Rozdział 1

Dlaczego mam ‛czcić ojca i matkę’?

„CZCIJ ojca swego i matkę swoją”. Dla wielu młodych ludzi słowa te brzmią nieco staroświecko.

Veda otwarcie się zbuntowała przeciw ojcu i umawiała się z chłopcem, który pił i brał narkotyki. Prócz tego prowokacyjnie chodziła na tańce i wracała z nich nad ranem. „Wydawał mi się zbyt surowy” — mówi o ojcu. „Miałam wtedy 18 lat i sądziłam, że wszystko wiem. Uważałam, iż ojciec jest wstrętny i chce mnie pozbawić rozrywki. Wychodziłam więc z domu i robiłam to, na co miałam ochotę”.

Większość młodych zapewne nie pochwaliłaby postępowania Vedy. Ale gdy rodzice polecą im posprzątać pokój, odrobić lekcje lub wrócić do domu o wyznaczonej godzinie, wielu aż kipi ze złości lub — co gorsza — staje okoniem. Jednakże stosunek nastolatka do rodziców może nie tylko decydować o tym, czy w rodzinie zapanuje wojna, czy pokój, ale również przesądzić o jego przyszłym życiu. Przykazanie ‛czcij swoich rodziców’ pochodzi bowiem od Boga, który do przestrzegania go zachęca słowami: „Aby ci się dobrze działo i abyś długo żył na ziemi” (Efezjan 6:2, 3). Stawka jest wysoka. Rozważmy zatem, co to w ogóle znaczy mieć w poszanowaniu ojca i matkę.

Co to znaczy „czcić” rodziców

„Czcić” znaczy między innymi uznawać prawowitą władzę. Na przykład chrześcijanom przykazano: „Króla  czcijcie” (1 Piotra 2:17). Nawet jeśli nie zawsze się zgadzamy z szefem państwa, to powinniśmy szanować jego pozycję, czyli urząd. Podobnie w rodzinie Bóg przyznał pewną władzę ojcu i matce. Oznacza to, że musisz uznawać nadane im przez Niego prawo do ustalania reguł, jakich masz się trzymać. Może inni mają bardziej wyrozumiałych rodziców. Ale twoi rodzice decydują, co jest najlepsze dla ciebie, a w różnych domach mogą obowiązywać odrębne mierniki.

Prawdą jest, że nawet najlepsi rodzice bywają omylni — a czasami niesprawiedliwi. Niemniej w Księdze Przysłów [Przypowieści] 7:1, 2 pewien mądry ojciec powiedział: „Synu mój [albo: córko moja], (...) zachowuj przykazanie moje, a będziesz żył” (Bp). Również „przykazania” twoich rodziców, czyli ustanawiane przez nich reguły, zazwyczaj mają na celu twe dobro i są wyrazem szczerej troski i miłości.

 Na przykład John mnóstwo razy słyszał od matki, że zawsze ma korzystać z przejścia dla pieszych nad sześciopasmową autostradą, biegnącą w pobliżu ich domu. Pewnego dnia dwie koleżanki szkolne namawiały go, by skrócił sobie drogę i przebiegł przez jezdnię. John jednak nie przejął się tym, że nazwały go „tchórzem”, i poszedł wiaduktem. W połowie drogi usłyszał pisk opon. Spojrzał w dół i przerażony zobaczył, jak na te dwie dziewczynki wpada samochód i wyrzuca je w powietrze. Oczywiście nie co dzień posłuszeństwo wobec rodziców decyduje o życiu i śmierci, ale i tak zwykle wychodzi ci na dobre.

‛Czcić rodziców’ oznacza też przyjąć karcenie bez dąsania się i złoszczenia. Tylko głupiec „gardzi karceniem swojego ojca” — czytamy w Księdze Przypowieści 15:5.

