GDZIE szukasz rady, gdy coś cię trapi? Być może zwracasz się do zaufanego przyjaciela lub wypróbowanego doradcy. Może wertujesz jakieś źródła, dostępne na przykład w bibliotece. A może korzystasz z doświadczenia osób starszych, czyli z „babcinej mądrości” — jak mówią niektórzy mieszkańcy Wschodu. Tak czy inaczej, odniesiesz pożytek z przeanalizowania krótkich, mądrych wypowiedzi, zawierających rozmaite cenne wskazówki. Oto garść zdrowych rad, które z pewnością ci się spodobają.

² Życie rodzinne. Wielu rodziców martwi się, jak wychować dzieci, wystawione w tym świecie na mnóstwo szkodliwych wpływów. Niewątpliwie przydadzą im się poniższe rady: „Ćwicz chłopca stosownie do drogi, która jest dla niego; nie zboczy z niej nawet wtedy, gdy się zestarzeje”. ¹ Im dzieci starsze, tym bardziej potrzebują wytyczenia im „drogi”, czyli zasad postępowania. Coraz więcej specjalistów zdaje sobie sprawę, jak ważne jest ustalenie przez rodziców takich pożytecznych norm. Dają one dzieciom poczucie bezpieczeństwa. A poza tym „rózga i upomnienie udzielają mądrości; lecz chłopiec puszczony samopas będzie przynosił wstyd swej matce”. ² „Rózga” oznacza władzę rodzicielską, z której należy korzystać z miłością, aby chronić młodych ludzi przed zejściem na manowce. Sprawowanie tej władzy nie ma nic wspólnego ze znęcaniem się nad dzieckiem. Oto kolejna rada dla ojców i matek: „Nie rozjątrzajcie swych dzieci, żeby nie popadły w przygnębienie”. ³

³ Podstawę szczęśliwego związku stanowią dobre stosunki między mężem i żoną. Co pomaga je utrzymywać? „Niech też każdy z was z osobna tak miłuje swoją żonę, jak samego siebie, żona zaś winna mieć głęboki respekt dla swego męża”. ⁴ Miłość i szacunek są dla rodziny  tym, czym oliwa dla jakiegoś mechanizmu. Powyższa rada sprawdza się jednak tylko wtedy, gdy jest połączona z wymianą myśli, bo „plany zostają zniweczone, gdzie nie ma poufnej rozmowy”. ⁵ Z kolei szczera wymiana myśli wymaga dokładania starań, by dogłębnie poznać partnera, dowiedzieć się, co naprawdę czuje. Mądrość nakazuje pamiętać, że „myśl w sercu męża jest jak głębokie wody, lecz mąż mający rozeznanie — ten jej naczerpie”. ⁶

⁴ Wielu starszym ludziom dokucza w jesieni życia samotność, gdyż nawet w krajach, w których synowskie przywiązanie było kiedyś normą, dzieci odsuwają się od rodziców. Godzi się więc zastanowić nad poniższymi mądrymi wypowiedziami: „Szanuj swego ojca i swą matkę”. ⁷ „Nie gardź swą matką — tylko dlatego, że się zestarzała”. ⁸ „Kto się źle obchodzi z ojcem i wypędza matkę, jest synem postępującym bezwstydnie i haniebnie”. ⁹ Z drugiej strony sędziwi rodzice muszą mieć pozytywne usposobienie i wykazywać inicjatywę w zabieganiu o serdeczne stosunki z innymi. „Kto się odosabnia, będzie szukał swej samolubnej tęsknoty; wybuchnie przeciwko wszelkiej praktycznej mądrości”. ¹⁰

⁵ Picie alkoholu. To prawda, że „wino rozwesela życie” ¹¹ i że pod wpływem alkoholu człowiek „już nie pamięta o swym zmartwieniu”. ¹² Ale nie zapominaj też, iż „wino to szyderca, odurzający napój jest hałaśliwy, a kto pod jego wpływem błądzi, nie jest mądry”. ¹³ Pomyśl o skutkach nadużycia alkoholu: „W końcu kąsa jak wąż i wydziela jad niczym żmija. Twoje oczy ujrzą dziwne rzeczy, a twe serce będzie mówić rzeczy przewrotne. (...) ‚Kiedyż się ocknę? Poszukam go jeszcze trochę więcej’”. ¹⁴ Umiarkowane spożywanie napojów alkoholowych może więc być pożyteczne, ale nigdy nie wolno ich nadużywać.

