1-3. (a) W jakiej krytycznej sytuacji znalazł się Szczepan i jak się zachował? (b) Jakie pytania rozważymy?

 W IMPONUJĄCEJ sali, prawdopodobnie w pobliżu świątyni jerozolimskiej, zasiada półkolem 71 mężczyzn tworzących Sanhedryn. Zebrali się, żeby osądzić ucznia Jezusa — Szczepana. Większość tych dostojników odnosi się do niego z lekceważeniem. Co więcej, posiedzenie zwołał arcykapłan Kajfasz, ten sam, który kilka miesięcy wcześniej przewodniczył rozprawie przeciw Jezusowi, zakończonej skazaniem go na śmierć. Czy Szczepana ogarnia strach?

² Wpatrując się w Szczepana, sędziowie widzą, że jego twarz przybiera niezwykły wyraz — że wygląda „jak twarz anioła” (Dzieje 6:15). Aniołowie, którzy przekazują orędzia od samego Jehowy Boga, są nieustraszeni, opanowani i spokojni. Podobnie jest w wypadku Szczepana, co mogą dostrzec nawet ci pełni nienawiści sędziowie. Dzięki czemu Szczepan zachowuje taki spokój?

³ Odpowiedź na to pytanie stanowi cenną lekcję dla dzisiejszych chrześcijan. Ale jak w ogóle doszło do tego, że Szczepan znalazł się w tej krytycznej sytuacji? W jaki sposób już wcześniej bronił swojej wiary? I pod jakimi względami możemy go naśladować?

4, 5. (a) Co czyniło Szczepana wartościowym członkiem zboru? (b) W jakim sensie Szczepan był „pełen Bożej łaski i mocy”?

⁴ Jak już wiemy, Szczepan był wartościowym członkiem nowo powstałego zboru chrześcijańskiego. W poprzednim rozdziale wspomnieliśmy, że należał do grona siedmiu pokornych mężczyzn, którzy na prośbę apostołów chętnie zgodzili się im pomóc. Jego pokora naprawdę budzi szacunek, zwłaszcza gdy się weźmie pod uwagę, jakie otrzymał dary. W Dziejach 6:8 czytamy, że dokonywał „wielkich cudów i znaków” — tak jak niektórzy apostołowie. Poza tym był „pełen Bożej łaski i mocy”. Jak to rozumieć?

⁵ Greckie słowo oddane jako „Boża łaska” można też przetłumaczyć na  „życzliwość; uprzejmość”. Szczepan najwyraźniej umiał pozyskiwać ludzi życzliwym podejściem i łagodnością. Sposobem mówienia przekonał wielu słuchaczy o swojej szczerości oraz o wartości głoszonych nauk. Był pełen mocy, gdyż oddziaływał na niego duch Boży, a on pokornie poddawał się jego kierownictwu. Nie nadął się pychą z powodu posiadanych umiejętności i darów, lecz całą chwałę przypisywał Jehowie i dawał dowody życzliwej troski o ludzi, do których się zwracał. Nic zatem dziwnego, że przeciwnicy uznali go za zagrożenie!

6-8. (a) Jaki podwójny zarzut wysunięto przeciw Szczepanowi i dlaczego? (b) Dlaczego przykład Szczepana może być pomocny dla dzisiejszych chrześcijan?

⁶ Różni ludzie próbowali dyskutować ze Szczepanem, „nie potrafili jednak stawić mu czoła, bo w tym, co mówił, widać było wielką mądrość i kierownictwo ducha świętego” a. Rozzłoszczeni, „potajemnie nakłonili” pewne osoby, by wniosły przeciw niemu fałszywe oskarżenie. Poza tym „podburzyli lud”, a także starszych oraz uczonych w piśmie, i przemocą zaprowadzili Szczepana przed Sanhedryn (Dzieje 6:9-12). Postawili mu podwójny zarzut: że bluźni Bogu i Mojżeszowi. Co mieli na myśli?

⁷ Oskarżyciele twierdzili, że Szczepan bluźni Bogu, bo wypowiada się przeciw „temu świętemu miejscu” — czyli świątyni w Jerozolimie (Dzieje 6:13). Utrzymywali też, że bluźni Mojżeszowi, ponieważ mówi przeciwko Prawu Mojżeszowemu i chce zmienić zwyczaje przekazane przez Mojżesza. Był to bardzo poważny zarzut, bo ówcześni Żydzi przywiązywali ogromną wagę zarówno do świątyni, jak i szczegółów Prawa Mojżeszowego oraz licznych ustnych tradycji, które do niego dodali. Wniesienie takiego oskarżenia oznaczało zatem, że Szczepan jest niebezpiecznym człowiekiem i zasługuje na śmierć!

⁸ Z przykrością trzeba powiedzieć, że tego rodzaju taktyka, obliczona na przysporzenie kłopotów sługom Bożym, była i jest na porządku dziennym. W naszych czasach przeciwnicy religijni próbują nieraz podburzać władze świeckie do prześladowania Świadków Jehowy. Jak powinniśmy reagować, gdy pod naszym adresem są kierowane pokrętne lub fałszywe oskarżenia? Wiele możemy się nauczyć z przykładu Szczepana.

9, 10. Jak niektórzy krytykują mowę Szczepana i o czym powinniśmy pamiętać?

⁹ Jak wspomnieliśmy na początku rozdziału, gdy pod adresem Szczepana padały oskarżenia, na jego twarzy malował się anielski spokój.  W końcu Kajfasz zapytał: „Czy to prawda, co mówią?” (Dzieje 7:1). Nadeszła pora, by zabrał głos Szczepan. Przemówił więc — i to jak!

¹⁰ Niektórzy krytykują mowę Szczepana, tłumacząc, że choć długa, wcale nie była odpowiedzią na postawione mu zarzuty. W rzeczywistości jednak Szczepan dał nam wspaniały przykład, jak stawać w obronie swoich przekonań (1 Piotra 3:15). Pamiętajmy, o co go oskarżono: że bluźni Bogu, mówiąc przeciwko świątyni, oraz że bluźni Mojżeszowi, mówiąc przeciwko Prawu. W odpowiedzi nawiązał do trzech okresów z dziejów Izraela, starannie uwypuklając pewne myśli. Rozważmy zatem te trzy okresy.

11, 12. (a) Dlaczego Szczepan posłużył się przykładem Abrahama? (b) Dlaczego wzmianka o Józefie pasowała do argumentacji Szczepana?

¹¹ Era patriarchów (Dzieje 7:1-16). Szczepan rozpoczął od Abrahama, którego Żydzi uważali za wzór wiary. Chciał w ten sposób stworzyć ze słuchaczami wspólną płaszczyznę. Podkreślił, że Jehowa po raz pierwszy ‛w swojej chwale ukazał się’ Abrahamowi w Mezopotamii (Dzieje 7:2). W Ziemi Obiecanej patriarcha ten był cudzoziemcem. Nie miał ani świątyni, ani Prawa Mojżeszowego. Czy ktoś mógłby zatem twierdzić, że bez tych czynników nie da się wiernie służyć Bogu?

¹² Szczepan wiedział, że jego słuchacze darzą szacunkiem także potomka Abrahama — Józefa. Przypomniał im, że ten prawy mężczyzna był prześladowany przez własnych braci, praojców plemion izraelskich, którzy w końcu sprzedali go do niewoli. Jednak to właśnie nim Jehowa się posłużył, by ocalić rodzinę Jakuba w czasie klęski głodu. Szczepan z pewnością dostrzegał wyraźne podobieństwa między Józefem i Jezusem Chrystusem, ale nie wspomniał o nich, by nie zrazić słuchaczy.

13. Dlaczego nawiązanie do Mojżesza było trafną odpowiedzią na zarzut postawiony Szczepanowi i jaki temat pomogło uwypuklić?

¹³ Czasy Mojżesza (Dzieje 7:17-43). Szczepan dużo uwagi poświęcił Mojżeszowi, co było rozsądne, bo wielu członków Sanhedrynu należało do saduceuszy i uznawało tylko księgi Mojżeszowe. Pamiętajmy też, że został oskarżony o bluźnierstwo przeciw Mojżeszowi. Teraz dał bezpośrednią odpowiedź na ten zarzut, dowodząc,  że ma dla Mojżesza i Prawa największy szacunek (Dzieje 7:38). Wskazał, że Mojżesz również został odrzucony przez rodaków, których usiłował wybawić. Miał wtedy 40 lat. A gdy przeszło 40 lat później stanął na ich czele, niejeden raz kwestionowali jego autorytet b. W ten sposób Szczepan konsekwentnie rozwijał ważny temat: Lud Boży wielokrotnie odrzucał tych, których Jehowa wyznaczył do sprawowania przewodnictwa.

14. Jakie dalsze myśli zaakcentował Szczepan na przykładzie Mojżesza?

¹⁴ Mojżesz — jak podkreślił Szczepan — zapowiedział pojawienie się w Izraelu proroka takiego jak on. Kto miał się nim okazać i z jakim przyjęciem miał się spotkać? Szczepan zachował wnioski na zakończenie swojej mowy. W części poświęconej Mojżeszowi uwypuklił jeszcze jedną ważną myśl: Ten sługa Boży przekonał się, że każde miejsce może zostać uczynione świętym — tak jak ziemia przy płonącym krzewie, spośród którego przemówił do niego Jehowa. Czy to zatem możliwe, by wielbienie Boga było ograniczone do jakiegoś budynku, na przykład do świątyni w Jerozolimie? Zobaczmy.

15, 16. (a) Dlaczego Szczepan nawiązał w swojej argumentacji do przybytku? (b) Co Szczepan wykazał na przykładzie świątyni Salomona?

¹⁵ Przybytek i świątynia (Dzieje 7:44-50). Szczepan przypomniał członkom Sanhedrynu, że zanim w Jerozolimie powstała świątynia, Bóg nakazał Mojżeszowi zbudować przybytek — przenośny namiot służący oddawaniu Mu czci. Zapewne nikt nie śmiałby twierdzić, że przybytek był gorszy od świątyni, skoro wielbił w nim Boga sam Mojżesz.

¹⁶ Później, gdy Salomon wybudował świątynię, pod natchnieniem Bożym przekazał w modlitwie ważną prawdę. Szczepan sformułował ją następująco: „Najwyższy nie mieszka w domach wykonanych rękami” (Dzieje 7:48; 2 Kron. 6:18). Jehowa może się posłużyć świątynią do realizacji swojego zamierzenia, ale ona w żaden sposób Go nie ogranicza. Dlaczego więc Jego chwalcy mieliby uważać, że oddawanie Mu czci jest zależne od budowli wzniesionej ludzkimi rękami? Szczepan zwieńczył swoją argumentację dobitnym cytatem z Księgi Izajasza: „‚Niebo jest moim tronem, a ziemia moim podnóżkiem. Jaki dom mi zbudujecie?’ — pyta Jehowa. ‚Gdzie jest miejsce, w którym mógłbym zamieszkać? Czy nie moja ręka uczyniła to wszystko?’” (Dzieje 7:49, 50; Izaj. 66:1, 2).

17. (a) Jak mowa Szczepana ujawniła błędny sposób myślenia jego oskarżycieli? (b) Dlaczego można powiedzieć, że Szczepan obronił się przed postawionymi mu zarzutami?

¹⁷ Analizując przemówienie Szczepana do tego momentu, zauważamy, że umiejętnie odniósł się on do błędnych poglądów swoich oskarżycieli. Wykazał, że Jehowa nie jest skrępowany więzami tradycji i że realizując  swoje zamierzenie, z czasem elastycznie wprowadza odpowiednie zmiany. Kto z przesadną czcią traktował piękną świątynię w Jerozolimie oraz zwyczaje i tradycje narosłe wokół Prawa Mojżeszowego, ten mijał się z celem istnienia Prawa i świątyni! Z mowy Szczepana pośrednio wyłoniło się zasadnicze pytanie: Czyż najlepszym wyrazem szacunku dla Prawa i świątyni nie jest posłuszeństwo wobec Jehowy? W ten sposób Szczepan znakomicie obronił własne postępowanie, ponieważ sam ze wszystkich sił starał się być posłuszny Jehowie.

18. Pod jakimi względami powinniśmy naśladować Szczepana?

¹⁸ Czego możemy się nauczyć z przemówienia Szczepana? Pokazuje ono, że ten naśladowca Chrystusa bardzo dobrze znał Pisma. My również powinniśmy wnikliwie studiować Biblię, żeby ‛należycie posługiwać się słowem prawdy’ (2 Tym. 2:15). Poza tym Szczepan jest dla nas przykładem uprzejmości i taktu. Przemawiał do wyjątkowo wrogich słuchaczy, a jednak starał się jak najdłużej utrzymać z nimi wspólną płaszczyznę, nawiązując do spraw mających dla nich wielką wartość. Ponadto odniósł się do tych starszych ludu z szacunkiem, nazywając ich „ojcami” (Dzieje 7:2). My także chcemy przedstawiać nauki ze Słowa Bożego, okazując „przy tym łagodność i głęboki respekt” (1 Piotra 3:15).

19. Jak Szczepan dowiódł odwagi, przekazując Sanhedrynowi orędzie Jehowy?

¹⁹ Z drugiej strony nie pozwalamy, by obawa przed urażeniem ludzi powstrzymywała nas od przekazywania im prawd biblijnych, ani też nie rozwadniamy wyroków Jehowy. Szczepan jest dla nas przykładem również pod tym względem. Na pewno zauważył, że zatwardziali członkowie Sanhedrynu puścili mimo uszu przedstawione przez niego fakty. Dlatego pod wpływem ducha świętego na koniec nieustraszenie im wykazał, że przypominają swoich przodków, którzy odrzucili Józefa, Mojżesza i innych proroków (Dzieje 7:51-53). W gruncie rzeczy sędziowie Sanhedrynu obciążyli się najpoważniejszym wykroczeniem przeciwko Prawu Mojżeszowemu — zamordowali Mesjasza, którego przyjście zapowiadał Mojżesz i wszyscy inni prorocy!

