głównie o zwięzłe sformułowanie każdego punktu.

⁶ Inną, często spotykaną formą jest szkic zdaniowy. W takim szkicu poszczególne myśli wyraża się zwykle całymi zdaniami, które jednak są tak treściwe, że każde takie zdanie stanowi główną myśl jednego akapitu przemówienia. Oczywiście zapisując te zdania jedne pod drugimi, można niekiedy stosować wcięcia w celu uwydatnienia głównych punktów przemówienia. W trakcie przemawiania mówca niekiedy odczytuje zdanie, a następnie omawia je w sposób improwizowany. Oba rodzaje szkiców mają swoje zalety. Szkic zdaniowy, zawierający pełniej wyrażone myśli, jest zazwyczaj lepszy dla przemówień opracowywanych kilka tygodni naprzód lub wygłaszanych wielokrotnie, ale z kilkumiesięcznymi przerwami, na przykład dla wykładów publicznych.

7, 8. Co można zrobić ze szkicem przed właściwym wygłoszeniem przemówienia?

⁷ Zarówno szkic zdaniowy, jak i tematyczny możesz potraktować jako szkic wstępny, który można dowolnie rozwinąć. W ten sposób zapewniasz sobie możliwość poruszenia wszystkich subtelności, które chciałbyś przekazać słuchaczom. Niektórzy wolą jednak wygłaszać przemówienie z krótszego szkicu. Gdy się przygotowujesz do przemawiania, możesz położyć przed sobą oba szkice. Następnie tak długo ćwicz na podstawie wersji skróconej, aż zawarte w niej punkty będą ci przywodzić na myśl wszystkie punkty bardziej szczegółowe, zanotowane w szkicu wstępnym. Gdy potrafisz przypomnieć sobie te punkty na podstawie szkicu skróconego, wówczas jesteś dobrze przygotowany do wygłoszenia przemówienia.

⁸ Takie są w skróceniu podstawowe metody opracowywania szkicu. Należałoby teraz zająć się bardziej szczegółowo trzema najważniejszymi częściami przemówienia.

9-12. (a) Jaki cel ma osiągnąć wstęp przemówienia? (b) Podaj jeden przykład wstępu.

⁹ Wstęp. Celem uwag wstępnych powinno być zaciekawienie słuchaczy. Te pierwsze zdania powinny wzbudzić w nich zainteresowanie tematem i pomóc im zrozumieć, dlaczego ma on dla nich duże znaczenie. Szczególnie  pierwsze zdanie zasługuje na staranne przemyślenie. Chodzi o to, żeby za jego pośrednictwem nawiązać przyjemny kontakt ze słuchaczami i żeby ono nie było dogmatyczne ani nieprzyjazne.

¹⁰ Są różne rodzaje wstępów. Można się posłużyć jakimś przykładem lub powołać się na jakiś ogólnie znany cytat. Mógłbyś przedstawić jakiś problem, który wymaga rozwiązania. Samo tło historyczne tematu również może stanowić wstęp. Można zadać szereg pytań. Można nawet wyliczyć pokrótce główne punkty, które zamierzasz omówić.

¹¹ Jest rzeczą ważną, żeby wstęp dobrze pasował do przemówienia. Bardzo stosowny może być więc jakiś trafny przykład, zwłaszcza gdy mówca powraca do niego w ciągu całego przemówienia. Dzięki temu przemówienie stanie się ciekawsze, łatwiej będzie je śledzić i zapamiętać, a ponadto zapewni mu to większą spoistość pod warunkiem, że przykład jest dobrze dobrany.

¹² Wygłoszenie wstępu ma niemały wpływ na stopień zainteresowania słuchaczy. Mówca musi rozpocząć przemówienie zdecydowanym, pewnym tonem i nie może się zacinać ani wahać. Z tego powodu niektórzy mówcy dochodzą do wniosku, że pierwsze zdania przemówienia dobrze jest zanotować dosłownie, żeby je płynnie rozpocząć.

13-16. (a) Wyjaśnij, jak można rozwinąć główną część przemówienia. (b) Jak na przygotowanie głównej części przemówienia powinien wpływać podział czasu?

¹³ Główna część przemówienia. Jest wiele sposobów rozwinięcia głównej części przemówienia. Możesz zechcieć przedstawić najpierw argumenty mniej ważne, a potem zbliżać się stopniowo do punktu kulminacyjnego, zostawiając najważniejsze argumenty na koniec. Można też przedstawić materiał chronologicznie, jak to ma miejsce w mowie zapisanej w Dziejach Apostolskich 7:2-53. Jeszcze inną dobrą metodą jest podzielenie przemówienia na kilka zasadniczych odcinków w zależności od głównych kierunków rozwinięcia całego tematu. Gdyby na przykład temat brzmiał: „Wykupienie ze śmierci”, mógłbyś rozwinąć następujące główne punkty: „Skąd się wzięła śmierć”, „Sama ludzkość nie może się wykupić”, „Jedynie kto mógłby tego dokonać i dlaczego” oraz „Dobrodziejstwa wynikające ze złożenia okupu”.

¹⁴ Czasami możesz dojść do wniosku, że w przemówieniu da się utrzymać podział naturalny, jak to miało miejsce wtedy, gdy Paweł udzielał wskazówek najpierw całemu zborowi, potem żonom, następnie mężom i wreszcie dzieciom. (Zobacz Efezjan, rozdziały 5 i 6). Albo możesz stwierdzić, że twój materiał nadaje się do omówienia  w układzie przyczyny i skutku lub w formie postawienia problemu, a potem rozwiązania go. Niekiedy można z powodzeniem połączyć dwie lub więcej takich metod.

¹⁵ Bardzo często stosowaną metodą rozwinięcia przemówienia jest proste opowiadanie o wydarzeniach, niekoniecznie z uwzględnieniem chronologii. Materiał opisowy nieraz dużo wnosi do przemówienia. Jeszcze inne przemówienia można ciekawie rozbudować na zasadzie przytaczania argumentów za i przeciw, dotyczących jakiejś aktualnej, palącej kwestii.

¹⁶ Z uwagi na czas nie przeładowuj szkicu zbyt obszernym materiałem. Dobry materiał traci na wartości, gdy nie ma czasu na przedstawienie go. Poza tym nie trzeba zaraz mówić wszystkiego, co się wie na dany temat. Może innym razem będzie można przedstawić ten sam temat z innego punktu widzenia. Wyznacz sobie odpowiedni czas na każdy główny punkt przemówienia, a potem rozsądnie dostosowuj do tego ilość materiału. Decydujące znaczenie ma jakość, a nie ilość materiału.

17-20. Dlaczego ważną rolę odgrywa też zakończenie i jak można je opracować?

¹⁷ Zakończenie. Przygotowanie końcowej części każdego przemówienia wymaga szczególnej staranności. Zakończenie ma powiązać wszystkie punkty argumentacji z głównej części przemówienia i przykuć do nich uwagę w taki sposób, żeby słuchacze zostali przekonani i pobudzeni do działania zgodnego z tym przekonaniem. Zakończenie powinno być krótkie, a zarazem bardzo trafne.

¹⁸ Są różne formy zakończenia i możesz z nich wybierać w zależności od tematu, który sobie opracowałeś. Możesz streścić główne punkty przemówienia w logicznej kolejności, żeby niedwuznacznie wynikał z tego odpowiedni wniosek. Możesz także użyć zakończenia z podaniem zastosowania, wskazując słuchaczowi, pod jakim względem te informacje dotyczą jego osobiście i co wobec tego powinien zrobić. W niektórych przemówieniach, zwłaszcza w rozmowach prowadzonych w służbie kaznodziejskiej od domu do domu, najlepiej jest stosować zakończenie pobudzające do czegoś. Można na przykład zachęcić domownika do przyjęcia literatury lub do wyrażenia zgody na rozpoczęcie w jego mieszkaniu studium biblijnego.

¹⁹ Zakończenie może też stanowić punkt kulminacyjny; mówca zmierza wtedy do myśli kluczowej, która ma utkwić w pamięci słuchaczy. Chcąc efektywnie zakończyć przemówienie, dobrze jest również powiązać zakończenie z czymś, co zostało poruszone we wstępie. Można się powołać na  jakiś przykład lub cytat użyty na początku. Często w zakończeniu wskazuje się na pilną konieczność powzięcia pewnych decyzji i stosowania się do nich. Wybornym przykładem są słowa, którymi Jozue podsumował swą pożegnalną mowę, wygłoszoną na krótko przed śmiercią (Joz. 24:14, 15).

²⁰ Okazuje się zatem, że dobrze opracowane przemówienie musi mieć przykuwający uwagę wstęp. Powinno zawierać logiczne rozwinięcie starannie dobranych myśli kluczowych, stanowiących podporę tematu. I wreszcie powinno mieć zakończenie pobudzające słuchaczy do działania zgodnego z udzielanymi radami biblijnymi. Wszystkie te części składowe muszą być dobrze przygotowane w czasie opracowywania szkicu przemówienia. Umiejętne naszkicowanie przemówienia pomoże ci zaoszczędzić czasu i w znacznym stopniu przyczyni się do tego, że przemówienie będzie sensowne oraz utrwali w pamięci słuchaczy cenne pouczenia.

POWTÓRKA: