Wyższy Sąd Specjalistyczny Ukrainy do spraw Cywilnych i Karnych potwierdził, że osoby odmawiające pełnienia służby wojskowej ze względu na sumienie mają prawo ubiegać się o alternatywną służbę cywilną nawet podczas niepokojów społecznych i wojny. Jest to ważny krok na drodze do respektowania praw człowieka nie tylko na Ukrainie, ale też w innych krajach.

Witalij Szałajko, będący Świadkiem Jehowy, został oskarżony o uchylanie się od służby wojskowej w okresie mobilizacji, ponieważ poprosił o możliwość odbycia alternatywnej służby cywilnej. Kiedy sądy pierwszej i drugiej instancji go uniewinniły, prokurator odwołał się do Wyższego Sądu Specjalistycznego. 23 czerwca 2015 roku apelacja została odrzucona. Tym samym wyroki sądów niższej instancji pozostają w mocy.

W uzasadnieniu wyjaśniono, że „sąd pierwszej instancji słusznie powołał się na odpowiednie zapisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka”. Przyznano również, że ma tu zastosowanie rozstrzygnięcie w sprawie Bajatjan przeciw Armenii z 7 lipca 2011 roku. W tym historycznym orzeczeniu Wielka Izba Europejskiego Trybunału Praw Człowieka uznała, że możliwość odmowy służby wojskowej ze względu na głębokie przekonania religijne jest gwarantowana przez artykuł 9 Konwencji. Wypowiadając się w sprawie Witalija Szałajki, Wyższy Sąd Specjalistyczny nie pozostawił wątpliwości, że prawa osób odmawiających służby wojskowej należy respektować nie tylko w czasie pokoju, ale też w okresie mobilizacji. Orzeczenie sądu jest ostateczne — nie ma od niego odwołania.

Witalij Szałajko przyjął to rozstrzygnięcie z dużą ulgą. Powiedział: „Rozumiem, że władze podjęły decyzję o mobilizacji, żeby chronić obywateli. Sumienie nie pozwala mi iść do wojska, ale jestem gotowy na alternatywną służbę cywilną. Moje stanowisko wynika z głębokich przekonań religijnych i cieszę się, że sąd to dostrzegł”.

Kwestia zachowania neutralności podczas mobilizacji dotyczy tysięcy Świadków Jehowy w całej Ukrainie. Ci z nich, którym postawiono zarzut uchylania się od służby wojskowej, będą mogli powoływać się na wyrok w sprawie Witalija Szałajki.

Jego adwokat, Wadim Karpow, zauważył: „Krótko mówiąc, sąd wykazał, że mój klient — jako Świadek Jehowy — nie powinien być ścigany sądownie za odmowę służby wojskowej. Fakt, że pomimo wojny i niestabilnej sytuacji Ukraina uszanowała międzynarodowe prawa dotyczące wolności sumienia i wyznania, jest znaczący”.

Ukraińskie sądy uznały podyktowaną sumieniem odmowę służby wojskowej za podstawowe prawo, którego należy bronić nawet podczas mobilizacji. Dały wyraz przeświadczeniu, że nie jest ona samolubnym uchylaniem się od obowiązku ani nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego. Z tego, że stanęły w obronie praw człowieka, pożytek odnoszą wszyscy obywatele. Ukraina dała też przykład krajom, które nie respektują podyktowanej sumieniem odmowy służby wojskowej.