1. Jakie ukryte problemy istnieją w niektórych rodzinach?

WYSŁUŻONY samochód został właśnie umyty i nawoskowany. W oczach przechodniów błyszczy jak nowy. Ale pod lakierem karoserię zżera niszcząca rdza. Podobnie jest w niektórych rodzinach. Na zewnątrz wszystko wygląda pięknie, tymczasem pod maską uśmiechów kryje się strach i ból. Za zamkniętymi drzwiami coś zatruwa spokój rodziny. Często jest to alkoholizm lub przemoc.

2. (a) Jaki pogląd na spożywanie alkoholu wyraża Biblia? (b) Czym jest alkoholizm?

² Biblia nie gani umiarkowanego picia napojów alkoholowych, lecz potępia ich nadużywanie (Przypowieści 23:20, 21; 1 Koryntian 6:9, 10; 1 Tymoteusza 5:23; Tytusa 2:2, 3). Jednakże alkoholizm to coś więcej niż pijaństwo — to natrętne myślenie o alkoholu oraz utrata kontroli nad piciem. Alkoholikami mogą być dorośli, ale niestety także dzieci.

3, 4. Opisz wpływ alkoholizmu na współmałżonka i dzieci człowieka uzależnionego.

³ Pismo Święte już dawno temu wskazywało, iż nadużywanie alkoholu może zburzyć spokój w rodzinie (5 Mojżeszowa 21:18-21). Zgubne skutki alkoholizmu dotykają wszystkich jej członków. Żona często jest zaabsorbowana powstrzymywaniem męża od picia  lub znoszeniem jego nieobliczalnego zachowania. * Zabiera mu trunki, wylewa je, chowa pieniądze, przypomina o miłości do rodziny, do życia, nawet do Boga — a on dalej pije. Kiedy próby zapanowania nad jego nałogiem raz po raz spełzają na niczym, czuje się zniechęcona i nic niewarta. Niekiedy zaczyna ją dręczyć strach, gniew, poczucie winy, nerwowość, niepewność i brak szacunku dla samej siebie.

⁴ Skutki alkoholizmu ojca (lub matki) dają się też we znaki dzieciom. Niektóre są maltretowane fizycznie. Inne padają ofiarą nadużyć seksualnych. Mogą nawet obarczać siebie winą za nałóg ojca. Z powodu jego zmiennych nastrojów niejednokrotnie tracą zaufanie do ludzi. Ponieważ nie mogą z nikim swobodnie porozmawiać o sytuacji domowej, zaczynają skrywać swe uczucia, co często odbija się na ich zdrowiu fizycznym (Przypowieści 17:22). Zdarza się, że nawet gdy dorosną, brakuje im wiary we własne siły oraz poczucia wartości.

5. Jak można zapanować nad alkoholizmem i dlaczego nastręcza to trudności?

⁵ Chociaż zdaniem wielu ekspertów alkoholizm jest nieuleczalny, większość zgadza się co do tego, że można go w pewnym stopniu opanować dzięki całkowitej abstynencji (porównaj Mateusza 5:29). Ale łatwiej to powiedzieć, niż zrobić, gdyż alkoholik zwykle wypiera się nałogu i odrzuca pomoc. Może jednak zacząć sobie uświadamiać, że ma problem, gdy najbliżsi starają się nie dopuścić, by jego nałóg rujnował im życie. Pewna specjalistka udzielająca pomocy  alkoholikom i ich bliskim wyjaśniła: „Według mnie najważniejsze jest, żeby rodzina zajmowała się swoimi sprawami i prowadziła jak najzdrowszy tryb życia. Wówczas alkoholik coraz wyraźniej widzi rażący kontrast między nim a resztą domowników”.

6. Co jest najlepszym źródłem rad dla rodzin trapionych alkoholizmem?

⁶ Prowadzenie możliwie najzdrowszego trybu życia w domu trapionym alkoholizmem ułatwiają natchnione rady biblijne (Izajasza 48:17; 2 Tymoteusza 3:16, 17). Rozważmy kilka zasad, które pomagają rodzinom skutecznie stawiać mu czoło.

7. Kto ponosi odpowiedzialność za to, że jeden z domowników wpadł w alkoholizm?

⁷ Nie bierzcie winy na siebie. W Biblii czytamy: „Każdy (...) poniesie swój własny ciężar” oraz „każdy z nas sam za siebie zda sprawę Bogu” (Galatów 6:5; Rzymian 14:12). Alkoholik nieraz próbuje zrzucić odpowiedzialność na członków rodziny. Może na przykład mówić: „Gdybyście byli dla mnie lepsi, nie musiałbym pić”. Kiedy drudzy niejako mu przytakują, czuje się ośmielony i pije dalej. A przecież nawet jeśli zostaliśmy pokrzywdzeni przez ludzi bądź los, to i tak każdy z nas — nie wyłączając alkoholików — jest sam odpowiedzialny za swe czyny (porównaj Filipian 2:12).

