1, 2. Dlaczego w nieznanym miejscu potrzebujemy przewodnika? Jakiego przewodnika dał nam Jehowa?

 WYOBRAŹ sobie, że idziesz przez wielką pustynię. Silny wiatr rozwiewa piasek na wszystkie strony, przez co krajobraz ciągle się zmienia. Łatwo możesz się zgubić. Skąd masz wiedzieć, w którym kierunku iść? Potrzebujesz przewodnika. Może to być kompas, słońce i gwiazdy, mapa, GPS albo ktoś, kto bardzo dobrze zna tę pustynię. Od tego, czy znasz drogę, zależy twoje życie.

 ² Wszyscy stajemy przed różnymi wyzwaniami i czasami możemy się czuć zagubieni. Ale Jehowa dał każdemu z nas przewodnika — sumienie (Jakuba 1:17). Dowiemy się teraz, czym jest sumienie i jak ono działa. Zobaczymy też, jak je szkolić, dlaczego powinniśmy brać pod uwagę sumienia innych ludzi oraz jakie korzyści przyniesie nam czyste sumienie.

3. Czym jest sumienie?

³ Sumienie jest darem od Jehowy. To wewnętrzne poczucie dobra i zła. Użyte w Biblii greckie słowo tłumaczone na „sumienie” dosłownie znaczy „wiedza o samym sobie”. Jeśli sumienie działa prawidłowo, pomaga nam dostrzec, jacy naprawdę jesteśmy. Pomaga też szczerze przyznać się przed samym sobą do swoich najgłębszych myśli i uczuć. Może nas powstrzymać od tego, co złe, i zmotywować do tego, co dobre. Kiedy podejmujemy mądre decyzje, jesteśmy zadowoleni, a kiedy podejmujemy złe — czujemy się winni. (Zobacz dodatek 5).

4, 5. (a) Co się stało, kiedy Adam i Ewa nie posłuchali swojego sumienia? (b) Które biblijne przykłady pokazują, jak działa sumienie?

⁴ Każdy może zdecydować, czy będzie słuchał swojego sumienia, czy nie. Adam i Ewa zdecydowali, że nie będą, i dlatego zgrzeszyli — okazali Bogu nieposłuszeństwo. Potem czuli się winni, ale  było już za późno (Rodzaju 3:7, 8). Oboje dobrze wiedzieli, że robią źle. Chociaż mieli doskonałe sumienia, to ich nie posłuchali.

⁵ Z drugiej strony wielu ludzi mimo niedoskonałości słuchało swojego sumienia. Świetnym przykładem jest Hiob. Ponieważ podejmował dobre decyzje, mógł powiedzieć: „Póki żyję, moje serce nie będzie mnie potępiać” (Hioba 27:6). Kiedy Hiob mówił o swoim sercu, miał na myśli sumienie, czyli poczucie dobra i zła. Z kolei Dawid kilka razy zignorował swoje sumienie i okazał Jehowie nieposłuszeństwo. Później czuł się tak winny, że sumienie wręcz go dręczyło (1 Samuela 24:5). Mówiło mu, że zachował się źle. Dawid mógł wyciągać z tego wnioski i unikać tych samych błędów w przyszłości.

6. Dlaczego możemy powiedzieć, że Bóg dał sumienie wszystkim ludziom?

⁶ Nawet ludzie, którzy nie znają Jehowy, zwykle wiedzą, co jest dobre, a co złe. Biblia mówi: „We własnych myślach oskarżają się lub uniewinniają” (Rzymian 2:14, 15). Na przykład większość ludzi rozumie, że morderstwo i kradzież są złe. Chociaż mogą nie zdawać sobie z tego sprawy, podpowiada im to sumienie — poczucie dobra i zła, które dał im Jehowa. A jeśli słuchają sumienia, to nieświadomie postępują według zasad Bożych, czyli podstawowych prawd, które pomagają podejmować dobre decyzje.

7. Dlaczego sumienie czasami się myli?

 ⁷ Ale sumienie czasami się myli. Na przykład może być pod wpływem niedoskonałych myśli i uczuć. Sumienie działa prawidłowo tylko wtedy, gdy jest szkolone (Rodzaju 39:1, 2, 7-12). Żeby nam w tym pomóc, Jehowa daje nam ducha świętego i zasady biblijne (Rzymian 9:1). Zastanówmy się teraz, jak możemy szkolić sumienie.

8. (a) Jaki wpływ na sumienie mogą mieć uczucia? (b) Jakie pytanie powinniśmy sobie zadać, zanim podejmiemy jakąś decyzję?

⁸ Niektórzy myślą, że słuchanie sumienia oznacza po prostu kierowanie się własnymi uczuciami. Uważają, że mogą robić, co im się podoba, dopóki dobrze się z tym czują. Ale nasze uczucia są niedoskonałe i mogą wprowadzać nas w błąd. Czasami są tak silne, że mają na sumienie ogromny wpływ. Biblia mówi: „Serce jest zdradliwsze niż wszystko inne i nieobliczalne. Kto może je poznać?” (Jeremiasza 17:9). Moglibyśmy więc uznać, że coś jest dobre, mimo że tak naprawdę jest złe. Na przykład zanim Paweł został chrześcijaninem, zawzięcie prześladował sług Bożych. Był przekonany, że to, co robi, jest dobre, i nie miał wyrzutów sumienia. Ale później napisał: „Tym, który mnie osądza, jest Jehowa” (1 Koryntian 4:4; Dzieje 23:1; 2 Tymoteusza 1:3). Kiedy Paweł dowiedział się, co Jehowa sądzi o jego postępowaniu, zrozumiał, że musi się zmienić. Wynika stąd, że  zanim podejmiemy jakąś decyzję, powinniśmy zadać sobie pytanie: „Czego oczekuje ode mnie Jehowa?”.

9. Co to znaczy bać się Boga?

⁹ Kiedy kogoś kochamy, nie chcemy sprawiać mu przykrości. Ponieważ kochamy Jehowę, nie chcemy zrobić niczego, co by Mu się nie spodobało. Boimy się Go zasmucić. Takie nastawienie miał Nehemiasz. Mimo że był namiestnikiem, nie wykorzystywał swojej pozycji, żeby się wzbogacić. Dlaczego? Wyjaśnił: „Bałem się Boga” (Nehemiasza 5:15). Nehemiasz nie chciał zrobić niczego, co sprawiłoby Jehowie przykrość. My też tego nie chcemy. O tym, co się podoba Jehowie, a co nie, możemy się dowiedzieć z Biblii. (Zobacz dodatek 6).

10, 11. Jakie zasady biblijne pomogą nam podjąć mądre decyzje dotyczące picia alkoholu?

¹⁰ Na przykład czasami chrześcijanin musi zdecydować, czy będzie pił alkohol, czy nie. Jakie zasady pomogą mu podjąć mądrą decyzję? Zwróćmy uwagę na kilka z nich. Biblia nie zabrania picia alkoholu. Mówi nawet, że wino to dar od Boga (Psalm 104:14, 15). Ale Jezus powiedział swoim uczniom, żeby się nie upijali (Łukasza 21:34). A Paweł polecił chrześcijanom wystrzegać się „dzikich zabaw i pijaństwa” (Rzymian 13:13). Napisał, że pijacy „nie odziedziczą Królestwa Bożego” (1 Koryntian 6:9, 10).

 ¹¹ Chrześcijanin może zadać sobie pytania: „Jak ważny jest dla mnie alkohol? Czy potrzebuję go, żeby się zrelaksować? Czy piję, żeby dodać sobie odwagi? Czy jestem w stanie kontrolować, ile i jak często piję? * Czy umiem dobrze się bawić bez alkoholu?”. Prośmy Jehowę, żeby pomógł nam podejmować mądre decyzje (odczytaj Psalm 139:23, 24). W ten sposób będziemy szkolić swoje sumienie, żeby było wrażliwe na zasady biblijne. Ale to nie wszystko. Zobaczmy, o czym jeszcze trzeba pamiętać.

12, 13. Dlaczego nasze sumienie może reagować inaczej niż sumienie innych? Jak powinniśmy podchodzić do takich różnic?

¹² Nie każde sumienie reaguje tak samo. Twoje sumienie może ci na coś pozwalać, a komuś innemu nie. Na przykład możesz zdecydować, że będziesz pił alkohol, a ktoś inny zdecyduje, że nie będzie. Dlaczego dwie osoby mogą podjąć różne decyzje?

¹³ Na czyjeś poglądy często ma wpływ pochodzenie, rodzina, różne przeżycia albo jeszcze inne czynniki. Być może ktoś miał w przeszłości problem z alkoholem i postanowił, że całkowicie z niego zrezygnuje (1 Królów 8:38, 39). Co zrobisz, gdy  zaproponujesz komuś alkohol, a on odmówi? Czy się obrazisz? Czy będziesz na niego naciskał albo oczekiwał wyjaśnień? Nie, bo szanujesz jego sumienie.

14, 15. Jaka sytuacja powstała w czasach Pawła? Jakiej mądrej rady udzielił Paweł?

¹⁴ To, że sumienia mogą reagować różnie, pokazała pewna sytuacja z czasów apostoła Pawła. Na targach sprzedawano mięso, które wcześniej złożono w ofierze bożkom (1 Koryntian 10:25). Paweł uważał, że nie ma nic złego w kupowaniu i jedzeniu takiego mięsa. Wiedział, że żywność pochodzi od Jehowy. Ale bracia, którzy w przeszłości wielbili bożki, mieli inne zdanie. Uważali, że jedzenie takiego mięsa jest złe. Czy Paweł pomyślał: „Moje sumienie mi na to pozwala. Mam prawo jeść to, co chcę”?

¹⁵ Paweł tak nie pomyślał. Liczył się z uczuciami braci i dlatego był gotowy zrezygnować ze swoich praw. Powiedział, że nie powinniśmy „myśleć o tym, co dobre dla nas samych”. I dodał: „Bo Chrystus też nie myślał o tym, co dobre dla niego samego” (Rzymian 15:1, 3). Paweł, tak jak Jezus, stawiał dobro innych ponad własne (odczytaj 1 Koryntian 8:13; 10:23, 24, 31-33).

16. Dlaczego nie powinniśmy oceniać decyzji innych osób?

¹⁶ A jeśli sumienie pozwala komuś zrobić coś, co nam wydaje się złe? Musimy bardzo uważać, żeby nie krytykować jego decyzji i nie upierać się, że to my mamy rację (odczytaj Rzymian 14:10). Jehowa  dał nam sumienie, żebyśmy oceniali siebie, a nie innych (Mateusza 7:1). Nie chcemy, żeby osobiste decyzje prowadziły do podziałów w zborze. Chcemy raczej dbać o miłość i jedność (Rzymian 14:19).

17. Co się dzieje z sumieniem niektórych ludzi?

¹⁷ Apostoł Piotr napisał: „Zachowujcie czyste sumienie” (1 Piotra 3:16). Niestety, kiedy ludzie ciągle ignorują zasady Jehowy, sumienie przestaje ich ostrzegać. Paweł powiedział, że takie sumienie  jest „nieczułe, jak gdyby przypieczone rozpalonym żelazem” (1 Tymoteusza 4:2). Czy kiedyś poważnie się poparzyłeś? Jeśli tak, to została ci blizna pozbawiona czucia. Podobnie kiedy człowiek ciągle źle postępuje, jego sumienie staje się jakby „przypieczone” i z czasem zupełnie przestaje reagować.

18, 19. (a) Co może nam podpowiadać sumienie, jeśli mamy poczucie winy lub wstydu? (b) Co zrobić, jeżeli mamy poczucie winy z powodu grzechów, za które już okazaliśmy skruchę?

¹⁸ Kiedy mamy poczucie winy, sumienie być może podpowiada nam, że zrobiliśmy coś złego. Dzięki temu możemy zorientować się, jaki popełniliśmy błąd, wyciągnąć z niego wnioski i więcej go nie powtarzać. Na przykład kiedy król Dawid  zgrzeszył, miał wyrzuty sumienia, które pobudziły go do skruchy. Znienawidził swoje postępowanie i był zdecydowany już zawsze słuchać Jehowy. Dawid z własnego doświadczenia mógł powiedzieć, że Jehowa jest ‛dobry i chętnie przebacza’ (Psalm 51:1-19; 86:5; zobacz dodatek 7).

¹⁹ Bywa, że ktoś, kto okazał skruchę, ma wyrzuty sumienia jeszcze przez długi czas. Poczucie winy może być bolesne i sprawiać, że czujemy się nic niewarci. Jeśli tak jest w twoim wypadku, pamiętaj, że nie zmienisz przeszłości. Bez względu na to, czy robiłeś coś złego świadomie, czy nie, Jehowa całkowicie ci wybaczył i zmazał twoje grzechy. W Jego oczach jesteś czysty i teraz postępujesz  właściwie. Chociaż serce nadal może cię potępiać, Biblia mówi, że „Bóg jest większy niż nasze serca” (odczytaj 1 Jana 3:19, 20). To oznacza, że Jego miłość i gotowość do przebaczania są silniejsze niż jakiekolwiek poczucie winy lub wstydu. Możesz być przekonany, że Jehowa ci wybaczył. Kiedy w to uwierzysz, wyrzuty sumienia znikną i będziesz mógł z radością służyć Bogu (1 Koryntian 6:11; Hebrajczyków 10:22).

20, 21. (a) W czym pomoże ci ta książka? (b) Jaką wolność dał nam Jehowa i jak powinniśmy z niej korzystać?

²⁰ Ta książka pomoże ci szkolić swoje sumienie, żeby w tych trudnych czasach ostrzegało cię i chroniło. Nauczysz się też stosować w życiu zasady biblijne. Oczywiście nie podano tu listy reguł dotyczących każdej sytuacji. Obowiązuje nas „prawo Chrystusowe”, które jest oparte na zasadach Bożych i daje nam wolność (Galatów 6:2). Ale nie nadużywamy tej wolności. Nie uważamy, że co nie jest zabronione, to jest dozwolone (2 Koryntian 4:1, 2; Hebrajczyków 4:13; 1 Piotra 2:16). Korzystamy z naszej wolności tak, żeby pokazać Jehowie, że Go kochamy.

²¹ Kiedy rozmyślamy o zasadach biblijnych i je stosujemy, rozwijamy „zdolność myślenia” — uczymy się odróżniać dobro od zła i myśleć tak jak Jehowa (Hebrajczyków 5:14). W efekcie mamy wyszkolone sumienie, które prowadzi nas przez życie i pomaga nam zawsze być blisko Jehowy.