Prócz tego „czcić” to coś więcej niż okazywać formalny szacunek lub niechętne posłuszeństwo. Grecki czasownik tłumaczony w niektórych przekładach Biblii na „czcić” w gruncie rzeczy znaczy traktować kogoś jak osobę niezwykle wartościową. Powinieneś więc cenić rodziców, szanować ich i kochać. Wiąże się to z darzeniem ich ciepłym, serdecznym uczuciem. Jednakże uczucia, jakie niektórzy młodzi ludzie żywią wobec rodziców, nie są bynajmniej ciepłe.

Czy trudni rodzice zasługują na to, by ich czcić?

Nastolatka imieniem Gina napisała: „Tato dużo pił i często nie mogłam zasnąć, bo rodzice się kłócili i krzyczeli na siebie. Leżałam w łóżku i płakałam. Nie mogłam im powiedzieć, co o tym sądzę, bo mama chyba by mnie zbiła. Biblia mówi: ‚Czcij ojca swego’, ale ja nie potrafię”.

Czy rodzice, którzy są wybuchowi, prowadzą się niemoralnie, piją bez umiaru albo stale się kłócą, naprawdę  zasługują na to, by ich „czcić”? Tak, ponieważ Biblia potępia ‛wyśmiewanie’ rodziców (Przysłów 30:17, BT). Poza tym Księga Przypowieści 23:22 przypomina, że oni ‛nas zrodzili’. Już samo to jest wystarczającym powodem, aby ich czcić. Gregory, który kiedyś odnosił się lekceważąco do matki, mówi: „Dziękuję Jehowie Bogu, że nie usunęła ciąży ani nie wyrzuciła mnie po urodzeniu do kubła na śmieci. Samotnie wychowywała całą naszą szóstkę. Wiem, że było jej ciężko”.

Chociaż twoim rodzicom daleko do doskonałości, to przecież zdobywali się dla ciebie na wiele wyrzeczeń. „Kiedyś została nam tylko puszka kukurydzy i trochę owsianki” — opowiada dalej Gregory. „Mama przyrządziła  to dla nas, a sama nie tknęła ani kęsa. Poszedłem do łóżka syty, ale zastanawiałem się, dlaczego ona nic nie jadła. Teraz mam już własną rodzinę i rozumiem, że poświęciła się dla nas”. (Z pewnych badań wynika, iż koszty wychowania dziecka do 18 roku życia wynoszą przeciętnie 66 400 dolarów).

Pamiętaj też, że choćby rodzice nie dawali najlepszego przykładu, nie oznacza to, iż każde ich słowo jest złe. W czasach Jezusa przywódcy religijni byli zepsuci. Niemniej zalecił on: „Wszystko więc, cokolwiek by wam powiedzieli, czyńcie i zachowujcie, ale według uczynków ich nie postępujcie” (Mateusza 23:1-3, 25, 26). Czy zasady tej nie da się odnieść do niektórych rodziców?

Wyzbycie się urazy

A jak postąpić, gdy ci się wydaje, że matka lub ojciec jaskrawo nadużywa swej władzy? * Zachowaj spokój. Buntowanie się lub złośliwość nic nie da (Kaznodziei 8:4, 5; porównaj 10:4). Pewna siedemnastolatka pogniewała się na rodziców, ponieważ byli pochłonięci własnymi sprzeczkami i miała wrażenie, że wcale ich nie obchodzi. Swój gniew zwróciła następnie przeciw zasadom biblijnym, które starali się jej wpoić. Z czystej przekory wdała się w niemoralność i narkotyki. „Uważałam, że muszę czymś dopiec rodzicom” — wyjaśniła z goryczą. Ale złośliwością tylko sobie zaszkodziła.

Biblia ostrzega: „Niech cię gniew nie skusi do urągania (...) Strzeż się, abyś się nie zwracał ku niegodziwości” (Joba 36:18-21). Nie zapominaj, że rodzice odpowiadają za swe postępowanie przed Jehową i zdadzą Mu sprawę z dopuszczania się rażącej niesprawiedliwości (Kolosan 3:25).

 W Księdze Przysłów 19:11 czytamy: „Wnikliwość człowieka skutecznie hamuje jego gniew i pięknie jest z jego strony, gdy przechodzi do porządku nad wykroczeniem” (NW). Niekiedy najlepiej jest przebaczyć rodzicom i zapomnieć o doznanych krzywdach. Zamiast rozmyślać o błędach, skup się na zaletach. Na przykład Dody miała oschłą matkę i ojczyma alkoholika. Zwróć uwagę, jak wnikliwe podejście do ich uchybień pomogło jej uniknąć rozgoryczenia. Mówi teraz: „Być może mama dlatego nigdy nie okazywała nam ciepła, że nikt jej tego nie nauczył, bo sama była maltretowana w dzieciństwie. Ojczym interesował się nami, gdy był trzeźwy, ale to się rzadko zdarzało. Zawsze jednak miałyśmy z siostrą dach nad głową, a w lodówce coś do jedzenia”.

Na szczęście rodzice kapryśni czy obojętni należą do mniejszości. Twoi rodzice najprawdopodobniej się tobą interesują i starają się dawać dobry przykład. Mimo to nieraz możesz poczuć do nich urazę. „Kiedy czasem omawiałem z mamą jakiś problem, a ona nie potrafiła mnie zrozumieć”, przyznaje Roger, „wściekałem się i z czystej złośliwości mówiłem coś, co miało ją zranić. Chciałem się w ten sposób odgryźć. Ale gdy odchodziłem, czułem się okropnie i wiedziałem, że jej też jest przykro”.

Nierozważne słowa mogą ‛ranić jak miecz’ i ‛wywoływać złość’, ale nie rozwiążą twego problemu. „Język mędrców leczy” (Przypowieści 12:18; 15:1). „Choć było to trudne, wracałem, żeby ją przeprosić — opowiada Roger. „Potem omawialiśmy sprawę już o wiele spokojniej i znajdowaliśmy jakieś wyjście”.

 „Ojciec miał rację”

Niektórzy młodzi zadręczają siebie i rodziców sprzeciwianiem się ich poleceniom, a poniewczasie i tak przekonują się, że ojciec i matka mieli zupełną rację. Wróćmy na przykład do Vedy, wspomnianej na początku. Pewnego dnia jechała w samochodzie ze swym chłopcem, który był oszołomiony piwem i marihuaną. Nagle stracił panowanie nad kierownicą i przy prędkości 100 kilometrów na godzinę wpadli na latarnię. Veda przeżyła, choć miała głęboką ranę w czole. Przyjaciel zniknął i nawet nie odwiedził jej w szpitalu.

„Kiedy do szpitala przyszli rodzice”, wyznała Veda, „powiedziałam im, że ojciec miał rację we wszystkim i że już dawno powinnam była go usłuchać. (...) Popełniłam wielki błąd, którego omal nie przypłaciłam życiem”. Po tym zdarzeniu Veda gruntownie zmieniła swe nastawienie do rodziców.

Niewykluczone, że i ty powinieneś dokonać pewnych zmian. Nakaz ‛czcij ojca i matkę’ faktycznie może się wydawać staroświecki. Jednakże usłuchanie go jest nie tylko mądre, lecz także właściwe w oczach Boga. A co wtedy, gdy chcesz okazywać rodzicom szacunek, ale uważasz, że cię nie rozumieją bądź za bardzo ograniczają? Zobaczmy, jak w takich wypadkach możesz poprawić swą sytuację.

[Przypis]

Pytania do omówienia

□ Co to znaczy czcić rodziców?

□ Dlaczego rodzice ustalają tyle reguł? Czy możesz z nich odnieść korzyść?

□ Czy masz czcić rodziców, jeśli postępują nagannie? Dlaczego?

□ Jak mógłbyś wyzbyć się urazy, jeśli żywisz ją czasem do rodziców? Jakie postępowanie byłoby nierozsądne?

[Napis na stronie 16]

„Uważałam, iż ojciec jest wstrętny i chce mnie pozbawić rozrywki. Wychodziłam więc z domu i robiłam to, na co miałam ochotę”

[Ilustracja na stronie 12]

Co myślisz o regułach ustalanych przez rodziców?

[Ilustracja na stronie 14]

Czy musisz czcić rodziców, którzy postępują nagannie?