8. Jak można pozwolić alkoholikowi odczuć skutki jego nałogu?

⁸ Nie myślcie, że musicie zawsze chronić alkoholika przed konsekwencjami nałogu. Przysłowie biblijne o człowieku niepohamowanym w gniewie równie dobrze można odnieść do alkoholika: „Gdybyś go uwolnił, będziesz to też czynił wciąż na nowo” (Przysłów [Przypowieści] 19:19, NW). Pozwólcie mu odczuć skutki picia. Kiedy następnego ranka wytrzeźwieje, niech sam po sobie posprząta albo zadzwoni do pracodawcy.

9, 10. Dlaczego rodziny alkoholików powinny przyjmować pomoc i zwłaszcza o czyje wsparcie mogłyby zabiegać?

 ⁹ Przyjmujcie pomoc drugich. Księga Przypowieści 17:17 powiada: „Przyjaciel zawsze okazuje miłość; rodzi się bratem w niedoli”. Jeżeli ktoś z domowników wpadł w alkoholizm, jesteście w niedoli. Potrzebujecie pomocy. Nie wahajcie się prosić o nią prawdziwych przyjaciół (Przypowieści 18:24). Osoby, które rozumieją problem lub znają go z doświadczenia, mogą wam udzielić praktycznych wskazówek i podpowiedzieć, co robić, a czego unikać. Nie popadajcie jednak w drugą skrajność. Zwracajcie się do osób godnych zaufania, umiejących dochować tajemnicy (Przypowieści 11:13).

¹⁰ Nauczcie się ufać chrześcijańskim starszym. Starsi w zborze chrześcijańskim potrafią skutecznie pomagać. Ci dojrzali mężczyźni dobrze znają Słowo Boże i mają doświadczenie w stosowaniu podanych w nim zasad. Mogą być dla was „jak kryjówka przed wiatrem i jak schronienie przed ulewą, jak strumienie wód na suchym stepie, jak cień potężnej skały w ziemi spragnionej” (Izajasza 32:2). Nie tylko chronią przed szkodliwymi wpływami zbór jako całość, ale też osobiście się interesują poszczególnymi osobami, niosąc pokrzepienie i pociechę w ich kłopotach. W pełni korzystajcie z tej pomocy.

11, 12. Kto może udzielić rodzinom alkoholików najskuteczniejszej pomocy i w jaki sposób?

¹¹ Przede wszystkim czerpcie siły od Jehowy. W Biblii znajdujemy serdeczne zapewnienie: „Bliski jest Jahwe tym, których serce złamane, a strapionych na duchu wybawia” (Psalm 34:19, Bp). Jeżeli macie złamane serce lub jesteście strapieni na duchu, bo żyjecie pod jednym dachem z alkoholikiem, pamiętajcie,  że ‛Jehowa jest blisko’. On rozumie waszą trudną sytuację (1 Piotra 5:6, 7).

¹² W rozproszeniu zgryzoty może pomóc wiara w to, co Jehowa oznajmia w swym Słowie (Psalm 130:3, 4; Mateusza 6:25-34; 1 Jana 3:19, 20). Studium Pisma Świętego i trzymanie się jego zasad ułatwia dostęp świętemu duchowi Bożemu, który zapewnia „moc wykraczającą poza to, co normalne”, i umożliwia przeżycie każdego kolejnego dnia (2 Koryntian 4:7). *

13. Co jeszcze rujnuje wiele rodzin?

¹³ Nadużywanie alkoholu może być przyczyną kolejnego problemu, który niszczy spokój w wielu domach — przemocy.

14. Kiedy pojawiła się przemoc w rodzinie i jak sytuacja wygląda obecnie?

¹⁴ Pierwszego w dziejach aktu przemocy dopuścił się Kain wobec swego brata Abla (1 Mojżeszowa 4:8). Od tego czasu ludzkość trapiona jest różnymi formami przemocy w rodzinie. Mężowie maltretują żony, żony atakują mężów, rodzice bezlitośnie biją małe dzieci, a dorosłe dzieci znęcają się nad sędziwymi rodzicami.

15. Jak agresywne zachowanie bliskiej osoby oddziałuje na psychikę reszty rodziny?

¹⁵ Agresja najbliższych wywołuje ogromne szkody i nie chodzi tu tylko o rany na ciele. Pewna maltretowana żona wyznała: „Musisz się zmagać z ogromnym poczuciem winy i wstydu. Rano najczęściej masz ochotę zostać w łóżku, łudząc się, że to był tylko zły sen”. Dzieci, które stykają się z przemocą w domu lub same padają jej ofiarą, mogą przejawiać skłonność do agresji, gdy dorosną i założą własne rodziny.