⁶ Gospodarowanie pieniędzmi. Kłopotom finansowym można by niekiedy zapobiec dzięki rozsądnemu gospodarowaniu pieniędzmi. Posłuchaj poniższej rady: „Nie bywaj wśród upijających się winem, wśród obżerających się mięsem. Bo pijak i żarłok popadną w ubóstwo, a ospałość odzieje człowieka w same łachmany”. ¹⁵ Kto stroni od alkoholu, narkotyków i innych nałogów, takich jak hazard, może przeznaczać pieniądze na należyte  dbanie o rodzinę. Prócz tego wielu ludzi żyje ponad stan i w rezultacie musi ciężko pracować na spłacenie długów. Niektórzy nawet zaciągają pożyczki, by uregulować odsetki od innego kredytu. Warto pamiętać o mądrych słowach: „Kto zabiega o rzeczy bez wartości, będzie miał pod dostatkiem ubóstwa”. ¹⁶ Zadawaj sobie pytania: Czy to, co chcę kupić, jest mi naprawdę potrzebne? Ile ubrań zalegających moją szafę włożyłem więcej niż kilka razy? Pewien dziennikarz napisał: „Człowiek ma niewiele rzeczywistych potrzeb, natomiast zachcianek — nieskończenie dużo”. Zwróć uwagę na roztropne zalecenie: „Nic nie przynieśliśmy na świat, nic też nie możemy wynieść. Mając więc wyżywienie i odzież oraz schronienie, będziemy z tego zadowoleni. (...) Albowiem korzeniem wszelkich szkodliwych rzeczy jest umiłowanie pieniędzy, a zabiegając o to umiłowanie, niektórzy (...) sami się poprzebijali wieloma boleściami”. ¹⁷

⁷ Przezwyciężeniu problemów finansowych sprzyja również pracowitość. „Idź do mrówki, leniwcze; przyjrzyj się jej drogom i stań się mądry. (...) Jeszcze trochę snu, jeszcze trochę drzemania, jeszcze trochę leżenia z założonymi rękami, a twoje ubóstwo niechybnie przyjdzie jak rabuś”. ¹⁸ Pomocne może się też okazać staranne planowanie oraz układanie realistycznego budżetu: „Kto z was, chcąc zbudować wieżę, nie siądzie najpierw i nie obliczy kosztów, by zobaczyć, czy mu wystarczy na jej dokończenie?” ¹⁹

⁸ A co ma zrobić ktoś, kto popadł w ubóstwo nie z własnej winy? Na przykład w wyniku kryzysu gospodarczego stracił zatrudnienie, choć jest gotów ciężko pracować. Albo mieszka w kraju, w którym większość ludzi żyje poniżej progu ubóstwa. Co wtedy? „Mądrość służy ochronie, tak jak ochronie służą pieniądze; lecz korzyść z wiedzy jest ta, że mądrość zachowuje przy życiu tych, którzy ją posiadają”. ²⁰ I jeszcze jedna rada: „Widzisz męża biegłego w swej pracy? Stanie on przed królami”. ²¹ W znalezieniu pracy może więc pomóc zdobycie nowych umiejętności.

⁹ Następna rada mogłaby się wydawać wewnętrznie sprzeczna, ale jest naprawdę praktyczna: „Dawajcie, a ludzie wam dadzą (...) Bo jaką miarą odmierzacie, taką wam w zamian odmierzą”. ²² Nie chodzi tu o dawanie  z myślą o tym, że otrzymamy coś w zamian, lecz o pielęgnowanie szczodrości: „Dusza szczodra sama zostanie nasycona, a kto obficie poi drugich, sam też zostanie obficie napojony”. ²³ Dzieląc się z będącymi w potrzebie, zachęcamy do dawania, co kiedyś może wyjść na dobre nam samym.

¹⁰ Stosunki międzyludzkie. Pewien mądry król doszedł do następującego wniosku: „Widziałem też wszelki trud i wszelką biegłość w pracy, że oznacza to rywalizowanie jednego z drugim; to także marność i pogoń za wiatrem”. ²⁴ Współzawodnictwo popycha niektórych do nierozsądnych poczynań. Ktoś widzi, jak sąsiad kupuje telewizor 32-calowy, więc sam idzie do sklepu po 36-calowy, mimo że ma odbiornik 27-calowy, który działa bez zarzutu. Taka rywalizacja naprawdę jest marnością i przypomina bezcelową gonitwę za wiatrem, nieprawdaż?

¹¹ Czasami czujemy się urażeni czyjąś wypowiedzią. Posłuchajmy wtedy rady: „Nie śpiesz się w duchu do obrażania się, bo obraza spoczywa w zanadrzu głupców”. ²⁵ Oczywiście są sytuacje, w których oburzenie bywa uzasadnione. Pewien starożytny pisarz oświadczył: „Bądźcie srodze zagniewani, a jednak nie grzeszcie; niech słońce nie zachodzi nad waszym rozdrażnieniem”. ²⁶ Jak zatem sobie radzić, gdy ogarnia nas złość? „Wnikliwość człowieka powściąga jego gniew i jest rzeczą piękną, gdy przechodzi on do porządku nad występkiem”. ²⁷ Potrzebna jest nam wnikliwość. Zastanówmy się: Dlaczego ta osoba tak się zachowała? Czy nie istnieją jakieś okoliczności łagodzące? Oprócz takiej wnikliwej analizy w panowaniu nad gniewem pomaga rozwijanie w sobie pewnych przymiotów. „Przyodziejcie się w tkliwe uczucia: współczucie, życzliwość, uniżenie umysłu, łagodność i wielkoduszną cierpliwość. Dalej znoście jedni drugich i wspaniałomyślnie przebaczajcie sobie nawzajem, jeśli ktoś ma powód do uskarżania się na drugiego. (...) A prócz tego wszystkiego przyodziejcie się w miłość, gdyż ona jest doskonałą więzią jedności”. ²⁸ Miłość naprawdę rozwiązuje wiele problemów w kontaktach międzyludzkich.

¹² Istnieje jednak pewien „mały członek”, który utrudnia ludziom pokojowe stosunki — chodzi o język. Ileż prawdy kryje się w poniższych słowach: „Języka zaś  nikt z ludzi ujarzmić nie potrafi. Szkodliwa to, krnąbrna rzecz, pełna śmiercionośnego jadu”. ²⁹ Jakże cenna jest więc rada: „Każdy człowiek ma być prędki do słuchania, nieskory do mówienia, nieskory do srogiego gniewu”. ³⁰ Korzystając z języka, musimy też uważać, żeby nie uciekać się do półprawd w celu podtrzymania powierzchownego pokoju. „Niechże wasze słowo ‚Tak’ znaczy Tak, wasze ‚Nie’ — Nie; gdyż co jest ponad to, jest od niegodziwca”. ³¹

¹³ Jak zatem zabiegać o zdrowe stosunki z innymi? Pamiętajmy o następującej ważnej zasadzie: ‛Miej na oku nie tylko osobiste zainteresowanie własnymi sprawami, ale także osobiste zainteresowanie sprawami drugich’. ³² Będziemy wówczas żyli zgodnie z tak zwaną Złotą Regułą: „Dlatego wszystko, co chcecie, żeby ludzie wam czynili, wy też im podobnie czyńcie”. ³³

¹⁴ Stres. A jak zachować równowagę emocjonalną w świecie pełnym stresów? „Serce radosne wywiera dobry wpływ na oblicze, lecz z powodu boleści serca duch jest przygnębiony”. ³⁴ Ale czy można mieć „serce radosne”, gdy inni lekceważą to, co nam wydaje się właściwe? Tak, jeśli się weźmie pod uwagę słowa: „Nie stawaj się nazbyt prawy ani nie okazuj się przesadnie mądry. Po cóż miałbyś ściągnąć na siebie spustoszenie?” ³⁵ Co jednak począć, gdy stale nas trapią troski życiowe? Pamiętajmy: „Zatroskanie w sercu człowieka przytłacza je, lecz dobre słowo je rozwesela”. ³⁶ Rozmyślajmy nad „dobrym słowem”, nad życzliwą wypowiedzią, która nas pokrzepia. Zachowywanie pozytywnego nastawienia mimo nieprzyjaznych warunków może mieć dobroczynny wpływ nawet na nasze zdrowie: „Serce radosne działa dobrze niczym lekarstwo, lecz duch przygnębiony wysusza kości”. ³⁷ Gdy ogarnia nas przygnębienie, ponieważ inni najwyraźniej się o nas nie troszczą, wypróbujmy następującą receptę: „Więcej szczęścia wynika z dawania niż z otrzymywania”. ³⁸ Pozytywne nastawienie pomaga radzić sobie z codziennym stresem.

¹⁵ Czy twoim zdaniem powyższe mądre rady mogą się okazać praktyczne również dla ciebie, człowieka XXI wieku? Pochodzą one z pewnej starożytnej księgi — z Biblii. Ale dlaczego miałbyś szukać pomocy właśnie w Biblii, a nie w innych źródłach mądrości? Chociażby  dlatego, że zawarte w niej zasady wytrzymały próbę czasu. Rozważmy przykład Kayoko i Yasuhira, małżeństwa zaangażowanego kiedyś w ruch wyzwolenia kobiet. Zalegalizowali swój związek tylko dlatego, że Kayoko zaszła w ciążę. Ale wkrótce potem się rozwiedli, bo popadli w trudności finansowe, a na dodatek doszli do wniosku, że do siebie nie pasują. Później zaczęli niezależnie od siebie studiować Biblię ze Świadkami Jehowy. Każde z nich dostrzegało zmiany u byłego współmałżonka. Postanowili więc ponownie się pobrać. Chociaż dalej nie są wolni od trosk, to znają i wprowadzają w czyn zasady biblijne, zdobywając się na ustępstwa, co ułatwia im rozwiązywanie problemów. Wśród Świadków Jehowy widoczne są jeszcze inne piękne owoce stosowania w praktyce rad biblijnych. Może przyjdziesz na jedno z ich zebrań, by bliżej poznać ludzi, którzy starają się żyć zgodnie z nakazami Biblii?

¹⁶ Przytoczone powyżej rady to tylko cząstka niewyczerpanej skarbnicy praktycznej mądrości zawartej w Biblii — istnej kopalni wiedzy. Świadkowie Jehowy chętnie trzymają się jej wskazówek, a mają ku temu wiele powodów. Zachęcamy, żebyś je poznał i zdobył kilka podstawowych informacji o samej Biblii.