Przejdź do zawartości

17 MARCA 2016
TURKMENISTAN

Turkmenistan zobligowany do zadośćuczynienia za naruszenie praw człowieka

Turkmenistan zobligowany do zadośćuczynienia za naruszenie praw człowieka

W swoich ostatnich czterech decyzjach Komitet Praw Człowieka ONZ uznał, że władze Turkmenistanu niesłusznie wydały wyroki skazujące za podyktowaną sumieniem odmowę pełnienia służby wojskowej a. Komitet stwierdził również, że trudne warunki uwięzienia naruszyły inne prawa gwarantowane przez Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (ICCPR). Decyzje Komitetu obligują Turkmenistan do naprawienia szkód wynikłych z tych naruszeń uznawanych przez społeczność międzynarodową praw człowieka.

Dwa wyroki za to samo „przewinienie”

W marcu 2015 roku Komitet zbadał sprawę Zafara Abdullajewa, Świadka Jehowy z Turkmenistanu. Władze dwukrotnie skazały go za podyktowaną sumieniem odmowę pełnienia służby wojskowej. W kwietniu 2009 roku Abdullajew oświadczył przed Sądem Miejskim w Daşoguzie, że wyszkolone na Biblii sumienie nie pozwala mu wziąć do ręki broni, przechodzić przeszkolenia wojskowego ani w żaden inny sposób popierać działań o charakterze militarnym. Oznajmił również, że jest gotowy odbyć alternatywną służbę cywilną. Sąd skazał go jednak za „uchylanie się od służby wojskowej” na 24 miesiące pozbawienia wolności w zawieszeniu b.

Po upływie 11 miesięcy z zasądzonej kary Zafar Abdullajew stanął przed tym samym sądem z powodu kolejnego wezwania do odbycia służby wojskowej. Jego stanowisko w tej kwestii pozostało jednak niezmienne. Sąd wymierzył mu karę 24 miesięcy pozbawienia wolności.

Komitet przyznał, że dwukrotne skazanie Zafara Abdullajewa za odmowę odbycia służby wojskowej naruszyło zasadę, że „nikt nie może być ponownie ścigany lub karany za przestępstwo, za które już raz został prawomocnie skazany” ​(zob. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Artykuł 14, paragraf 7). Ponadto orzekł, że oba wyroki naruszyły „prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania” ​(zob. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Artykuł 18, paragraf 1).

„Prawo do odmowy służby wojskowej ze względu na sumienie to nieodłączny element prawa do wolności myśli, sumienia i wyznania. Na jego mocy każdemu przysługuje zwolnienie z obowiązkowej służby wojskowej, jeśli nie pozostaje ona w zgodzie z religią lub przekonaniami danej osoby” (Komitet Praw Człowieka ONZ).

Życie w więzieniu

Wkrótce po znalezieniu się w obozie LB-E/12 w Seýdi Zafar Abdullajew został na 10 dni umieszczony w izolatce. Funkcjonariusze więzienni pobili go tam i znęcali się nad nim w inny sposób.

W latach 2010 i 2011 za podyktowaną sumieniem odmowę pełnienia służby wojskowej skazano też trzech innych Świadków Jehowy — Ahmeta Hudajbergenowa, Mahmuda Hudajbergenowa i Sunneta Dżapparowa. Podczas pobytu w zakładzie karnym w Seýdi również oni już na samym wstępie zostali brutalnie potraktowani, a potem wielokrotnie ich bito.

Zafar Abdullajew

Czterech Świadków Jehowy złożyło podobne zeznania w sprawie warunków panujących w miejscu odosobnienia. Około 40 więźniów tłoczyło się w celach pozbawionych podstawowych instalacji sanitarnych, gdzie jedynym miejscem do siedzenia była betonowa podłoga. Do spania mieli tylko brudne koce, które nie zapewniały wystarczającej ochrony przed chłodem.

W październiku 2015 roku Komitet wydał orzeczenie w sprawie Ahmeta Hudajbergenowa, Mahmuda Hudajbergenowa i Sunneta Dżapparowa. Oświadczył, że podobnie jak w wypadku skazania Zafara Abdullajewa, wobec tych trzech mężczyzn również dopuszczono się naruszenia zapisu, że „nikt nie będzie poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu lub karaniu” ​(zob. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Artykuł 7). Komitet stwierdził też, że godne pożałowania warunki panujące w więzieniu naruszyły prawo skazanych do traktowania „w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka” ​(zob. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Artykuł 10).

Zobowiązanie do naprawienia szkód wynikłych z naruszenia praw człowieka

Komitet Praw Człowieka ONZ przyjął do wiadomości, że ustawodawstwo Turkmenistanu nakłada na mężczyzn obowiązek odbycia służby wojskowej. Stwierdził jednak, że Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych gwarantuje prawo do zwolnienia z obowiązkowej służby wojskowej, jeśli odmowa wynika z osobistych przekonań. Karanie za taką odmowę jest niezgodne z podstawowym prawem do „wolności myśli, sumienia i wyznania”.

Decyzje Komitetu obligują rząd Turkmenistanu do podjęcia „kroków ustawodawczych gwarantujących podyktowane sumieniem prawo do odmowy służby wojskowej”, skrupulatnego zbadania oskarżeń o „okrutne, nieludzkie lub poniżające traktowanie” oraz ścigania osób odpowiedzialnych za nadużycia. Komitet żąda również, aby mężczyznom, których prawa zostały naruszone, rząd wypłacił pełne odszkodowanie — w tym odpowiednie zadośćuczynienie. Władze mają też usunąć ich z rejestru skazanych za podyktowaną sumieniem odmowę pełnienia służby wojskowej.

Konieczność podjęcia dalszych kroków

Władze Turkmenistanu poczyniły pewne kroki w kwestii osób odmawiających służby wojskowej ze względu na przekonania. W lutym 2015 roku zwolniono ostatniego Świadka Jehowy skazanego za odmowę odbycia służby wojskowej.

Turkmenistan nie zwalnia jednak wszystkich więźniów sumienia. Jeden ze Świadków Jehowy będący również głową rodziny, Bahram Hemdemow, wciąż pozostaje w więzieniu. 14 marca 2015 roku policja wtargnęła na spotkanie religijne do jego domu i umieściła go w areszcie. Później sąd skazał go na cztery lata więzienia za działalność religijną. Obecnie Bahram Hemdemow przebywa w cieszącym się złą sławą obozie pracy w Seýdi, gdzie znosi złe traktowanie i trudne warunki.

Zarówno Świadkowie Jehowy jak i wszyscy obywatele Turkmenistanu wyczekują momentu, gdy rząd w pełni wywiąże się z międzynarodowych zobowiązań dotyczących poszanowania praw człowieka, w tym podstawowego prawa do wolności myśli, sumienia i wyznania.

a Zobacz Orzeczenia Komitetu Praw Człowieka ONZ: No. 2218/2012, Zafar Abdullayev v. Turkmenistan, 25 marca 2015 (CCPR/C/113/D/2218/2012); No. 2221/2012, Mahmud Hudaybergenov v. Turkmenistan, 29 października 2015 (CCPR/C/115/D/2221/2012); No. 2222/2012, Ahmet Hudaybergenov v. Turkmenistan, 29 października 2015 (CCPR/C/115/D/2222/2012); No. 2223/2012, Sunnet Japparow v. Turkmenistan, 29 października 2015 (CCPR/C/115/D/2223/2012).

b Kara w zawieszeniu polega na nałożeniu pewnej formy dozoru, która warunkowo odracza lub zastępuje karę pozbawienia wolności. Zafar Abdullajew przy pierwszym wyroku zgodził się na regularny dozór policyjny i nie został pozbawiony wolności.