16, 17. Na czym polega psychiczne znęcanie się nad członkami rodziny i jak na nich wpływa?

¹⁶ Przemoc w rodzinie nie ogranicza się do użycia siły fizycznej. Niejednokrotnie wiąże się też z napaścią słowną. W Księdze Przypowieści 12:18 czytamy: „Kto mówi nierozważnie, rani jak miecz”. ‛Raniące jak miecz’ mogą być wyzwiska, krzyk, a także ciągły krytycyzm, poniżanie lub grożenie rękoczynami. Ran w duszy nie widać, toteż osoby postronne często ich nie dostrzegają.

¹⁷ Szczególnie przykre jest psychiczne znęcanie się nad dzieckiem — bezustanna krytyka, pomniejszanie jego umiejętności, inteligencji bądź wartości. Taka agresja słowna może podziałać na nie destrukcyjnie. To prawda, że wszystkie dzieci trzeba  karcić. Niemniej Biblia poucza ojców: „Nie rozjątrzajcie swych dzieci, żeby nie popadły w przygnębienie” (Kolosan 3:21).

18. Gdzie zaczyna się przemoc w rodzinie i jaki jest biblijny sposób położenia jej kresu?

¹⁸ Przemoc w rodzinie zaczyna się w sercu i umyśle — uczynki przecież rodzą się z myśli (Jakuba 1:14, 15). Żeby ktoś przestał znęcać się nad rodziną, musi zmienić swój sposób myślenia (Rzymian 12:2). Czy to możliwe? Oczywiście. Słowo Boże ma moc przeobrażania ludzi. Potrafi obalić nawet „silnie obwarowane” szkodliwe poglądy (2 Koryntian 10:4; Hebrajczyków 4:12). Pod wpływem dokładnej wiedzy biblijnej nieraz zachodzi w człowieku tak gruntowna zmiana, że wprost przyobleka się on w nową osobowość (Efezjan 4:22-24; Kolosan 3:8-10).

19. Jak chrześcijanin powinien się zapatrywać na współmałżonka i go traktować?

¹⁹ Stosunek do współmałżonka. Słowo Boże mówi: „Mężowie powinni tak miłować swe żony, jak własne ciała. Kto miłuje swą żonę, ten samego siebie miłuje” (Efezjan 5:28). Poza tym wyjaśnia, że mąż ma otaczać żonę „szacunkiem jako naczynie słabsze” (1 Piotra 3:7). Żony usilnie zachęcono, „aby kochały swych mężów” i miały dla nich „głęboki respekt” (Tytusa 2:4; Efezjan 5:33). Niewątpliwie żaden oddany Bogu mąż nie mógłby twierdzić, iż naprawdę szanuje żonę, gdyby fizycznie lub słownie się nad nią znęcał. Podobnie żona, która krzyczy na męża, odnosi się do niego zjadliwie lub ciągle go łaje, nie może utrzymywać, jakoby rzeczywiście darzyła go miłością i szacunkiem.

20. Przed kim rodzice odpowiadają za swe dzieci i dlaczego nie mogą mieć wobec nich nierealistycznych oczekiwań?

²⁰ Odpowiedni stosunek do dzieci. Dzieci nie tylko  zasługują na miłość i troskę rodziców, ale jest im to wręcz niezbędne. Słowo Boże nazywa potomstwo „darem Jahwe” i „nagrodą” (Psalm 127:3, BT). Z opieki nad tym darem rodzice zdadzą sprawę przed Jehową. Biblia wspomina o „cechach niemowlęcia” oraz o „głupocie” okresu młodzieńczego (1 Koryntian 13:11; Przypowieści 22:15). Rodzice nie powinni się więc dziwić, jeśli syn lub córka czasami postąpi niemądrze. Dzieci to nie dorośli. Nie można od nich wymagać więcej, niż na to pozwalają ich zdolności i wiek oraz warunki, w jakich się wychowują (zobacz 1 Mojżeszową 33:12-14).

21. Na czym polega zbożny stosunek do sędziwych rodziców?

²¹ Stosunek do sędziwych rodziców. W Księdze 3 Mojżeszowej 19:32 czytamy: „Przed siwą głową wstaniesz i będziesz szanował osobę starca”. A zatem Prawo Boże zalecało okazywanie ludziom starszym szacunku i szczególnych względów. Może to nastręczać sporych trudności, jeśli sędziwy ojciec (lub matka) wydaje się zbyt wymagający czy też jest chory i nie potrafi szybko się poruszać lub myśleć. Mimo to dzieciom przypomniano, by ‛oddawały swym rodzicom należne zadośćuczynienie’ (1 Tymoteusza 5:4). Oznacza to, że należy ich traktować godnie i z szacunkiem, co niekiedy wymaga nawet zapewnienia im utrzymania. Krzywdzenie starych rodziców — i to nie tylko pod względem fizycznym — całkowicie kłóci się z nakazami Biblii.

22. Jaki przymiot ma kluczowe znaczenie w walce z przemocą w domu i jak można go wypracowywać?

²² Pielęgnowanie panowania nad sobą. Księga Przysłów 29:11 powiada: „Głupi ujawnia całego swego ducha, lecz mądry utrzymuje go w spokoju aż do końca” (NW). Jak możesz trzymać na wodzy swe emocje?  Nie pozwól narastać rozdrażnieniu, lecz szybko pokonuj pojawiające się trudności (Efezjan 4:26, 27). Jeśli czujesz, że przestajesz się kontrolować, usuń się na ubocze. Módl się o świętego ducha Bożego i o to, by ci pomógł wypracować panowanie nad sobą (Galatów 5:22, 23). W ujarzmieniu emocji może ci pomóc spacer lub trochę gimnastyki (Przysłów 17:14, 27, BT). Staraj się być „nierychłym do gniewu” (Przypowieści 14:29).

23. Do czego może dojść, gdy członek zboru chrześcijańskiego wciąż pozwala sobie na gwałtowne napady gniewu — być może połączone z fizycznym znęcaniem się nad domownikami — i nie okazuje skruchy?

²³ Wśród rzeczy potępionych przez Boga Biblia wymienia „nieprzyjaźnie, waśń, (...) napady gniewu” i oznajmia, że „ci, którzy się czegoś takiego dopuszczają, nie odziedziczą królestwa Bożego” (Galatów 5:19-21). Dlatego każdy, kto mieni się chrześcijaninem, a wciąż sobie pozwala na gwałtowne napady gniewu — być może połączone z fizycznym znęcaniem się nad partnerem lub dziećmi — i nie okazuje skruchy, może zostać wykluczony ze zboru chrześcijańskiego (porównaj 2 Jana 9, 10). Dzięki temu w zborze nie pozostają ludzie nie umiejący okiełznać swej mowy i czynów (1 Koryntian 5:6, 7; Galatów 5:9).

24. (a) Na co może się zdecydować ofiara przemocy w rodzinie? (b) Jak maltretowaną osobę mogą wesprzeć troskliwi przyjaciele lub starsi, czego jednak nie powinni robić?

²⁴ A co z osobami dręczonymi przez agresywnego współmałżonka, nie wykazującego żadnej chęci poprawy? Niektóre z różnych przyczyn decydują się przy nim pozostać. Inne odchodzą ze względu na zagrożenie dla ich zdrowia fizycznego, psychicznego i duchowego — a czasami nawet dla życia. W takich  okolicznościach ofiara przemocy w rodzinie musi osobiście dokonać wyboru przed Jehową (1 Koryntian 7:10, 11). Życzliwi przyjaciele, krewni lub chrześcijańscy starsi zapewne zechcą posłużyć jej radą i pomocą, niemniej nie powinni naciskać, by obrała taki czy inny sposób postępowania. Sama musi powziąć decyzję (Rzymian 14:4; Galatów 6:5).

25. Jakie jest zamierzenie Jehowy względem rodziny?

²⁵ Łącząc Adama i Ewę węzłem małżeńskim, Jehowa w żadnym wypadku nie chciał, by rodzinę  rujnowały takie uciążliwe problemy, jak alkoholizm czy przemoc (Efezjan 3:14, 15). Rodzina miała być oazą miłości i pokoju, pozwalającą każdemu domownikowi zaspokajać swe potrzeby umysłowe, emocjonalne i duchowe. Jednakże wskutek grzechu życie rodzinne szybko uległo degeneracji (porównaj Kaznodziei 8:10).

26. Jaka przyszłość czeka tych, którzy starają się sprostać wymaganiom Jehowy?

²⁶ Na szczęście Jehowa nie zarzucił swego zamierzenia względem rodziny. Obiecuje zrealizować je w nowym pokojowym świecie, w którym wszyscy „będą bezpiecznie mieszkać, a nikt nie będzie ich straszył” (Ezechiela 34:28). Alkoholizm, przemoc w domu i wszelkie inne problemy rujnujące dzisiejsze rodziny odejdą wówczas w przeszłość. Ludzie przestaną maskować uśmiechem strach i ból i będą „rozkoszować się obfitym pokojem” (Psalm 37:11).