1, 2. Dlaczego wielu ludzi lekceważy prawo i jak mimo to możemy się zapatrywać na prawa Boże?

„PRAWO to bezdenna czeluść, która (...) pochłania wszystko”. Tak wypowiedział się autor pewnej publikacji z roku 1712. Potępił system prawny, w którym procesy ciągnęły się latami i rujnowały osoby szukające sprawiedliwości. Rzeczywiście, w wielu krajach sądownictwo i przepisy prawne to istny gąszcz, pełen niesprawiedliwości, uprzedzeń i niekonsekwencji. Skutkiem tego jest powszechne lekceważenie prawa.

² Dla kontrastu zwróćmy uwagę na wypowiedź zanotowaną mniej więcej 2700 lat temu: „Jakże miłuję twoje prawo!” (Psalm 119:97). Dlaczego psalmista tak miłował i wysławiał to prawo? Ponieważ pochodziło od Jehowy Boga, a nie od jakiegoś człowieczego władcy. Ty również możesz żywić podobne uczucia — i to coraz głębsze, jeśli będziesz dokładniej poznawać prawa Jehowy. Wnikniesz przy tym w sposób myślenia największego Sędziego i Prawodawcy we wszechświecie.

3, 4. Co dowodzi, że Jehowa jest Prawodawcą?

³ „Jeden jest prawodawca i sędzia” (Jakuba 4:12). Jehowa rzeczywiście jest jedynym prawdziwym Prawodawcą. Nawet ruchem ciał niebieskich rządzą ustanowione przezeń „prawa niebios” (Hioba 38:33, Biblia Tysiąclecia). Prawu Jehowy podlegają także miriady Jego świętych aniołów, którzy jako słudzy zorganizowani w grupy różnej rangi wykonują Jego rozkazy (Psalm 104:4; Hebrajczyków 1:7, 14).

⁴ Jehowa ustanowił prawa również dla ludzi. Każdego z nas wyposażył w sumienie, będące pewnym odzwierciedleniem  Jego poczucia sprawiedliwości. Mamy więc w swym wnętrzu swoiste prawo, które pomaga nam odróżniać dobro od zła (Rzymian 2:14). Nasi prarodzice zostali obdarzeni doskonałym sumieniem, toteż nie potrzebowali wielu praw (Rodzaju 2:15-17). Natomiast niedoskonały człowiek, chcąc spełniać wolę Bożą, musi mieć więcej wytycznych. Jehowa Bóg przekazywał je patriarchom, takim jak Noe, Abraham i Jakub, oni zaś — swym rodzinom (Rodzaju 6:22; 9:3-6; 18:19; 26:4, 5). Ale w szczególny sposób stał się Prawodawcą wtedy, gdy za pośrednictwem Mojżesza dał narodowi izraelskiemu cały zbiór przepisów. Pozwalają nam one wyrobić sobie pełniejsze wyobrażenie o Bożym poczuciu sprawiedliwości.

5. Dlaczego można powiedzieć, że Prawo Mojżeszowe nie było olbrzymim zbiorem zawiłych reguł?

⁵ Zdaniem wielu ludzi Prawo Mojżeszowe było olbrzymim zbiorem zawiłych reguł. Czy rzeczywiście? Zawierało ono przeszło 600 praw. Ktoś powie, że to dużo, ale pomyślmy: Pod koniec XX wieku prawa federalne USA zajmowały w fachowych książkach 150 tysięcy stron. A co dwa lata przybywa dalszych 600 praw! Tak więc w porównaniu z bezlikiem przepisów ludzkich Prawo Mojżeszowe było objętościowo skromne. Regulowało przy tym dziedziny życia, o których nowożytne kodeksy nawet nie wspominają. Zapoznajmy się z nim pokrótce.

6, 7. (a) Czym Prawo Mojżeszowe różni się od innych zbiorów przepisów i które jego przykazanie jest największe? (b) Jak Izraelici mogli dowieść, że uznają władzę Jehowy?

⁶ Prawo podkreślało najwyższą władzę Jehowy. Dlatego nieporównanie góruje nad każdym innym zbiorem przepisów. Najważniejszy nakaz brzmiał: „Słuchaj, Izraelu: Jehowa, nasz Bóg, to jeden Jehowa. A ty masz miłować Jehowę, twojego Boga, całym swym sercem i całą swą duszą, i całą swą  siłą życiową”. Jak członkowie ludu Jehowy mieli uzewnętrzniać miłość do Niego? Służąc Mu i podporządkowując się Jego władzy (Powtórzonego Prawa 6:4, 5; 11:13).

⁷ Każdy Izraelita dawał dowody takiego podporządkowania, gdy okazywał posłuszeństwo swym zwierzchnikom. Rodzice, naczelnicy, sędziowie, kapłani i w końcu król — wszyscy reprezentowali panowanie Boga. W Jego oczach bunt przeciwko takim ludziom był buntem przeciwko Niemu samemu. Z drugiej strony jeśli osoby sprawujące władzę traktowały innych niesprawiedliwie lub lekceważąco, też narażały się na gniew Jehowy (Wyjścia 20:12; 22:28; Powtórzonego Prawa 1:16, 17; 17:8-20; 19:16, 17). A zatem obowiązek popierania panowania Bożego spoczywał i na poddanych, i na zwierzchnikach.

8. Jak Prawo strzegło Bożego wzorca świętości?

⁸ Prawo stało na straży Bożego wzorca świętości. Słowa „święty” i „świętość” występują w Prawie Mojżeszowym setki razy. Pomagało ono ludowi Bożemu odróżniać czyste od nieczystego, wymieniało bowiem około 70 rzeczy, które mogły skalać Izraelitę pod względem ceremonialnym. Omawiało kwestie higieny, pożywienia, a nawet usuwania odchodów. Takie przepisy znakomicie chroniły zdrowie. * Ale służyły też wznioślejszemu celowi — pozwalały ludowi Jehowy wystrzegać się grzesznych praktyk typowych dla okolicznych zdeprawowanych narodów i dzięki temu cieszyć się Jego uznaniem. Rozważmy pewien przykład.

9, 10. Jakie przepisy co do życia płciowego i porodu zawierało Prawo i jakich przysparzały one korzyści?

⁹ Według ustaw Prawa stosunki płciowe i poród — nawet w obrębie małżeństwa — powodowały okresową nieczystość  (Kapłańska 12:2-4; 15:16-18). Ustawy takie nie rzucały cienia na owe czyste dary Boże (Rodzaju 1:28; 2:18-25). Stawały natomiast w obronie świętości Jehowy, chroniąc Jego czcicieli przed skalaniem. Trzeba pamiętać, że sąsiednie narody często łączyły kult religijny z seksem i obrzędami płodności. Elementem religii kananejskiej była prostytucja uprawiana przez mężczyzn i kobiety. Niosło to ze sobą powszechną demoralizację i skrajne upodlenie. Tymczasem Prawo całkowicie oddzielało wielbienie Jehowy od spraw seksualnych. * Ale przysparzało też innych korzyści.

¹⁰ Omawiane przepisy uczyły czegoś niezwykle ważnego. * Pomyślmy: Jak grzech Adamowy przechodzi z pokolenia na pokolenie? Czy nie przez współżycie płciowe i rodzenie dzieci? (Rzymian 5:12). A zatem Prawo nadane przez Boga przypominało Jego ludowi o wszechobecności grzechu. Wszyscy przecież rodzimy się grzeszni (Psalm 51:5). Aby się zbliżyć do naszego świętego Boga, potrzebujemy przebaczenia i odkupienia.

11, 12. (a) Jaką doniosłą zasadę sprawiedliwości uwypuklało Prawo? (b) Jak Prawo chroniło przed wypaczaniem sprawiedliwości?

¹¹ Prawo wpajało poszanowanie dla doskonałej sprawiedliwości Jehowy. W sądownictwie nakazywało stosować zasadę ekwiwalentu. Zapowiadało: „Dusza będzie za duszę, oko za oko, ząb za ząb, ręka za rękę, noga za nogę” (Powtórzonego Prawa 19:21). W wypadku przestępstwa należało więc wymierzyć karę odpowiednią do czynu. Ten  aspekt sprawiedliwości Bożej przewija się przez całe Prawo, a dziś pozwala właściwie zrozumieć kwestię ofiary okupu złożonej przez Chrystusa Jezusa, co omówimy w rozdziale 14 tej książki (1 Tymoteusza 2:5, 6).

¹² Poza tym Prawo zawierało przepisy chroniące przed wypaczaniem sprawiedliwości. Żeby na przykład uwiarygodnić oskarżenie, należało powołać się co najmniej na dwóch świadków. Za krzywoprzysięstwo groziła surowa kara (Powtórzonego Prawa 19:15, 18, 19). Bezwarunkowo zabronione było też przekupstwo i łapówkarstwo (Wyjścia 23:8; Powtórzonego Prawa 27:25). Również w sprawach finansowych słudzy Jehowy musieli ściśle przestrzegać Jego wzniosłych zasad sprawiedliwości (Kapłańska 19:35, 36; Powtórzonego Prawa 23:19, 20). Taki zbiór szlachetnych i sprawiedliwych praw był dla Izraela naprawdę wielkim dobrodziejstwem!

13, 14. Jak Prawo dbało o sprawiedliwe potraktowanie złodzieja i poszkodowanego?

¹³ Prawo Mojżeszowe w żadnym wypadku nie było zbiorem surowych, bezdusznych przepisów. Król Dawid w natchnieniu od Boga napisał: „Prawo Jehowy jest doskonałe” (Psalm 19:7). Dobrze wiedział, że Prawo zachęcało do miłosierdzia i bezstronności. W jaki sposób?

¹⁴ Obecnie w niektórych krajach prawo okazuje chyba więcej względów przestępcom niż ich ofiarom. Na przykład złodziej może na jakiś czas trafić do więzienia. A poszkodowany, który nieraz nie odzyskuje straty, musi jeszcze płacić podatki zapewniające skazanemu utrzymanie i lokum. W starożytnym Izraelu nie istniały takie więzienia jak dzisiaj. Wymierzanie kary było ściśle regulowane przepisami (Powtórzonego Prawa 25:1-3). Złodziej musiał  dać pokrzywdzonemu odszkodowanie za ukradzione mienie. Ale ponosił jeszcze dodatkowe koszty. Jakie? Nie zawsze takie same. Sędziowie najwyraźniej brali pod uwagę szereg czynników, chociażby skruchę grzesznika. To wyjaśnia, dlaczego według Księgi Kapłańskiej 6:1-7 złodziej miał dać znacznie mniejsze odszkodowanie niż według Księgi Wyjścia 22:7.

15. Jak Prawo gwarantowało miłosierny i sprawiedliwy osąd nieumyślnemu zabójcy?

¹⁵ W Prawie miłosiernie uwzględniono także przestępstwa nieumyślne. Gdy Izraelita zabił kogoś przypadkowo, nie musiał oddać duszy za duszę, jeśli tylko posłusznie uciekł do jednego z miast schronienia, znajdujących się w różnych częściach kraju. Po rozpatrzeniu sprawy przez odpowiednich sędziów był zobowiązany pozostać w mieście schronienia do śmierci arcykapłana. Potem mógł zamieszkać, gdzie chciał. W ten sposób odnosił pożytek z miłosierdzia Bożego. Ów przepis jednocześnie podkreślał wielką wartość życia ludzkiego (Liczb 15:30, 31; 35:12-25).

16. Jak Prawo strzegło pewnych dóbr osobistych?

¹⁶ Prawo stało też na straży dóbr osobistych. Zastanówmy się, jak chroniło dłużnika. Wierzyciel nie mógł wejść do jego domu, by wziąć coś stamtąd w zastaw. Miał czekać na zewnątrz, aż dłużnik sam mu to przyniesie. Nie wolno więc było naruszyć cudzej prywatności. A jeśli wierzyciel zabrał w zastaw wierzchnią szatę, musiał ją zwrócić przed nocą, gdyż dłużnik zwykle potrzebował jej jako przykrycia (Powtórzonego Prawa 24:10-14).

17, 18. Czym i dlaczego Izraelici różnili się od innych narodów w kwestii prowadzenia wojen?

¹⁷ Przepisy Prawa regulowały nawet sposób prowadzenia wojen. Izraelici nie walczyli dla zaspokojenia żądzy władzy i podbojów, lecz byli narzędziem Bożym w ‛wojnach Jehowy’ (Liczb 21:14). Często musieli najpierw ogłosić miastu warunki kapitulacji. Jeśli nie chciało się poddać, mogli je  oblegać — ale zgodnie z wytycznymi Boga. Wojownikom izraelskim nie wolno było gwałcić kobiet ani dokonywać okrutnych, bezsensownych rzezi, jak to w ciągu dziejów robiło wielu żołnierzy. Mieli nawet szanować przyrodę i nie wycinać drzew owocowych wroga. * Inne armie nie znały takich ograniczeń (Powtórzonego Prawa 20:10-15, 19, 20; 21:10-13).

¹⁸ Czy nie wzdrygasz się na myśl, że w pewnych krajach rekrutuje się żołnierzy spośród dzieci? W starożytnym Izraelu nie wcielano do wojska mężczyzn poniżej 20 roku życia (Liczb 1:2, 3). A nawet dorosłych zwalniano z tego obowiązku, jeśli byli zbyt lękliwi. Poza tym przez cały rok nie powoływano młodego małżonka, żeby przed podjęciem tak niebezpiecznej służby mógł się doczekać narodzin dziedzica. Jak wyjaśniono w Prawie, dzięki temu „sprawiał radość” świeżo poślubionej żonie (Powtórzonego Prawa 20:5, 6, 8; 24:5).

19. Jak Prawo chroniło kobiety, dzieci i całe rodziny, a także wdowy i sieroty?

¹⁹ W Prawie widoczna była również troska o kobiety, dzieci i całe rodziny. Nakazywało ono rodzicom poświęcać potomstwu nieustanną uwagę oraz szkolić je pod względem duchowym (Powtórzonego Prawa 6:6, 7). Pod karą śmierci zabraniało wszelkich form kazirodztwa (Kapłańska, rozdział 18). Podobnie traktowało cudzołóstwo, które tak często rozbija rodziny, ograbia je z godności i poczucia bezpieczeństwa. Ponadto w szczególny sposób ujmowało się za wdowami i sierotami i surowo zakazywało je krzywdzić (Wyjścia 20:14; 22:22-24).

20, 21. (a) Dlaczego Prawo Mojżeszowe dopuszczało wśród Izraelitów poligamię? (b) Dlaczego przepisy Prawa dotyczące rozwodu różniły się od wzorca, który później przywrócił Jezus?

 ²⁰ Ktoś mógłby tu jednak zapytać: Dlaczego Prawo dopuszczało poligamię? (Powtórzonego Prawa 21:15-17). Przepisów takich nie możemy rozpatrywać w oderwaniu od epoki. Kto ocenia Prawo Mojżeszowe na podstawie dzisiejszych obyczajów, ten na pewno go nie zrozumie (Przysłów 18:13). Według wzorca ustanowionego przez Jehowę w Edenie małżeństwo miało być trwałym związkiem jednego mężczyzny i jednej kobiety (Rodzaju 2:18, 20-24). Ale gdy Bóg nadawał Prawo Izraelowi, poligamia była już od stuleci mocno zakorzenioną praktyką. Jehowa wiedział, że ten „lud o sztywnym karku” często będzie łamał nawet najbardziej podstawowe przykazania, takie jak zakaz bałwochwalstwa (Wyjścia 32:9). Mądrze więc zdecydował nie ingerować wtedy w każdy aspekt życia małżeńskiego Izraelitów. Pamiętajmy jednak, że to nie On wprowadził poligamię. Posłużył się Prawem Mojżeszowym, by w tym narodzie ją uregulować i zapobiec jej nadużywaniu.

²¹ Prawo Mojżeszowe pozwalało też mężczyźnie rozwieść się z żoną ze stosunkowo licznych ważnych przyczyn (Powtórzonego Prawa 24:1-4). Jezus nazwał to ustępstwem, które Bóg zrobił dla Żydów ‛z powodu zatwardziałości ich serca’. Ale takie ustępstwa były tymczasowe. Wśród swoich naśladowców Jezus przywrócił pierwotny Boży wzorzec małżeństwa (Mateusza 19:8).

22. Jak Prawo Mojżeszowe zachęcało do okazywania miłości i kogo należało nią objąć?

²² Czy znasz jakiś nowożytny system prawny, który by zachęcał do okazywania miłości? W Prawie Mojżeszowym było to najważniejsze. W samej Księdze Powtórzonego Prawa słowo tłumaczone na „miłość” pojawia się w różnej postaci ponad 20 razy. Drugie z największych przykazań Prawa  brzmiało: „Masz miłować swego bliźniego jak samego siebie” (Kapłańska 19:18; Mateusza 22:37-40). Taką miłością Izraelici mieli darzyć nie tylko siebie nawzajem, ale także osiadłych przybyszów, pamiętając, że sami niegdyś też mieszkali w obcym kraju. Podobnie winni byli odnosić się do ubogich i pokrzywdzonych — mieli pomagać im materialnie i nie wykorzystywać ich trudnej sytuacji. Nawet zwierzęta juczne należało traktować z życzliwością i rozwagą (Wyjścia 23:6; Kapłańska 19:14, 33, 34; Powtórzonego Prawa 22:4, 10; 24:17, 18).

23. Do czego miłość skłaniała pisarza Psalmu 119 i co my powinniśmy czynić?

²³ Czy którykolwiek inny naród otrzymał tak wspaniałe prawa? Nic dziwnego, że psalmista napisał: „Jakże miłuję twoje prawo!” Ale miłość ta nie ograniczała się jedynie do sfery uczuć. Skłaniała go do działania, do usilnych starań, by żyć zgodnie z prawem Bożym. Dalej psalmista wyznał: „Przez cały dzień się nim zajmuję” (Psalm 119:11, 97). Regularnie poświęcał więc czas na analizowanie praw Jehowy. Dzięki temu na pewno miłował je coraz bardziej. Jednocześnie umacniał swą miłość do samego Prawodawcy — Jehowy Boga. Jeśli nadal będziesz studiować prawo Boże, ty także jeszcze bardziej się zbliżysz do tego Wielkiego Prawodawcy i Boga sprawiedliwości.