Do końca 2002 roku około 600 000 osób — w tym wielu młodych ludzi — zobaczyło mobilną wystawę na temat prześladowania więźniów oznaczonych fioletowym trójkątem oraz innych Świadków Jehowy żyjących w Trzeciej Rzeszy. Wystawę prezentowano w muzeach i miejscach pamięci na terenie byłych obozów koncentracyjnych, takich jak Mauthausen, Moringen, Neuengamme, Buchenwald, Sachsenhausen czy Bergen-Belsen, a także w centrach edukacyjnych i innych placówkach naukowych dla osób dorosłych. Te działania były niezwykle istotne i odegrały kluczową rolę w zachowaniu pamięci o tak zwanych „zapomnianych ofiarach”, jak określają je niemieccy historycy. Jakie jeszcze korzyści płyną z prezentacji takiej wystawy dla szerokiej publiczności?

27 stycznia 1998 roku obchody corocznego Dnia Pamięci o Ofiarach Narodowego Socjalizmu dedykowano w Miejscu Pamięci i Muzeum Sachsenhausen ofiarom, które były Świadkami Jehowy. Przemawiając z tej okazji, Steffen Reiche, minister kultury i nauki Brandenburgii, powiedział: „W postępowaniu Świadków Jehowy w obozach i więzieniach widać cnoty, które dziś — tak jak w przeszłości — stanowią nieodzowny warunek istnienia demokratycznego, konstytucyjnego państwa, a mianowicie: niezłomną postawę względem SS i współczucie wobec współwięźniów. Biorąc pod uwagę narastającą agresję w stosunku do cudzoziemców oraz osób o odmiennych poglądach politycznych i ideologicznych, wszyscy nasi obywatele powinni przyswoić sobie te cnoty”.

Powyższa opinia jest dowodem na to, że tego rodzaju wystawy pozwalają osiągnąć znacznie więcej niż tylko upowszechniać informacje o prześladowaniu jakiejś mniejszości religijnej przez reżim nazistowski. Wskazuje również na wartość i konieczność dokumentowania przeszłości.

Gdy wystawa była prezentowana w Hamburgu w październiku 1997 roku, pewien renomowany niemiecki tygodnik napisał: „Ta wystawa osiągnęła cel, który powinien zawsze przyświecać podobnym wydarzeniom — nie tylko pokazuje suche dane statystyczne dotyczące tego, ile osób nękano, zwolniono z pracy, uwięziono, torturowano czy zamordowano, ale też zwraca uwagę na tragiczne losy poszczególnych jednostek” (Die Zeit, 10 października 1997 roku, strona 24).

Jedna z osób przemawiających na otwarciu wystawy w Miejscu Pamięci Bergen-Belsen, zorganizowanej pod patronatem Państwowego Centrum Edukacji Politycznej Dolnej Saksonii, powiedziała: „Ukazane tu osoby stanowią reprezentację tych wszystkich, którzy byli prześladowani, więzieni i dręczeni ze względu na niezłomne trzymanie się swoich przekonań religijnych i nieuleganie nazistowskiej propagandzie. Nie są to jacyś nierealni bohaterowie, ale zwykli śmiertelnicy, którzy podążali za głosem sumienia i śmiało trwali przy swojej wierze, tym samym stając się przykładami do naśladowania w naszym codziennym życiu” (Hannoversche Allgemeine Zeitung, 20 kwietnia 1998 roku, strona 4).

Wystawa obejmuje trzy zestawy, z których każdy zawiera około 50 paneli. Mogą one być prezentowane pod następującymi tytułami: Niezłomni w obliczu prześladowań — Świadkowie Jehowy a hitleryzm (przy okazji publicznych pokazów filmu dokumentalnego o tym samym tytule, wydanego przez Towarzystwo Strażnica, albo innych filmów na ten temat, wydanych przez inne podmioty), Zapomniane ofiary (historycy określają Świadków Jehowy mianem „zapomnianych ofiar nazizmu”) oraz Dzięki silnym przekonaniom chrześcijanie stawiają duchowy opór (wystawa towarzysząca forom naukowym o tym samym tytule organizowanym w Wewelsburgu, Hamburgu i Frankfurcie nad Menem w październiku 1997 roku).

Sam pomysł ekspozycji zaczerpnięto z francuskiej wystawy przygotowanej przez Europejskie Stowarzyszenie Deportowanych i Internowanych Świadków Jehowy (Cercle européen des Témoins de Jéhovah anciens déportés et internés), które powstało w Paryżu w 1990 roku. Treść wystawy prezentowanej w Niemczech została jednak zmodyfikowana i poszerzona. Dnia 6 listopada 1996 roku wystawę zaprezentowano w Muzeum i Miejscu Pamięci Ravensbrück przy okazji światowej premiery niemieckiego filmu dokumentalnego Niezłomni w obliczu prześladowań — Świadkowie Jehowy a hitleryzm. Były premier Brandenburgii napisał o nim: „Ten film stanowi ważny wkład w upowszechnianie wiedzy na temat sytuacji waszego związku wyznaniowego w czasach nazizmu”.

Około 400 spośród 567 projekcji filmu obejmowało mobilną wystawę o zapomnianych ofiarach. Dnia 23 stycznia 1998 roku Siegfried Schiele, dyrektor Centrum Edukacji Politycznej w Badenii-Wirtembergii, powiedział podczas otwarcia wystawy w Stuttgart-Bad Cannstatt: „Każdy, kto z jakiegokolwiek powodu stawiał opór reżimowi nazistowskiemu, zasługuje na szczególne uznanie. Wśród tych osób byli też Świadkowie Jehowy, za co należy im się ogromny szacunek. Niestety, przez wiele lat te fakty na temat Świadków Jehowy nie były powszechnie znane. Dlatego cieszę się, że istnieje wystawa, która może pomóc to zrekompensować. Miałem już okazję zwiedzić tę wystawę i obejrzeć film dokumentalny. Moje pierwsze wrażenia z wystawy są bardzo pozytywne, film też jest jak najbardziej godny polecenia. Historia nie może być traktowana jak kopalnia, z której wydobywamy tylko to, co nam pasuje. Świadkowie Jehowy swoją wzorową postawą wyraźnie i pozytywnie zapisali się w tym rozdziale historii, który pod każdym innym względem był najciemniejszym okresem w naszych dziejach”.

Z czasem Towarzystwo Strażnica w Niemczech przygotowało dodatkowe panele nawiązujące do miejsc, w których odbywały się wystawy, takich jak Stuttgart czy Miejsce Pamięci Budziszyn. (Niektóre muzea-miejsca pamięci otrzymały dodatkowe panele na stałe). Wystawę w całości powielono na premierę rosyjskiej wersji filmu Niezłomni, która odbyła się 15 maja 1997 roku w obiekcie World Trade Center w Moskwie, a także na premierę w Austrii i specjalną wystawę Zapomniane ofiary, zorganizowaną 18 czerwca 1997 roku w Miejscu Pamięci Mauthausen. Biura Oddziałów Towarzystwa Strażnica w Szwecji, Danii i Norwegii sporządziły elektroniczne kopie niektórych paneli i udostępniły je zwiedzającym w Muzeum Nordyckim w centrum Sztokholmu 14 stycznia 1998 roku, a 30 marca 1998 roku także w Kopenhadze. W tych krajach panele wykorzystano do prezentacji wystawy mobilnej udostępnianej w różnych miastach.

Niniejsza broszura przedstawia jedynie wybrane zdjęcia i dokumenty, które znalazły się na 50 trójwymiarowych panelach. Nowy zestaw paneli został zdigitalizowany i są one udostępniane nieodpłatnie jako wydruki, które można umieszczać w przestrzeni publicznej i wykorzystywać w szkołach.

Pragniemy, by ta wystawa przyczyniała się do dalszego kształtowania obiektywnych, pozbawionych uprzedzeń postaw u wszystkich ludzi.