20, 21. Jak członkowie Sanhedrynu zareagowali na słowa Szczepana i jak Jehowa go umocnił?

²⁰ Członkowie Sanhedrynu nie mogli odmówić słuszności słowom Szczepana, dlatego wpadli we wściekłość. Zachowując się w sposób żenująco niegodny, „zaczęli zgrzytać na niego zębami”. Ten wierny uczeń Jezusa musiał czuć, że — tak jak jego Mistrz — nie może liczyć na miłosierdzie.

²¹ Szczepan potrzebował odwagi, żeby stawić czoła temu, co go czekało. Dzięki życzliwości Jehowy otrzymał wizję, która niewątpliwie okazała się dla niego wielkim pokrzepieniem. Zobaczył chwałę Bożą, a także Jezusa  stojącego po prawej stronie Jehowy! Gdy opisywał tę wizję, sędziowie zatkali sobie uszy rękami. Dlaczego? Jezus powiedział im wcześniej, że jest Mesjaszem i że wkrótce zasiądzie po prawej stronie Ojca (Marka 14:62). Wizja Szczepana potwierdzała, że mówił prawdę. Pokazała, że Sanhedryn faktycznie zdradził i zamordował Mesjasza! Dlatego wszyscy zebrani rzucili się na Szczepana, żeby go ukamienować c.

22, 23. Pod jakim względem śmierć Szczepana przypominała śmierć jego Mistrza i jaką ufność wzorem Szczepana mogą mieć dzisiejsi chrześcijanie?

²² Szczepan umarł podobnie jak jego Mistrz — ze spokojnym sercem i pełnym zaufaniem do Jehowy, pokazując, że przebacza swoim zabójcom. Kiedy mówił: „Panie Jezusie, przyjmij mojego ducha”, być może wciąż widział w wizji Syna Człowieczego stojącego obok Jehowy. Zapewne znał pokrzepiające słowa Jezusa: „Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem” (Jana 11:25). Na koniec głośno pomodlił się do Boga: „Jehowo, nie rozliczaj ich z tego grzechu”. Kiedy to powiedział, zasnął snem śmierci (Dzieje 7:59, 60).

²³ Szczepan był pierwszym z naśladowców Chrystusa, którzy zmarli śmiercią męczeńską (zobacz ramkę „ Świadkowie męczennikami”). Niestety, nie ostatnim. Po dziś dzień niektórzy wierni słudzy Jehowy tracą życie z rąk religijnych czy politycznych fanatyków i innych zaciekłych wrogów. Możemy jednak mieć taką samą ufność jak Szczepan. Obecnie Jezus jest panującym Królem, obdarzonym przez Ojca wielką mocą. Nic go nie powstrzyma od wskrzeszenia jego wiernych naśladowców (Jana 5:28, 29).

24. Jaki udział w męczeńskiej śmierci Szczepana miał Saul i co można powiedzieć o długofalowych rezultatach tej śmierci?

²⁴ Całe tamto zdarzenie obserwował mężczyzna o imieniu Saul. Pochwalał zamordowanie Szczepana, a nawet pilnował ubrań tych, którzy go kamienowali. Wkrótce potem stał się jednym z najbardziej zaciekłych prześladowców chrześcijan. Ale śmierć Szczepana na dłuższą metę przyniosła pozytywne rezultaty. Jego przykład umocnił innych w postanowieniu dochowania wierności Bogu i odniesienia podobnego zwycięstwa. Co więcej, sam Saul — w późniejszych latach znany głównie jako Paweł — z czasem zaczął ogromnie żałować swojego udziału w tym morderstwie (Dzieje 22:20). Napisał: „Byłem bluźniercą, prześladowcą i człowiekiem zuchwałym” (1 Tym. 1:13). Z pewnością nigdy nie zapomniał Szczepana i jego dobitnej mowy. W niektórych swoich przemówieniach i listach rozwinął nawet poruszone przez niego wątki (Dzieje 7:48; 17:24; Hebr. 9:24). Z biegiem czasu nauczył się naśladować wiarę i odwagę tego „pełnego Bożej łaski i mocy” ucznia Chrystusa. A jak jest z nami?