Lekcja 29

Płynność, konwersacyjny styl i poprawna wymowa

1-4. Podaj przyczyny i objawy braku płynności w mowie.

¹ Czy często musisz szukać odpowiednich słów, kiedy stoisz przed słuchaczami, żeby wygłosić przemówienie? A może przy czytaniu na głos zacinasz się na niektórych wyrażeniach? Jeśli tak, to nie możesz sobie poradzić z płynnością.  Płynnie mówi ten, kto łatwo dobiera słowa. Nie chodzi tu o kogoś, kto jest tylko „wygadany”, kto rzuca słowa bez zastanowienia lub nieszczerze. Ma to być łagodna, to znaczy ujmująca i wdzięczna mowa, płynąca spokojnie i swobodnie. „Płynność” występuje w formularzu „Porad do przemówień” po to, żeby zwrócić na nią szczególną uwagę.

² Dość często brak płynnego wysłowienia się występuje wtedy, gdy mówca nie wie dokładnie, co chciałby powiedzieć, oraz gdy słabo przygotował materiał. Może to również wynikać z ubogiego słownictwa albo niewłaściwego doboru wyrazów. Brak płynności w czytaniu występuje zazwyczaj u mówcy, który nie ma wprawy w czytaniu na głos, chociaż i tu przyczyną potykania i zacinania się może być niedostateczna znajomość słów. W służbie polowej przyczyną braku płynności może być zespół tych czynników, do czego jeszcze dochodzi nieśmiałość lub niepewność. W tym wypadku trudność ta jest szczególnie poważna, ponieważ twoi słuchacze mogą odejść, zanim skończysz. W Sali Królestwa wprawdzie nie odejdą literalnie, ale ich myśli zaczną błądzić i wiele twoich wypowiedzi ujdzie ich uwagi. Jest to więc sprawa poważna; płynność na pewno jest cechą, którą trzeba posiąść.

³ Wielu mówców ma rozpraszające uwagę przyzwyczajenie wtrącania na przykład „i ee” lub innych takich „wstawek”. Jeżeli nie zdajesz sobie sprawy, jak często ci się to zdarza, możesz zrobić próbę, w czasie której ktoś będzie się przysłuchiwał i powtarzał po tobie takie wtrącania za każdym razem, kiedy ich użyjesz. Prawdopodobnie będziesz zdziwiony.

⁴ Inni stale wracają do tego, co już powiedzieli, to znaczy zaczynają zdanie, przerywają je, a potem zaczynają wszystko od nowa. Jeżeli masz takie brzydkie przyzwyczajenie, to staraj się go wyzbyć przede wszystkim w codziennych rozmowach. Podejmuj świadome wysiłki, żeby najpierw pomyśleć i uświadomić sobie, o co właściwie chodzi. Następnie wyraź całą myśl bez zatrzymywania się i zmieniania jej „po drodze”.

5-10. Co może pomóc mówcy w poprawieniu płynności jego wywodów?

⁵ I jeszcze coś. Jesteśmy przyzwyczajeni do formułowania swoich myśli w słowach. Gdy więc dokładnie wiemy, co chcemy powiedzieć, wtedy słowa powinny się nasuwać samorzutnie. Nie musisz myśleć o słowach. W gruncie rzeczy dla nabrania wprawy lepiej jest dbać o jasne uprzytomnienie sobie tego, o czym się chce mówić, i myśleć o słowach dopiero w trakcie przemawiania. Jeżeli tak  czynisz i jeżeli koncentrujesz się raczej na myślach niż na wypowiadanych słowach, to słowa powinny się nasuwać same i twoje myśli zostaną wyrażone tak, jak je rzeczywiście odczuwasz. Kiedy jednak zaczniesz myśleć o słowach zamiast o myślach, wtedy będziesz się zacinał.

⁶ Gdy przeszkodą w osiągnięciu płynności jest brak odpowiednich słów, wówczas konieczne jest regularne studium w celu wzbogacenia zasobu wyrazów. Przy czytaniu Strażnicy i innych publikacji Towarzystwa zwracaj szczególną uwagę na nieznane ci słowa i niektóre z nich włączaj do swego normalnego słownictwa.

⁷ Ponieważ przyczyną braku płynności w czytaniu jest zazwyczaj słaba znajomość słów, więc jeżeli ty masz takie trudności, powinieneś regularnie i systematycznie ćwiczyć czytanie na głos.

⁸ Takie ćwiczenie można przeprowadzić na przykład przez wybranie z tekstu jednego lub dwóch akapitów i uważne czytanie ich po cichu aż do uchwycenia całej treści danego urywka. Wyodrębnij z tego grupy myśli, zaznaczając je w razie potrzeby. Następnie zacznij ćwiczyć czytanie tego urywka na głos. Odczytuj go wielokrotnie, dopóki nie nauczysz się czytać całymi grupami myślowymi bez zacinania się lub zatrzymywania w nieodpowiednich miejscach.

⁹ Słowa nieznane albo trudne należy wymawiać tak długo, aż wypowiadanie ich będzie przychodzić z łatwością. Kiedy już będziesz umiał wymówić takie pojedyncze słowa, wówczas tak długo odczytuj całe zdanie, w którym ono występuje, aż nauczysz się umieszczać je w zdaniu tak samo swobodnie, jak słowa dobrze znane.

¹⁰ Poza tym ćwicz regularnie czytanie bez przygotowania. Na przykład zawsze od razu czytaj na głos tekst dzienny i komentarz. Ucz się obejmować wzrokiem nie tyle pojedyncze słowa, co od razu całe grupy słów wyrażające pełną myśl. Ćwicząc się w ten sposób, możesz opanować bardzo ważną cechę skutecznego przemawiania i czytania.

**********

11-15. Pod jakim względem styl konwersacyjny jest zależny od używanych zwrotów?

¹¹ Następną pożądaną cechą przemawiania ujętą w „Poradach do przemówień” jest „Styl konwersacyjny”. Posługujesz się nim w życiu codziennym, ale czy stosujesz go podczas wygłaszania przemówień? Nie wiadomo, dlaczego ludzie, którym łatwo jest rozmawiać nawet z większym gronem, stają się bardzo sztywni i nieco „namaszczeni”, gdy mają się przygotować do „wygłoszenia przemówienia”.  A przecież najskuteczniejszym sposobem publicznego przemawiania jest posługiwanie się stylem konwersacyjnym.

¹² Używanie zwrotów konwersacyjnych. Efektywność konwersacyjnego mówienia zależy w znacznej mierze od używanych zwrotów. W trakcie przygotowywania się do przemawiania z głowy na ogół niedobrze jest powtarzać całe zwroty dokładnie tak, jak się ukazują w druku. Styl książkowy różni się od słowa mówionego. Wyrażaj więc myśli po swojemu, w sposób sobie właściwy. Unikaj zawiłej budowy zdań.

¹³ Twoje przemówienie z podium powinno odzwierciedlać styl, którym mówisz na co dzień. Nie wysilaj się na udawanie. Przygotowane przemówienie i tak niewątpliwie przewyższy poziom mowy codziennej, ponieważ z góry wszystko starannie przemyślałeś i twoje wypowiedzi będą bardziej płynne. Dzięki temu będziesz lepiej układał zdania.

¹⁴ Podnosi to znaczenie codziennego ćwiczenia się. Przy mówieniu bądź sobą. Unikaj żargonu. Nie używaj ciągle tych samych wyrażeń i zwrotów do formułowania różnych myśli, które mogą ci się nasunąć. Ucz się mówić sensownie. Podchodź poważnie do swych codziennych rozmów; gdy potem staniesz na podium, słowa będą ci się nasuwać o wiele łatwiej i będziesz umiał przemawiać w stylu konwersacyjnym, który będzie barwny, łatwy i przyjemny dla każdego audytorium.

¹⁵ Dotyczy to przede wszystkim służby polowej. Kiedy więc w swoim przemówieniu ćwiczebnym mówisz do innej osoby, to staraj się mówić tak, jak byś był w służbie polowej, stosując w sposób naturalny i nieskrępowany wyrażenia, których byś w niej użył. Twoje przemówienie będzie wtedy swobodne i realistyczne, a co ważniejsze, będziesz się ćwiczył w skuteczniejszym przemawianiu w służbie polowej.

16-19. Wyjaśnij, jak sam sposób przemawiania może być pomocny w osiągnięciu stylu konwersacyjnego.

¹⁶ Konwersacyjny styl przemawiania. Konwersacyjny ton nie zależy wyłącznie od tego, jakich wyrażeń się używa. Ważny jest również sposób, czyli styl przemawiania. Dotyczy to brzmienia głosu, jego modulacji oraz naturalności w sposobie wyrażania się. Ten styl jest tak samorzutny, jak mowa potoczna, odpowiednio wzmocniona ze względu na słuchaczy.

¹⁷ Przemawianie w stylu konwersacyjnym jest przeciwieństwem krasomówstwa. Jest pozbawione wszelkich cech przemawiania „z namaszczeniem” i wolne od jakiegokolwiek zmanierowania.

 ¹⁸ Początkujący mówcy często zatracają ton konwersacyjny między innymi przez zbyt gruntowne przygotowywanie szaty słownej materiału. W trakcie opracowywania przemówienia nie myśl, że dobre przygotowanie polega na powtarzaniu jego treści słowo w słowo tak długo, aż się go nauczysz prawie na pamięć. Podczas przygotowywania się do przemawiania z głowy trzeba kłaść nacisk na staranne powtarzanie myśli, które mają być przedstawione. Powinieneś wracać do nich w swym umyśle dopóty, dopóki nie potrafisz z łatwością powiązać ich ze sobą. Jeżeli te myśli są logicznie rozwinięte i dobrze ułożone, to nie powinno ci to sprawiać większych trudności i podczas przemawiania powinny ci się nasuwać łatwo i swobodnie. A gdy będziesz się przy tym kierował pragnieniem podania czegoś do wiadomości, wówczas styl konwersacyjny stanie się nieodłączną cechą twego przemawiania.

¹⁹ Jednym ze sposobów zabezpieczenia sobie tego jest przemawianie do poszczególnych słuchaczy. Zwracaj się każdorazowo do jednego słuchacza. Wyobraź sobie, że zadał ci jakieś pytanie i teraz dajesz mu odpowiedź albo że rozwijasz daną myśl podczas prywatnej rozmowy z tą osobą. Potem skieruj wzrok na innego słuchacza i postąp podobnie.

20-23. Jak można doprowadzić do tego, żeby czytanie cechowała naturalność?

²⁰ Zachowanie konwersacyjnego stylu przy czytaniu jest jedną z najtrudniejszych do opanowania, a zarazem najważniejszych cech przemawiania. Oczywiście czytamy najczęściej z Biblii, gdy przytaczamy wersety podczas przemawiania z głowy. Z Biblii powinno się czytać z uczuciem, uświadamiając sobie w pełni znaczenie odczytywanych wersetów. Czytać powinno się z ożywieniem. Z drugiej strony prawdziwi słudzy Boży nigdy nie będą się wzorować na świętoszkowatej modulacji głosu stosowanej przez duchowieństwo. Słudzy Jehowy będą czytać Jego Słowo z naturalnym naciskiem i skromnym realizmem, na jaki zasługuje żywy język tej Księgi.

²¹ Dotyczy to również w znacznym stopniu czytania Strażnicy albo akapitów na studium książki. I w tym wypadku doboru wyrażeń i układu zdań nie dokonywano z myślą o stosowaniu stylu konwersacyjnego i dlatego nie zawsze to, co czytasz, może brzmieć jak rozmowa. Kiedy jednak wnikasz w treść czytanego tekstu i kiedy czytasz w miarę możności naturalnie i z podkreśleniem sensu, będzie to często brzmieć jak przemawianie z głowy, choć może trochę bardziej formalnie niż byś to robił na co dzień. Jeżeli więc masz wcześniej czas na przygotowanie się, to  zrób sobie jakieś znaki pomocnicze i dołóż wszelkich starań, żeby przedstawić materiał w sposób realistyczny i naturalny.

²² Podczas konwersacyjnego czytania lub przemawiania istotne znaczenie ma szczerość i naturalność. Bądź przejęty swymi wywodami i przemawiaj w taki sposób, żeby to znajdowało oddźwięk wśród słuchaczy.

²³ Dobrej nowiny, podobnie jak dobrych manier, nie da się przyoblec tylko na jakąś szczególną okazję. Jeżeli jednak na co dzień wyrażasz się poprawnie, ujawni się to na podium, tak samo jak podczas publicznego wystąpienia ujawnią się dobre maniery, które zachowujesz w domu.

**********

24, 25. Dlaczego niepoprawna wymowa jest niepożądana?

²⁴ Wymowa. Ważna jest również poprawna wymowa i na formularzu „Porad do przemówień” wymieniono ją oddzielnie. Co prawda nie wszyscy chrześcijanie otrzymali wszechstronne wykształcenie świeckie, tak jak zauważono, że Piotr i Jan byli ludźmi nieuczonymi i prostymi, niemniej powinniśmy dbać o to, żeby niewłaściwą wymową nie odwracać uwagi od dobrej nowiny, którą przedstawiamy. Można się łatwo wyzbyć tej wady, gdy się zwróci na nią należytą uwagę.

²⁵ Jeżeli ktoś ma kiepską wymowę, to może się nawet zdarzyć, że przekaże słuchaczom wypaczone myśli, co na pewno byłoby niepożądane. Kiedy usłyszysz w czyimś przemówieniu źle wymówione słowo, zazwyczaj rozbłyskuje ono w twoim umyśle jak światło „stop”. Możesz nawet przestać śledzić jego argumentację i zacząć się zastanawiać nad słowem, które źle wymówił. Może cię to skłonić do zwracania uwagi nie na to, co się mówi, tylko na to, jak się mówi.

26, 27. Jakie trudności występują w związku z wymową?

²⁶ Na ogół można powiedzieć, że w związku z wymową występują trojakie trudności. Jedną z nich jest wymowa zdecydowanie błędna, w której akcent kładzie się w nieodpowiednim miejscu albo źle się wypowiada zgłoski. W większości współczesnych języków przeważa regularna forma akcentowania, ale w języku polskim zdarzają się odstępstwa od tej zasady, co nastręcza dodatkowe trudności. Poza tym wymowa może być właściwa, ale przesadna, nazbyt dokładna, wywołująca wrażenie zmanierowania, a nawet snobizmu, co jest niepożądane. Trzecia trudność to wymowa niedbała, którą cechuje stałe zlewanie ze sobą słów, stłaczanie lub opuszczanie sylab i tym podobne zwyczaje. Należy tego unikać.

 ²⁷ W mowie potocznej używamy zazwyczaj słów, które dobrze znamy; dlatego ich wymowa nie sprawia poważniejszych trudności. Największą trudność stwarza czytanie. Tymczasem Świadkowie Jehowy czytają bardzo dużo zarówno publicznie, jak i prywatnie. Czytamy ludziom z Biblii, kiedy chodzimy od domu do domu. Niekiedy wypadnie nam czytać na studium Strażnicy, na domowym studium biblijnym albo na zborowym studium książki. Dokładne czytanie i poprawna wymowa ma wtedy istotne znaczenie. Jeżeli tak nie jest, wywołuje to wrażenie, że nie wiemy, o czym mówimy. Ponadto odwraca to uwagę od tematu.

28-34. Jak można komuś pomóc w ulepszeniu wymowy?

²⁸ Przy udzielaniu rad w związku z niepoprawną wymową nie należy wpadać w przesadę. Jeżeli nasuną się jakieś wątpliwości co do paru słów, to wystarczy udzielić rady na osobności. Gdyby jednak w trakcie przemawiania wymówiono niepoprawnie nawet kilka słów, których stale używamy w naszej służbie kaznodziejskiej albo w mowie potocznej, to nadzorca szkoły powinien zwrócić na to uwagę studiującemu, żeby się nauczył wymawiać je poprawnie.

²⁹ Z drugiej strony, gdyby podczas czytania z Biblii studiujący źle wymówił jedno lub dwa imiona hebrajskie, nie powinno się tego uważać za rażącą słabość. Jeśli jednak wymawia niepoprawnie cały szereg imion, może to świadczyć o braku przygotowania i należy wtedy udzielić rad. Trzeba nauczyć studiującego ustalania poprawnej wymowy, a potem trzymania się jej.

³⁰ Dotyczy to także wymowy przesadnej. Jeżeli taka wymowa stała się już nawykiem i rzeczywiście obniża wartość przemówienia, to należy pomóc studiującemu. Warto też pamiętać o tym, że podczas szybkiego mówienia większość ludzi ma skłonność do zlewania słów. W tej sprawie nie potrzeba udzielać żadnej rady; gdyby jednak weszło to w zwyczaj, gdyby studiujący stale zlewał ze sobą słowa i trudno by go było zrozumieć lub odbijałoby się to ujemnie na jego przemówieniu, wówczas należałoby mu jakoś pomóc, żeby mówił wyraźniej.

³¹ Oczywiście udzielający rad będzie pamiętał o tym, że dopuszczalna wymowa może być odmienna w różnych regionach. Nawet słowniki podają niekiedy więcej niż jedną uznaną wymowę. Nie można się kierować własnym upodobaniem.

³² Jeżeli masz jakieś kłopoty z wymową, to nietrudno ci będzie ją skorygować, gdy się do tego przyłożysz. Nawet doświadczeni mówcy, gdy mają coś odczytać, zaglądają  przedtem do słownika i szukają słów, których dobrze nie znają. Wolą nie ryzykować. Korzystaj więc ze słownika.

³³ Inny sposób poprawienia wymowy polega na czytaniu drugiej osobie, która zna poprawną wymowę; możemy ją poprosić, żeby nam przerywała i poprawiała nas, kiedy popełnimy błąd.

³⁴ Trzeci sposób polega na uważnym przysłuchiwaniu się dobrym mówcom. Musisz przy tym myśleć, zważając na słowa, które oni wymawiają inaczej niż ty. Zanotuj je sobie; poszukaj ich w słowniku i przećwicz ich wymowę. Niebawem i ty będziesz je wymawiał poprawnie. Płynność, konwersacyjny styl przemawiania oraz poprawna wymowa znacznie podniesie wartość twoich przemówień.

POWTÓRKA: