Lekcja 27

Uwypuklanie tematu i głównych punktów

1-4. Wyjaśnij, co to jest temat przemówienia.

¹ Każde przemówienie musi mieć temat, który by nadawał mu kierunek i w prawidłowy sposób wiązał wszystkie poszczególne części w jedną całość. Bez względu na to, jaki by to był temat, musi się on przewijać przez całe przemówienie. Temat stanowi osnowę przemówienia; może on dać się wyrazić jednym zdaniem, a mimo to będzie obejmował przedstawiany materiał z każdego punktu widzenia. Temat powinien być jasny dla każdego słuchacza, i będzie taki, jeżeli zostanie odpowiednio uwypuklony.

² Temat przemówienia nie może dotyczyć jakiegoś szerokiego zagadnienia, na przykład „wiary”; chodzi raczej o określony punkt widzenia, z którego to zagadnienie ma być omówione. Na przykład temat może być taki: „Jak dalekosiężna jest twoja wiara?” Mógłby też brzmieć: „Wiara jest konieczna do podobania się Bogu” albo „Fundament twej wiary”, albo „Stale umacniaj swą wiarę”. Chociaż wszystkie te tematy traktują o wierze, to jednak każdy rozpatruje to zagadnienie inaczej i wymaga opracowania go z całkiem innego punktu widzenia.

³ W niektórych wypadkach będziesz musiał zebrać materiał jeszcze zanim obierzesz temat. Trzeba go jednak jasno sformułować przed przystąpieniem do ułożenia szkicu przemówienia, czyli przed sprecyzowaniem głównych punktów. Możesz na przykład mieć życzenie po każdym studium biblijnym powiedzieć coś o organizacji Świadków Jehowy. Jest to bardzo obszerne zagadnienie. Chcąc się zdecydować, co należałoby powiedzieć w tej sprawie, musisz uwzględnić rodzaj słuchaczy oraz cel swego przemówienia. Na tej podstawie wybierzesz temat. Jeżeli chcesz wprowadzić nowego do służby, to możesz się zdecydować na wykazanie mu, że Świadkowie Jehowy naśladują Jezusa Chrystusa przez głoszenie od domu do domu. Taki też byłby twój temat. Wszystko, co teraz powiesz, powinno naświetlać tę jedną stronę ogólnego zagadnienia — Świadków Jehowy.

⁴ Jak możesz uwydatniać temat przemówienia? Przede wszystkim obrany przez ciebie temat musi być stosowny, musi odpowiadać wytkniętemu celowi. Ponadto trzeba się przygotować. Po obraniu tematu i odpowiednim opracowaniu przemówienia zostanie on uwydatniony nieomal automatycznie, gdy będziesz przemawiał na podstawie przygotowanego  szkicu. Jednakże w trakcie samego przemawiania powtarzanie od czasu do czasu kluczowych słów lub myśli przewodniej przyczyni się do jeszcze lepszego utrwalenia tematu w pamięci słuchaczy.

5, 6. Jak można ustalić, czy temat jest stosowny?

⁵ Stosowny temat. W teokratycznej szkole służby kaznodziejskiej najczęściej nie ma trudności z ustaleniem stosownego tematu, ponieważ w wielu wypadkach jest on podawany. Nie dotyczy to jednak każdego przydzielonego ci przemówienia. Warto więc poświęcać tematowi staranną uwagę.

⁶ Co decyduje o tym, czy temat jest stosowny? Różne czynniki. Musisz uwzględnić słuchaczy, cel oraz ewentualnie materiał, który masz omówić. Gdybyś doszedł do wniosku, że w wygłaszanych przemówieniach nie uwydatniasz żadnego tematu, to może w gruncie rzeczy nie rozbudowujesz swego przemówienia wokół jakiejś myśli przewodniej. Może włączasz do niego zbyt wiele punktów, które w rzeczywistości nie mają nic wspólnego z tematem.

7, 8. Podaj sposoby uwydatniania tematu.

⁷ Powtarzanie słów lub myśli tematu. Jednym ze sposobów uwydatniania tematu we wszystkich częściach przemówienia jest powtarzanie występujących w temacie kluczowych słów albo przewodniej myśli tematu. W muzyce temat jest melodią powtarzaną dostatecznie często, żeby nadać swoisty charakter całej kompozycji. Na ogół wystarczy już parę taktów, żeby rozpoznać utwór. Melodia nie pojawia się stale w jednym i tym samym układzie. Niekiedy pojawia się tylko kilka fraz melodii, czasami następuje wariacyjne opracowanie tematu, ale w ten czy inny sposób kompozytor zręcznie wplata do kompozycji swą melodię, aż przeniknie całość i nada jej określony charakter.

⁸ Tak samo powinno być z tematem przemówienia. Kluczowe słowa albo powtarzana myśl przewodnia tematu odpowiada ciągle powracającej melodii jakiejś kompozycji. Synonimy tych słów albo inaczej sformułowana myśl przewodnia tematu służy za wariacyjne opracowanie tematu. Przy dostatecznie ostrożnym stosowaniu takich środków, żeby nie było monotonne, temat zagadnienia stanie się wyrażeniem powtarzającym się w całym przemówieniu oraz jego myślą przewodnią, którą słuchacze zabiorą ze sobą.

**********

9-13. Wyjaśnij, co to są główne punkty przemówienia. Zilustruj to.

⁹ Po ustaleniu tematu przemówienia następnym krokiem przygotowawczym jest sprecyzowanie głównych punktów, których chciałbyś użyć do rozwinięcia go. Na formularzu  „Porad do przemówień” jest to wymienione w rubryce „Główne punkty uwypuklone”.

¹⁰ Co to są główne punkty przemówienia? Nie są to jedynie jakieś interesujące myśli lub punkty wtrącone tylko mimochodem. Są to główne fragmenty przemówienia, myśli rozwinięte bardziej szczegółowo. Można je przyrównać do spotykanych w sklepach spożywczych napisów na półkach albo szyldzików, które pomagają się zorientować, co leży w danej części regału; decydują one o tym, co można umieścić w tym odcinku, a co należy pominąć. Pod napisem „PRZETWORY ZBOŻOWE” nie leżałyby na swoim miejscu marmolady czy galaretki i mogłyby tylko wprowadzać w błąd. Pod napisem „KAWA I HERBATA” nie mógłby stać ryż. Gdy napisy są zakryte z powodu przepełnienia lub przeładowania regałów, wówczas trudno jest cokolwiek znaleźć. Jeśli zaś napisy są dobrze widoczne, można się szybko zorientować, co się ma przed sobą. Podobnie jest z głównymi punktami przemówienia. Dopóki można je dostrzec i zapamiętać, dopóty słuchacze potrzebują bardzo mało notować, żeby nadążyć za tobą do samego końca.

¹¹ Dalszy czynnik. Wybór i zastosowanie głównych punktów będzie się różnić w zależności od słuchaczy i celu przemówienia. Z tego powodu nadzorca szkoły powinien oceniać dokonany przez studiującego wybór głównych punktów na podstawie tego, jak studiujący posłużył się nimi, a nie na podstawie wcześniejszego, samowolnego dobrania punktów przez udzielającego rad.

¹² Przy dokonywaniu wyboru wyszukuj same istotne punkty. Zastanów się więc, dlaczego jakiś punkt jest istotny. Jest on istotny wówczas, gdy bez niego nie mógłbyś osiągnąć celu przemówienia. Na przykład przy omawianiu okupu z kimś nie obznajomionym z tą nauką trzeba koniecznie wykazać, że Jezus był na ziemi człowiekiem, w przeciwnym razie bowiem nie będzie można wyjaśnić, że jego ofiara była odpowiednia. Musiałbyś więc uznać to za jeden z głównych punktów rozmowy. Gdybyś jednak już wcześniej udowodnił temu człowiekowi, że pojęcie trójcy jest fałszywe, wtedy omówienie stanowiska, jakie Jezus zajmował jako człowiek, miałoby jedynie drugorzędne znaczenie, ponieważ on się już z tym zgodził. Wykazanie odpowiedniej wartości Jezusowej ofiary okupu byłoby wtedy stosunkowo łatwe. W tym wypadku bowiem nie trzeba by już udowadniać, że na ziemi Jezus był człowiekiem.

¹³ Pomyśl więc: Co moi słuchacze już wiedzą? Czego muszę jeszcze dowieść, żeby osiągnąć cel? Gdy znasz  odpowiedź na pierwsze pytanie, możesz sobie odpowiedzieć na drugie, odkładając chwilowo przy zbieraniu materiału wszystko, co jest znane, i segregując wszystkie pozostałe punkty w możliwie najmniejszą ilość grup. Te grupy stanowią znaki rozpoznawcze, jaki pokarm duchowy przedkładasz słuchaczom. Tych szyldzików, czyli głównych punktów, nigdy nie wolno zakrywać ani chować. Są to twoje główne myśli, które trzeba uwypuklać.

14-17. Dlaczego nie powinno być za dużo głównych punktów?

¹⁴ Nie za dużo głównych punktów. W każdym temacie jest tylko kilka istotnych punktów. W większości wypadków da się je policzyć na palcach jednej ręki. Obowiązuje to bez względu na długość twego przemówienia. Nie popełniaj pospolitego błędu polegającego na usiłowaniu podkreślania zbyt wielu punktów. Jeżeli sklep spożywczy staje się za duży i jest w nim zbyt wiele różnych artykułów, to człowiek może czuć się zmuszony prosić o wskazówki. Podczas jednego zebrania twoi słuchacze mogą pojąć tylko ograniczoną ilość różnych myśli. Im dłuższe jest przemówienie, tym prościej musi być zbudowane i tym dobitniejsze i jaśniej sprecyzowane muszą być twoje punkty kluczowe. Nie próbuj więc zmuszać słuchaczy do zapamiętania zbyt wielu szczegółów. Wybierz takie punkty, które twoim zdaniem koniecznie powinni sobie przyswoić, a potem przez cały czas mów o tych punktach.

¹⁵ Co decyduje o tym, czy nie jest za dużo punktów? Ujmując rzecz najprościej, jeżeli można opuścić jakąś myśl, a mimo to osiągnąć cel przemówienia, to taka myśl nie jest myślą kluczową. Dla zaokrąglenia swoich wywodów możesz włączyć jakiś punkt jako myśl wiążącą albo jako przypomnienie, ale nie powinieneś go tak podkreślać, jak to czynisz z punktami, których nie można pominąć.

¹⁶ Jeszcze coś. Musisz mieć dość czasu na skuteczne i pełne rozwinięcie każdego punktu. Jeżeli w krótkim czasie trzeba dużo powiedzieć, ograniczaj do minimum to, co słuchacze już wiedzą. Usuń wszystkie części składowe z wyjątkiem nieznanych i te wyjaśnij tak, żeby słuchaczom trudno było o nich zapomnieć.

¹⁷ Wreszcie przemówienie musi się odznaczać prostotą. Nie zawsze zależy to od ilości przedstawianego materiału. Może na to wpłynąć choćby ugrupowanie twoich punktów. Gdybyś na przykład wszedł do sklepu, w którym wszystko byłoby ułożone w jeden stos na środku podłogi, wówczas sprawiałoby to wrażenie przepełnienia i bałaganu. Trudno byłoby coś znaleźć. Gdyby natomiast wszystko było odpowiednio  uporządkowane i gdyby towary podobnego rodzaju leżały obok siebie oznaczone odpowiednimi szyldzikami, wówczas efekt byłby dość przyjemny i bez trudności można by wszystko znaleźć. Zbuduj swoje przemówienie w sposób prosty przez zgrupowanie myśli wokół niewielu głównych punktów.

18. Jak należy rozwijać główne punkty?

¹⁸ Główne myśli rozwinięte oddzielnie. Każda główna myśl musi być niezależna. Każdą trzeba rozwinąć oddzielnie. To nie znaczy, że we wstępie albo w końcowej części przemówienia nie można zrobić krótkiego przeglądu albo streszczenia najważniejszych nagłówków. Jednakże w części głównej powinieneś omawiać na raz tylko jedną z kilku najważniejszych myśli i tylko wtedy dopuszczać do zachodzenia jednej myśli na drugą albo do cofania się, gdy wymaga tego powiązanie ze sobą poszczególnych części albo położenie na coś nacisku. Nauczenie się sporządzania szkicu tematycznego będzie ci bardzo pomocne w określaniu, czy główne punkty są rozwijane oddzielnie.

19-21. Jak wykorzystać punkty podrzędne?

¹⁹ Punkty podrzędne skupione wokół myśli głównych. Dowody, wersety biblijne czy inne przedstawiane materiały powinny skupiać uwagę na myśli głównej i rozwijać ją.

²⁰ Podczas przygotowywania się analizuj wszystkie punkty drugorzędne i zatrzymuj tylko to, co bezpośrednio wspiera ten punkt główny, objaśniając go, udawadniając lub rozwijając. Wszystko, co nie jest związane z tematem, powinno się usunąć. To tylko zaciemnia sprawę.

²¹ Każdy punkt mający coś wspólnego z myślą przewodnią powinien być w twoich wypowiedziach bezpośrednio powiązany z tą myślą. Nie pozostawiaj tego zadania słuchaczom. Wyjaśniaj ten związek. Powiedz, na czym on polega. To, co nie zostało powiedziane, zazwyczaj pozostaje nie zrozumiane. Można wskazywać na taki związek przez powtarzanie kluczowych słów wyrażających myśl przewodnią albo przez powtarzanie od czasu do czasu wątka głównego punktu. Kiedy już opanujesz sztukę skupiania wszystkich punktów podrzędnych wokół głównych punktów przemówienia oraz wiązania każdego punktu z tematem, wówczas twoje przemówienia nabiorą cech ujmującej prostoty, dzięki czemu łatwiej będzie je wygłosić, a trudniej zapomnieć.

POWTÓRKA: