Rozdział 20

Jak żyć w dobrych stosunkach z nauczycielem?

„NIE znoszę niesprawiedliwych nauczycieli” — mówi Vicky. Zapewne podzielasz tę opinię. Sondaż z roku 1981 wykazał, że spośród 160 000 młodych Amerykanów 76 procent oskarżało nauczycieli o jakąś formę stronniczości!

Uczniowie czasami się denerwują, gdy ich zdaniem należy im się znacznie wyższa ocena, niż dostali. Czują się urażeni, jeśli spotyka ich kara, która według nich jest zbyt surowa, niezasłużona albo podyktowana nietolerancją rasową. Złości ich, gdy nauczyciel kogoś faworyzuje.

Oczywiście pedagodzy nie są bynajmniej nieomylni. Mają swoje dziwactwa, problemy, a także uprzedzenia. Biblia ostrzega jednak: „Nie bądź w swym duchu porywczy do gniewu” (Kaznodziei 7:9). Nawet nauczyciele ‛dopuszczają się wielu uchybień. Jeśli kto w mowie nie uchybia, ten jest mężem doskonałym, który i całe ciało może utrzymać na wodzy’ (Jakuba 3:2). Czy nie mógłbyś więc rozstrzygać swych wątpliwości na korzyść nauczyciela?

Freddy zauważył któregoś dnia, że jego nauczyciel „na wszystkich krzyczy”. Chłopiec taktownie z nim porozmawiał i poznał przyczynę tego złego nastroju. „Po prostu rano zepsuł mi się samochód. Przegrzał się w drodze do szkoły i spóźniłem się do pracy” — wyjaśnił nauczyciel.

 Nauczyciele i ich pupile

A co powiedzieć o pedagogach, którzy mają swych pupilów? Nie zapominaj, że ten zawód wiąże się ze szczególnymi wymaganiami i stresami. W książce Being Adolescent (Gdy się jest nastolatkiem) napisano, iż nauczyciele mają „twardy orzech do zgryzienia” — muszą przykuć uwagę młodych osób, „zazwyczaj błądzących gdzieś myślami (...) Stają przed grupą nastolatków, którzy miewają zmienne nastroje, co rusz zajmują się czymś innym i na ogół nie są przyzwyczajeni do skupiania się dłużej niż 15 minut”.

Czy należy się więc dziwić, że nauczyciel interesuje się bardziej uczniem, który ciężko pracuje, słucha go i odnosi się do niego z szacunkiem? Wprawdzie możesz być poirytowany, gdy komuś, kogo uważasz za „lizusa”, poświęca się więcej uwagi niż tobie. Ale nawet jeśli nauczyciel faworyzuje jakiegoś pilnego ucznia, dlaczego się denerwować i zazdrościć, skoro nie przestaje uczyć także ciebie? Poza tym może byłoby dobrze, gdybyś sam nieco bardziej przykładał się do nauki.

Wojna w klasie

Pewien uczeń tak się wyraził o swym nauczycielu: „Myślał, że wszyscy wypowiedzieliśmy mu wojnę i zdecydował się nas pokonać. Istny paranoik”. Jednakże niejeden pedagog uważa, iż ma prawo być trochę „paranoikiem”. Jak przepowiedziano w Biblii, żyjemy w „krytycznych czasach trudnych do zniesienia”, a uczniowie często ‛nie panują nad sobą, są zajadli, nie miłujący dobroci’ (2 Tymoteusza 3:1-3, NW). Nawiązując do tej sytuacji czasopismo U.S.News & World Report informuje: „W wielu dzielnicach nauczyciele żyją w strachu przed przemocą”.

Były nauczyciel Roland Betts mówi o swoich kolegach: „Dzieci uważają za  swój święty obowiązek (...) [w sensie przenośnym] popychać ich i szturchać, żeby zobaczyć, ile zniosą, zanim w końcu stracą panowanie nad sobą (...) Kiedy uczniowie wyczują, że nowy nauczyciel jest o włos od załamania, naciskają jeszcze mocniej”. Czy ty albo twoi koledzy dokuczaliście nauczycielom? Jeżeli tak, nie dziwcie się ich reakcji.

Biblia mówi: „Sam bowiem ucisk może sprawić, że mądry zachowa się jak szaleniec” (Kaznodziei 7:7, NW). To zrozumiałe, iż w atmosferze strachu i braku poważania, panującej w niektórych szkołach, nauczyciele popadają niekiedy w skrajności i zamieniają się w surowych służbistów. W książce The Family Handbook of Adolescence (Okres dorastania — poradnik dla rodziny) powiedziano: „Uczniowie, którzy (...) swym zachowaniem wydają się okazywać brak szacunku dla nauczyciela i jego poglądów, są zwykle w odwecie poniżani”. A zatem wrogiego pedagoga często kreują sami uczniowie!

Zastanów się również nad skutkami okrutnych żartów klasy. Valerie niedużo przesadza, gdy mówi o „torturach i mękach”, którym młodzież poddaje nauczycieli przychodzących na lekcję w zastępstwie. Roland Betts dodaje: „Zastępcy są niemiłosiernie prześladowani przez klasę, często doprowadzani do szału albo załamania”. W przekonaniu, że ujdzie im to na sucho, uczniowie dla zabawy wszyscy jednocześnie upuszczają książki i ołówki na podłogę. Niekiedy wyprowadzają nauczyciela z równowagi przez „udawanie  głuchych” i zachowywanie się, jak gdyby nie rozumieli ani słowa z tego, co mówi. „To taki sabotaż dla kawału” — wyjaśnia Bobby.

Jeżeli siejecie w klasie okrucieństwo, nie dziwcie się, gdy będziecie zbierać bezduszność i wrogość ze strony nauczyciela (porównaj Galacjan 6:7). Pamiętaj o Złotej Regule: „Wszystko, cobyście chcieli, aby wam ludzie czynili, to i wy im czyńcie” (Mateusza 7:12). Odmawiaj udziału w klasowych żartach. Słuchaj uważnie, co mówi nauczyciel. Współpracuj z nim. Być może z czasem stanie się trochę mniej wrogi — przynajmniej wobec ciebie.

„On mnie nie lubi”

Czasami wskutek różnicy charakterów albo jakiegoś nieporozumienia nauczyciel może się do ciebie zrazić — ciekawość mylnie odbierze za bunt, a odrobinę fantazji za głupotę. Jeśli cię nie lubi, może mieć skłonność do poniżania cię albo do wprawiania w zakłopotanie. Rośnie wtedy wzajemna niechęć.

Biblia mówi: „Nikomu złem za złe nie oddawajcie (...). Jeśli można, o ile to od was zależy, ze wszystkimi ludźmi pokój miejcie” (Rzymian 12:17, 18). Staraj się nie prowokować nauczyciela. Unikaj niepotrzebnych konfrontacji. Nie dawaj mu uzasadnionych powodów do narzekania. Po prostu staraj się być przyjazny. „Przyjazny? Dla niego?” — zapytasz. Tak, zachowuj dobre maniery, witając go z szacunkiem, gdy wchodzisz do klasy. Jeżeli będziesz zawsze uprzejmy i na dodatek uśmiechniesz się od czasu do czasu, może akurat zmieni o tobie zdanie (porównaj Rzymian 12:20, 21).

Oczywiście uśmiech nie poprawi każdej sytuacji. Księga Kaznodziei 10:4 doradza: „Jeżeli gniew władcy [osoby mającej władzę] wybucha przeciwko tobie [w formie kary], nie  opuszczaj swojego miejsca, gdyż spokój może zapobiec wielkim uchybieniom”. Pamiętaj też, że „łagodna odpowiedź uśmierza gniew” (Przypowieści 15:1).

„Zasłużyłem na lepszą ocenę”

To powszechna skarga. Spróbuj omówić tę sprawę z nauczycielem. Biblia opowiada o Natanie, któremu zlecono trudną misję — miał uświadomić królowi Dawidowi, że ten popełnił poważny błąd. Natan nie wpadł do pałacu, wykrzykując oskarżenia, ale porozmawiał z Dawidem w sposób taktowny (2 Samuela 12:1-7).

Możesz z takim samym nastawieniem zwrócić się do nauczyciela — z pokorą i spokojnie. Pedagog Bruce Weber przypomina: „Bunt ucznia skłania nauczyciela do uporu. Nic nie osiągniesz, jeśli zaczniesz wygłaszać tyrady i wpadniesz w gniew albo ogłosisz, że spotyka cię straszna niesprawiedliwość i poprzysięgniesz zemstę”. Wypróbuj bardziej dojrzałe postępowanie. Najpierw poproś nauczyciela, by pomógł ci zrozumieć, na czym polega jego sposób oceniania. Później, jak mówi B. Weber, możesz „starać się dowieść, że padłeś ofiarą raczej jakiegoś przeoczenia niż niesprawiedliwości. Weź pod uwagę system oceniania twego nauczyciela, pokaż, gdzie widzisz pomyłkę”. Nawet gdyby nie zmienił stopnia, twoja dojrzałość zapewne zrobi na nim dobre wrażenie.

Powiadom rodziców

Czasami jednak sama rozmowa nie wystarcza. Zwróć uwagę na przeżycia Susan. Jako wzorowa uczennica, była  przerażona, gdy jedna z nauczycielek zaczęła zaniżać jej oceny. Z jakiego powodu? Susan jest Świadkiem Jehowy, a nauczycielka w zasadzie przyznała, że właśnie dlatego jej nie lubi. „To było naprawdę zniechęcające”, mówi dziewczyna, „i nie wiedziałam, co robić”.

Susan, wychowywana tylko przez matkę, wspomina: „Zebrałam się na odwagę i powiedziałam o wszystkim mamie. ‚Cóż, może ja porozmawiam z twoją nauczycielką’ — odparła. I pewnego dnia poszła do szkoły, żeby się dowiedzieć, o co chodzi. Myślałam, że mocno się zdenerwuje, ale tak się nie stało. Po prostu spokojnie rozmawiała”. Nauczycielka zdecydowała, że Susan będzie chodziła na lekcje do kogo innego.

Oczywiście nie wszystkie skomplikowane sytuacje dają się tak gładko rozwikłać i niekiedy nie pozostaje nic, jak tylko je znosić. Ale jeśli w tym semestrze uda ci się zachować pokojowe stosunki ze swym nauczycielem, przed tobą kolejny rok i z pewnością jakieś zmiany — może to będą inni koledzy, a może nowy nauczyciel, z którym również trzeba będzie utrzymywać dobre stosunki.

Pytania do omówienia

□ Jak się zapatrywać na nauczyciela, który traktuje cię niesprawiedliwie?

□ Dlaczego nauczyciele nieraz skupiają uwagę na swych pupilach?

□ Jak mógłbyś nauczyć się czegoś od nauczyciela, który twoim zdaniem jest nudny?

□ Dlaczego niektórzy nauczyciele wydają się wrogo nastawieni do swych uczniów?

□ Jak możesz stosować w klasie Złotą Regułę?

□ Co mógłbyś zrobić, jeśli uważasz, że zostałeś niesprawiedliwie oceniony albo źle potraktowany?

[Napis na stronie 158]

Faworyzując pupilów, nauczyciele często wzbudzają niechęć innych uczniów

[Napis na stronie 163]

„W wielu dzielnicach nauczyciele żyją w strachu przed przemocą” („U.S.News & World Report”)

 [Ramka i ilustracja na stronach 160, 161]

‛On jest nudny!’

W książce „The Family Handbook of Adolescence” czytamy: „Jak wynika z niektórych ankiet, większość dorastającej młodzieży ma krytyczny stosunek do nauczycieli i narzeka, że są nudni i nie mają poczucia humoru”. Prędzej czy później ty też możesz mieć nauczyciela, który będzie cię wręcz „śmiertelnie” nudził. Co mógłbyś wtedy zrobić?

Niedawno przeprowadzony eksperyment wskazuje, iż nastolatki raczej nie mają trudności ze skupieniem się na takich lekcjach, jak technika, wychowanie fizyczne czy muzyka. Ale inaczej przedstawia się sprawa na lekcjach języków bądź historii.

Czy nauczyciele wychowania fizycznego albo muzyki są bardziej utalentowani niż ci, którzy uczą przedmiotów teoretycznych? Mało prawdopodobne. Najwidoczniej wielu młodych ma do tych lekcji negatywny stosunek. A jeśli uczniowie z góry orzekają, że przedmiot jest nudny, to nawet nauczyciel z umiejętnościami Sokratesa musiałby się nieźle natrudzić, by przykuć ich uwagę! Czy przypadkiem to nie ty powinieneś zmienić nastawienie do niektórych przedmiotów? Jeżeli będziesz się bardziej interesował tym, czego się uczysz, może przestaniesz się w szkole nudzić.

Czasami nawet uczniowie zainteresowani nauką skarżą się, że mają „złych” nauczycieli. Ale właściwie jaki nauczyciel jest „dobry”? Pewna dziewczyna powiedziała: „Lubię nauczycielkę matematyki, bo można się z nią pośmiać”. A jeden z chłopców chwalił swego nauczyciela języka angielskiego za to, że ‛opowiada mnóstwo dowcipów’.

Nauczyciel może być sympatyczny i wesoły, ale te zalety nie wystarczają — powinien też być ‛zdolny nauczać innych’ (2 Tymoteusza 2:2). Chociaż Biblia mówi tu o kwalifikacjach duchowych, zwraca jednak uwagę na fakt, że dobry nauczyciel ma znać swój przedmiot.

Niestety, wiedza nie zawsze idzie w parze z umiejętnością  jej przekazywania. Na przykład apostoł Paweł był doskonale wykwalifikowanym nauczycielem Słowa Bożego. Mimo to niektórzy ówcześni chrześcijanie narzekali, że „jego wygląd zewnętrzny [był] lichy, a mowa do niczego”. Paweł odpowiedział im: „Choć tedy jestem prostakiem w mowie, to jednak nie w poznaniu” (2 Koryntian 10:10; 11:6). Jeżeli ktoś nie zwracał uwagi na to, co Paweł miał do powiedzenia, a dostrzegał jedynie jego rzekome braki jako mówcy, tracił możliwość zdobycia cennej wiedzy. Nie popełniaj tego samego błędu w szkole! Zanim uznasz jakiegoś nauczyciela za „złego”, spytaj siebie: „Czy zna się na rzeczy? Czy można się od niego czegoś nauczyć?”

Jeżeli nauczyciel mówi monotonnie, pewnie będziesz musiał szczególnie natężać uwagę. Aby się skoncentrować na tym, co ma do powiedzenia, staraj się robić notatki. Uzupełnij nudne rozważania klasowe dodatkowym pogłębianiem wiedzy w domu.

Barbara Mayer, będąca pedagogiem, dodaje: „Nauczyciele, którzy prawdopodobnie już niezliczoną ilość razy przekazywali ten sam materiał, mają skłonność do popadania w rutynę”. Co mógłbyś zrobić, by ożywić lekcję? „Zgłoś się i poproś o więcej informacji (...) Skłoń go, by powiedział naprawdę wszystko, co wie”. Czy nie będzie zły? Nie, jeśli zrobisz to taktownie (Kolosan 4:6). Barbara Mayer mówi: „Odkryjesz, że nauczyciel przychodzi na lekcje nieco lepiej przygotowany i dysponuje czymś więcej niż tylko powierzchowną wiedzą”.

Entuzjazm się udziela i twoja chęć uczenia się może trochę ożywić nauczyciela. Oczywiście nie spodziewaj się nagłego przeobrażenia. Zapewne niektóre lekcje będziesz musiał po prostu jakoś przeżyć. Ale jeśli jesteś dobrym słuchaczem, zainteresowanym lekcją, mimo wszystko zdołasz się czegoś nauczyć — również od nudnego nauczyciela.

[Ilustracja na stronie 162]

Coraz bardziej brutalne zachowanie uczniów sprawia, że zawód nauczyciela stał się niebezpieczny

[Ilustracja na stronie 164]

Jeżeli twoim zdaniem zostałeś niesprawiedliwie potraktowany, z szacunkiem porozmawiaj o tym z nauczycielem