Lekcja 12

Przemawianie z głowy i mowa improwizowana

1, 2. Jak Jehowa pomaga nam mówić?

¹ „Nie martwcie się o to, jak, ani co macie mówić; bo w owym czasie będzie wam poddane, co macie mówić. Bo nie wy będziecie mówili, lecz Duch Ojca waszego mówić będzie przez was” (Mat. 10:19, 20, BT). Słowa te musiały wzbudzić u pierwszych uczniów Jezusa niezwykłą pewność siebie.  I dziś wzmacniają one Bożych sług dobrej nowiny, gdy zostają wezwani do dania świadectwa przed urzędnikami państwowymi. To nie znaczy, że chrześcijańskim Świadkom Jehowy jest dziś udzielana w cudowny sposób „mowa mądrości” i „mowa wiedzy”, jaką otrzymali niektórzy świadkowie chrześcijańscy w pierwszym wieku (1 Kor. 12:8). Mamy jednak możliwość zdobyć nieprzeciętne wykształcenie teokratyczne, a zgodnie z obietnicą duch Boży przypomni nam w razie potrzeby właściwe odpowiedzi.

² Podczas szkolenia, jakie przechodzisz na studiach biblijnych, na lekcjach teokratycznej szkoły służby kaznodziejskiej i na innych zebraniach zborowych, gromadzisz ogromny zasób wiedzy biblijnej. Poznajesz podstawowe zasady sprawiedliwości i uczysz się stosowania ich w życiu w najróżniejszych okolicznościach. Następnie przez branie udziału w służbie polowej nabierasz wprawy w prowadzeniu rozmów z drugimi, dzieląc się z nimi uzyskanymi wiadomościami. Mówisz wtedy z głowy lub improwizujesz.

3. Wyjaśnij różnicę między mówieniem z głowy a mową improwizowaną.

³ Choć oba te sposoby przemawiania są blisko spokrewnione, to jednak jest między nimi różnica. Tę różnicę można objaśnić na przykładzie. Przypuśćmy, że przychodzisz do kogoś i zmierzasz do wprowadzenia przygotowanego tematu do rozmów, którego szkic masz już dobrze utrwalony w pamięci. Poza tym szkicem nie uczyłeś się na pamięć konkretnych słów, którymi przedstawiasz dany materiał. Mówisz z głowy. Tymczasem twój rozmówca wysuwa jakiś nieprzewidziany zarzut, na który nie jesteś specjalnie przygotowany. Jednakże dzięki szkoleniu prowadzonemu w Sali Królestwa jesteś w stanie ustosunkować się do tego zarzutu lub dać wyjaśnienie, korzystając ze swego zasobu wiedzy biblijnej. W tym miejscu można by powiedzieć, że twoja mowa była improwizowana, ponieważ obmyśliłeś i dałeś odpowiedź na poczekaniu.

4. Jak trzeba się przygotować do skutecznego przemawiania z głowy?

⁴ Przemawianie z głowy. Przygotowanie jest decydującym czynnikiem skutecznego przemawiania z głowy, bez względu na to, czy chodzi o rozmowę w pracy od domu do domu, czy o przemówienie z podium. Gdy masz zamiar przemawiać z głowy, przygotuj sobie dobry szkic z kilkoma głównymi punktami, które chcesz rozwinąć. Pod tymi punktami głównymi możesz zanotować argumenty, dowody, wersety biblijne i przykłady, żebyś mógł wygłosić naprawdę pouczające przemówienie. Ułóż wszystko z góry poza słowami, w które to ubierzesz.

5-7. Wylicz zalety przemawiania z głowy.

⁵ Przemawianie z głowy ma szereg zalet. Jedna z nich polega na tym, że otwiera pole do giętkości. Materiał nie jest  tak sztywno ułożony, żeby nie można było od niego odbiec, jak to ma miejsce przy czytaniu z rękopisu lub przemawianiu z pamięci. W ostatniej chwili może zajść coś, co narzuci pewne zmiany w zaplanowanym wykładzie. Przypuśćmy, że na krótko przed wejściem na podium nieoczekiwanie zauważysz wśród słuchaczy sporą liczbę nowo zainteresowanych. Metoda przemawiania z głowy umożliwi ci uwzględnienie tego, żeby im uprzystępnić zrozumienie argumentacji. Albo może widzisz na sali dużo młodzieży szkolnej. Możesz więc odpowiednio dopasować swoje przykłady i zastosowanie ich, żeby mogli pojąć, pod jakim względem dotyczy to ich życia.

⁶ Drugą zaletą przemawiania z głowy jest to, że staje się bodźcem dla umysłu. Pozostawia ci stosunkowo dużą swobodę rozwijania nowych myśli. Gdy masz przed sobą wdzięcznych, wrażliwych słuchaczy, wtedy często sam się ożywiasz i nasuwają ci się nowe myśli, które możesz z łatwością włączyć do przemówienia wygłaszanego z głowy.

⁷ Trzecią zaletą tego sposobu przemawiania jest możliwość ciągłego patrzenia na słuchaczy. Dzięki temu utrzymujesz z nimi bliższy kontakt. W rezultacie najprawdopodobniej wysłuchają cię z większą uwagą. Słuchacze zauważą, że znasz swój temat, ponieważ nie musisz ciągle zaglądać do notatek. Poza tym będziesz w stanie dostrzegać reakcje słuchaczy. Gdy zauważysz, że zainteresowanie słabnie, możesz coś zrobić dla przezwyciężenia tej trudności. A zatem w ten sposób można wygłaszać serdeczne, konwersacyjne, naprawdę szczere przemówienia.

8-10. Jak można uniknąć pułapek związanych z przemawianiem z głowy?

⁸ W przemówieniach wygłaszanych z głowy kryje się jednak kilka pułapek, choć można ich uniknąć. Na przykład mówca może wtrącić zbyt wiele myśli dodatkowych, wskutek czego przekroczy wyznaczony czas. Mając swobodę przedstawiania nasuwających się myśli, mówca może niestety zatrzymać się przy pewnych punktach dłużej niż zaplanował. Unikniesz tego niebezpieczeństwa, gdy w szkicu zaznaczysz, ile czasu jest przewidziane na poszczególne części przemówienia. Potem trzymaj się ściśle tego planu.

⁹ Istnieje też niebezpieczeństwo pominięcia pewnych punktów, przedstawienia niekompletnych lub nieścisłych danych albo wysunięcia niedostatecznie udowodnionych twierdzeń. Gdy od czasu do czasu zajrzysz bez pośpiechu do notatek, wówczas będziesz mógł trzymać się swego materiału i unikniesz opuszczeń i niedokładności. A gdy ułożysz sobie dobry szkic, zawierający kilka głównych punktów, które mają być poparte dowodami i wersetami biblijnymi,  zdołasz uniknąć niebezpieczeństwa wysuwania gołosłownych twierdzeń.

¹⁰ Choć nie ma potrzeby uczyć się na pamięć całego przemówienia, które chcesz wygłosić z głowy, to jednak można przećwiczyć odpowiedni sposób wysłowienia się; warto też dobrze utrwalić sobie w pamięci tok myśli. W ten sposób możesz uniknąć mówienia niestarannym językiem oraz używania skąpego słownictwa. Nie sprawi ci to większych trudności, jeżeli dbasz o poprawny język w codziennych rozmowach. Co prawda nawet wtedy twoje przemówienie może się nie odznaczać takim doborem wyrazów i taką poprawnością gramatyczną jak wykład wygłoszony z rękopisu, ale możesz to z nawiązką powetować sobie stylem konwersacyjnym. Przyjmij też jako zasadę kilkakrotne przejrzenie wykładu przed wygłoszeniem go. Niektórym wystarczy, że zrobią to po cichu, w myślach. Natomiast wielu mówców jest zdania, że ćwiczenie na głos jest bardzo pożyteczne, szczególnie ze względu na podział czasu.

11, 12. Dlaczego posiadanie szkicu przemówienia jest zabezpieczeniem dla mówcy?

¹¹ Gdy już nabierzesz wprawy, powinieneś po niedługim czasie być w stanie ograniczyć swój szkic do zaledwie kilku słów w każdym punkcie przemówienia. Wszystkie te punkty wraz z wersetami biblijnymi, które zamierzasz przytoczyć, można wypisać na jednej kartce lub arkuszu papieru, żeby łatwo było do nich zajrzeć. Chociaż niektórzy wolą się nauczyć na pamięć szkicu jakiegoś krótszego przemówienia, na przykład przemówienia ćwiczebnego w szkole służby kaznodziejskiej, to jednak nic nie stoi na przeszkodzie, żeby na wszelki wypadek mieć pod ręką krótki szkic, gdyby tok myśli został przerwany wskutek jakiegoś zakłócenia lub gdyby zawiodła pamięć. Przy dłuższych przemówieniach, takich jak wykład publiczny, posiadanie pod ręką szczegółowego szkicu jest najczęściej oznaką praktycznej mądrości.

¹² Przemawianie z głowy jest bardzo przydatne w służbie od domu do domu. Kiedy bowiem domownik wysuwa jakąś wątpliwość lub w inny sposób przerywa, można odstąpić na chwilę od omawianych punktów, dać wyjaśnienie, a następnie powrócić do przygotowanego materiału. Gdyby ktoś nauczył się na pamięć całego przemówienia w dosłownym brzmieniu, byłoby mu trudno poradzić sobie z taką przeszkodą i potem mówić dalej.

13-15. Kiedy mówimy w sposób improwizowany i jakie przygotowanie jest z tym związane?

¹³ Mowa improwizowana. Improwizować znaczy układać i wygłaszać przemówienie od razu, na poczekaniu, bez przygotowania. Ale czy to znaczy, że w ogóle nie było  żadnego przygotowywania się do danego tematu lub zagadnienia? Nie, bo chcąc rzeczywiście nauczać, trzeba się ciągle przygotowywać. Zdarza się jednak, że nie wiesz z góry, o czym wypadnie ci mówić, i dlatego nie możesz się przygotować do omówienia jakiegoś specjalnego tematu. Może to mieć miejsce, gdy podczas głoszenia od domu do domu ktoś zadaje pytanie. Ale równie dobrze może cię to spotkać podczas odwiedzin ponownych, domowych studiów biblijnych, świadczenia nieoficjalnego albo gdy staniesz przed sądem bądź w jakimś urzędzie. W takich wypadkach ułożenie materiału i wysłowienie się będzie improwizowane, wszakże podstawę twoich wywodów stanowi wiedza, jaką zdołałeś posiąść podczas dotychczasowych studiów teokratycznych. A zatem to, co moglibyśmy nazwać mową improwizowaną, także jest oparte na uprzednim przygotowaniu, choć to przygotowanie mogło nie być zaplanowane akurat na tę okazję (Izaj. 50:4).

¹⁴ Jeśli się dowiesz, choćby parę minut wcześniej, że będziesz musiał coś powiedzieć, to warto podjąć jakieś kroki, żeby się przygotować. Najpierw zdecyduj się na jeden lub dwa główne punkty, które chciałbyś poruszyć. Wybierz parę trafnych argumentów wraz z kilkoma stosownymi wersetami z Biblii. Następnie obmyśl jakiś krótki wstęp. Teraz w razie potrzeby możesz już zacząć mówić. Może się to okazać konieczne na przykład wtedy, gdy w ostatniej chwili potrzebne jest zastępstwo do wygłoszenia przemówienia ćwiczebnego w teokratycznej szkole służby kaznodziejskiej.

¹⁵ W Piśmie Świętym znajdujemy przykłady sług Jehowy, którzy nagle byli zmuszeni dać świadectwo prawdzie. Jednym z nich był Szczepan, który został zaciągnięty przed Sanhedryn i oskarżony przez fałszywych świadków. Jego porywająca mowa improwizowana jest zanotowana w 7 rozdziale Dziejów Apostolskich. Ateńczycy pojmali apostoła Pawła i zaprowadzili go na Areopag, gdzie wypytywano go o jego wierzenia. Jego wspaniała mowa improwizowana znajduje się w 17 rozdziale Dziejów Apostolskich.

16-18. Dlaczego studiujący powinni ćwiczyć się raczej w mówieniu z głowy, zamiast czytać z rękopisu lub uczyć się przemówień na pamięć?

¹⁶ Najlepsza metoda. Niekiedy początkujący chcą podczas wygłaszania przemówień ćwiczebnych korzystać z rękopisu. W zasadzie nie jest to najlepsza metoda i powinni jak najszybciej zrezygnować z niej, ponieważ utrudnia kontakt ze słuchaczami oraz nadanie przemówieniu tonu konwersacyjnego. Przy pewnych okazjach przemawianie z rękopisu jest nawet pożądane, ale ćwiczysz się w tym, gdy zostanie ci  zadane czytanie. Inne przemówienia staraj się wygłaszać bez notatek.

¹⁷ Niektórzy studiujący próbują uczyć się przemówień na pamięć, żeby nie potrzebować żadnych notatek. Przemówienia pamięciowe mają jednak określone wady, trudno je bowiem dostosować do okoliczności, brak im naturalności oraz istnieje możliwość zapomnienia jakiegoś ważnego szczegółu. Celowe może być nauczenie się na pamięć kilku zdań kluczowych, na przykład we wstępie lub w zakończeniu, ale nie jest to stosowne do całego przemówienia.

¹⁸ Najlepszą metodą jest zazwyczaj mówienie z głowy. Tę metodę stosuje się w służbie polowej, gdzie rzeczywiście wdrażamy się do myślenia na poczekaniu. Podobnie na zebraniach zborowych najczęściej stosuje się metodę mówienia z głowy, gdyż pozwala ona na szczere, bezpośrednie przedstawianie naszego orędzia, co daje wspaniałe wyniki. Stosuj ją zatem stale. I choć czasami możemy być zmuszeni mówić w sposób improwizowany, będziemy przygotowani do tego, bo Jehowa dba o należyte przysposobienie nas zarówno do mówienia z głowy, jak i w sposób improwizowany. Obie metody znajdują odpowiednie zastosowanie w naszej służbie kaznodziejskiej.

POWTÓRKA: